GALUEGA MA tamaiti aʻoga ma tauiviga na tupu i Chile i masina talu ai nei i se faasologa o luʻitau i le malo taumatau fou ma ana tulafono.
O le pa talu ai nei o le mauga mu Puyehue i Chile, o loʻo moe mo le tele o tausaga, ua vaʻaia e le tele o faʻamatalaga o se faʻataʻitaʻiga mo le faʻafuaseʻi o le tulaʻi mai o le tetee i le tele o vaega, mai le au eli apamemea i vaega o tagatanuu i aoga maualuga ma iunivesite.
O tamaiti aoga maualuga o loʻo i le totonugalemu o gaioiga fou. Talu mai le ogatotonu o Iuni, e faitau sefulu afe tamaiti aʻoga ma faiaʻoga o loʻo tau faasaga i le pulega a Peresitene Sebastian Piñera, o se tagata piliona piliona. E oo atu ia Iuni 13, e tusa ma le 100 aʻoga ua nofoia i Chile, 80 o ia aʻoga sa i le taulaga tele o Santiago. O faʻataʻitaʻiga ua faʻaalia pea le fiasefulu afe, e aofia ai le 80,000 i le aso 14 o Iuni. E sili atu i le 100,000 na faʻatumuina auala o Iuni 30 i le mea na faʻatatauina o le tele o le tetee talu mai le pa'ū o le pule malosi a le militeli Augusto Pinochet i le 1990.
O le isi aso o gaioiga ia Iulai 14 na vaaia ai le tetee i le atunuu atoa, e aofia ai le 20,000 na savavali i Valparaíso ma le 4,000 i Concepción. Ma e 80,000 na toe foi atu i auala i Santiago, o loo tau ma leoleo mo le puleaina o auala. "E matua masani lava le vaʻaia o le 20,000-30,000 tagata o loʻo savavali," o le tala lea a le tamaititi aʻoga ma le tusitala o Max Rubio.
O se molimau vaaitino ia Paul Kearney lipotia i luga o le aveina o se aoga maualuga i le itulagi o Los Lagos o Chile [lua]:
I le 1:30 i le taeao, i se mea atonu na matuā malulu, na oso ai [30-60 tamaiti aʻoga] i le pa, tatala faitotoʻa loka, faʻamalo le faailo, tuʻu faʻailoga ma nonoa faitotoʻa faasaga i tagata lautele.
I le aoga, sa pisi tamaiti aoga. Na latou tatalaina le fale'ai, ma su'esu'e pe fa'afefea ona fa'aola meaai iina i le umi e mafai ai. Sa latou vaevaeina i latou i vaega, e aofia ai tiute kuka, tiute leoleo, teutupe ma le faamafanafanaina. E oo lava, ina ua uma ni felafolafoaiga, o se komiti o amio pulea. Sa latou faatulagaina nofoaga e momoe ai, taimi o taumafataga ma se Nintendo Wii.
Na fa'aalu e tamaiti a'oga le taimi i le toma e aveese tusitusiga ma fa'aleleia le a'oga. Ae latou te le'i nofoia le latou a'oga e mana'omia ai ni fa'aleleia i le lotoifale. Na latou faia se gaioiga i le lotogatasi ma le tetee a tamaiti aʻoga e faasaga i osofaʻiga lata mai i aʻoaʻoga lautele i Chile.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
O LE tali a PERESITENE PIÑERA e le ogatasi ma le aoga. Na ia puipuia ma le malosi aʻoaʻoga mo tupe mama, faʻatau atu aʻoaʻoga o se avanoa faʻafaigaluega, e le gata mo tamaiti aʻoga ma faʻalapotopotoga o loʻo saili e maua mai ai. "O le aʻoga o se mea faʻatau," o lana tala lea, "o tupe mama o le taui lea mo taumafaiga." Na ia taʻu faatauvaaina foʻi le tetee. "Po'o le a le tele ma le tumutumu o savaliga, o le tele o tamaiti a'oga e fia su'esu'e."
Na faʻatonuina e le peresetene se faʻalavelave a leoleo i tamaiti aʻoga i Santiago Iulai 14. "E tatau i tamaiti aʻoga ona malamalama o le auala e le o latou," o le tala lea a lana failauga.
Ina ua le manuia le soona talitonu ma le taofiofia, sa taumafai Piñera e sui lana kapeneta i ni nai taimi, muamua e suitulaga i lana minisita o aoaoga, ona sui lea o le sui. O lenei faiga taupulepule e itiiti sona aafiaga i teteega. E fa’apea fo’i ona fa’apea le taumafaiga a lana pulega e fa’atau le to’afilemu, e ala i le tu’uina atu o se tupe fa’asikolasipi e $4 piliona mo aiga matitiva. Na teena lenei ofo. O tamaiti aʻoga e manaʻomia atili.
Ole mana'oga tutotonu ole fa'agaioiga ole toe fa'aleaganu'u ole a'oga a le malo, lea e 90 pasene ole 3.5 miliona tamaiti a'oga Chile e auai. O le a'oga fa'ale-atunu'u na muamua fa'ate'aina i le vaitaimi o Pinochet, ina ua fa'amalosia e le pulega fa'afitafita le amataga o faiga neoliberalism e fa'atatau i maketi.
O le faiga o lo'o iai nei, o a'oa'oga i lalo o pulega fa'alotoifale, ua i'u ai i le le lava o tupe ma le le tutusa i le va o nu'u maumea ma nu'u matitiva. Ae, e mana'omia e tamaiti a'oga a'oa'oga e maua fua, fa'atupe fa'alaua'itele mai a'oga fa'ata'ita'i e o'o atu i le iunivesite.
O isi mana'oga e aofia ai le fa'amutaina o pepa totogi a'oga, lea e mafua ai le le lava o tupe a iunivesite a le malo; fa'aitiitiga o le fa'ata'ita'iga fa'ata'ita'iga fa'ata'ita'iga i le ulufale mai i iunivesite; vasega agava'a i a'oga fa'apitoa; sili atu le avanoa mo tamaiti aoga e le atoatoa le malosi; ma le fa'ate'aina o nonogatupe tumaoti fa'amaonia e le setete e fa'atupu ai le tele o aitalafu a tamaiti a'oga.
O loʻo i ai se va tele i le va o mea e tatau ona faʻaalu e le setete i aʻoaʻoga, ma le mea moni o loʻo faʻaalu. E na'o le 4.4 pasene o le tamaoaiga o le atunu'u (GDP) a Chile e alu i a'oga. E matua itiiti lava nai lo fautuaga a UN mo atunuu atiaʻe, lea e manaʻomia ai le itiiti ifo i le 7 pasene o le GDP mo le paketi o aʻoaʻoga.
E to'atele ua latou fa'ailoa le a'a o le fa'alavelave a tamaiti a'oga i le 2006, lea e silia ma le miliona tamaiti a'oga na auai i fa'alavelave e toeitiiti atoa le lua masina. I lena taimi na nofoia ai e tamaiti aoga toetoe lava 1,000 aoga maualuluga ma iunivesite.
Faatasi ai ma se peresitene "moderate socialist", Michelle Bachelet, i le tofi i lena taimi, o tamaiti aʻoga muamua na faʻamoemoe e faʻaalia ma feutagai ma. Ae na faʻafeiloaʻi i latou ma le ita ma le faʻapolopolo a leoleo, faʻateleina le tele ma le faʻateleina o tetee.
E sili atu i le 100 iuni ma faʻalapotopotoga faʻapolokiki ma agafesootai na auai i le 2006 teteʻe, i le mea na avea ma faʻalavelave tele tele talu mai Pinochet. Na faamalosia le malo o Bachelet e talia le tele o mataupu. E ui o le toʻatele o loʻo tumau pea e faʻatautaia, o tamaiti aʻoga na ulu atu i le tulaga o ni taʻitaʻi malosi o le tele o faʻalapotopotoga.
O le tele o aʻoga lava e tasi o loʻo taʻitaʻia le 2006 o loʻo toe taʻimua i aso nei. Ma o le toʻatele o loʻo vaʻaia a latou galuega i aso nei o loʻo faʻavaeina i luga o taumafaiga mai le lima tausaga talu ai, aemaise lava i le faia o manaʻoga faʻapolokiki.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
O ISI TETEE fa'ata'amilo i Chile ua fa'atupula'ia fo'i faiga fa'apolokiki a'o fa'atupula'ia a latou mana'oga.
Na amata le tausaga i le tetee i le itu i saute o Magallanes, ina ua maeʻa le 16.8 pasene o le tau o le kesi masani. Mo vaiaso, sa i ai le tele o faʻasalalauga ma le faʻagata galuega i taulaga taua. I Punta Arenas, o le tele o loli ma tagata tetee na poloka le avanoa i le faitotoa o le taulaga.
Ina ua uma ona poloka auala i Puerto Natals ma El Clafate, sa le mafai ona felauaiga turisi i le Torres del Paine National Park. O le tetee foi na faamalosia ai le taofia o nisi o vaalele a le Sky Airline ma le LAN Airlines. O nei gaioiga na afaina ai le tamaoaiga-e tusa ma le $14 miliona.
Na tali atu Piñera i le tetee a Magallanes e ala i le suiina o lana kapeneta, ma talia le faamavaega a lana minisita malosi. E le o se mea e ofo ai, e leʻi faʻaumatia ai gaioiga. Na faaauau pea tetee, ma o se vaega lautele o iuni na manatu e aafia.
E fa aso mulimuli ane, na sainia ai e le Malo ma le Fono a Tagatanuu o Magallanes se maliliega e aofia ai le tele o maliega i tagata. O tau o le kesi sa tatau ona si'itia i le na'o le 3 pasene, ma o fesoasoani e tatau ona fa'aagaaga mo le 17,000 o aiga matitiva o le itulagi (o le a fa'aopoopoina mai le si'itia o tau).
Na vaaia e Me le faʻateleina o le taua faasaga i le fausiaina o le vai eletise HidroAysén i Chile i Saute. O vaega o le atunuu o Mapuche, faifaatoaga ma faalapotopotoga o le siosiomaga e tetee uma i le poloketi, lea o le a faamalosia ai tagata mai o latou fanua ma faaleagaina ai le siosiomaga faalenatura i le lotoifale (e aofia ai le aafia ai o paka a le atunuu e ono, 11 faaleoleo faaleatunuu, 26 nofoaga e faamuamua faasao, 16 taufusi ma 32 nofoaga puipuia tumaoti) .
Na mafai e le au faʻalapotopotoga ona faʻamaonia le toʻatele o tagata Chile, 61 pasene oi latou na tetee i le poloketi. Ina ua tuleia e le malo o Piñera, na siitia lena numera i le 74 pasene, ma na faia ai le tele o tetee i auala i le atunuu.
Na finau le au tetee e le manaomia le faatanoa. Na latou faʻailoa e le manaʻomia e Chile ona faʻalauteleina lona gafatia e gaosia ai le eletise pe a leai se faʻaogaina tele o le eletise mai pisinisi tumaoti. O se tasi o vaega na matua moni ai lea tulaga sa i totonu o maina, lea e mafai ai ona maua ni tulafono faatonutonu sili atu e ala i le fa'atunuu.
Ma, i le aso 11 o Iulai, a o faagasolo le solo tetee a tamaiti aʻoga, toeitiiti atoa le 40,000 iuni ma tagata eli apamemea na toesea mo le aso e faasaga i le kamupani Codelco e pulea e le setete. Na tapunia e tagata faigaluega le Chuquicamata mine, o le apamemea pito sili ona tele i le lalolagi ma le puna o le toeitiiti tasi vaetolu o le kopa a Chile.
E ui lava i le fiafia i le maualuga o totogi ma penefiti i Chile, na mumusu le au maina e talia le 2,600 o galuega e faʻaputuina e foliga mai o loʻo faʻavaeina mo le faʻapalapala. O faʻailoga lapatai e aofia ai le faʻasalalauga a Codelco e faʻapea o lana Pule Sili o le a avea Diego Hernandez, sa avea muamua ma kamupani faʻavaomalo Anglo-Australian BHP Billiton.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
O LE TETEE na faailogaina ai le 40 tausaga o le malo o le peresitene o le Socialist Salvador Allende, ma na manaʻomia e tagata faigaluega le toe foʻi i tulafono a Allende. Ina ua uma ona faatoilaloina e le US-backed Pinochet Allende i le 1973, na faʻapalapalaina ia maina. O le taunuuga o le taimi nei e na o le 30 pasene o tupe mama mai oloa e auina atu i fafo e alu i le setete. O le vaega o totoe e alu i kamupani fa'asalalau pei ole BHP Billiton.
O lo'o fa'atupula'ia le lagolago mo le fa'atunuuina o maina kopa i Chile e le gata ona o le fa'aleleia atili o tulaga faigaluega mo tagata eli 'apamemea. Afai e pulea e le setete, o le tele o tupe mama maina e mafai ona faʻaogaina e faʻatupe ai aʻoaʻoga, soifua maloloina ma isi polokalame atinaʻe. O le fa'amoemoega lea na fa'amoemoeina i le 1971 ina ua fa'ato'a fa'atunuu.
O le au fa'amalositino na tu'uina le fa'atunuu o maina 'apamemea i luga o le laulau ua fa'amamafaina le fiafia masani mo le tele o tagata Chileans: i le va o tagata maina ua leai ni galuega po'o totogi; tamaiti a'oga e matua'i lava le fa'atupeina; fa'alapotopotoga fa'ale-aganu'u ma faifa'ato'aga o lo'o lamatia o latou ola ma mea e ola ai i le sa'ilia o ni malosiaga fou.
I le taimi nei, o tauiviga a tagata eli apamemea mo ni manaoga vave o loʻo vevela. O tagata faigaluega i le Escondida mine talu ai nei na faasilasilaina ai se teteʻe le tumau e faʻafefe ai ponesi pa'ū e oʻo atu i le 70 pasene. O le taofiga o galuega e ono tau ai le BHP Billiton 3,000 tone kopa-e tusa ma le $30 miliona lona tau-tau i aso taitasi. Faatasi ai ma tagata faigaluega Codelco o loʻo faʻamataʻu e toe teteʻe mo le faʻaleleia o penefiti, o loʻo i ai popolega i le aufaipisinisi i le "tulaga lamatia," poʻo osofaʻiga o loʻo salalau atili.
O lenei faasologa o tauiviga ua faailogaina ai se suiga tele o le manuia mo le itu taumatau o Piñera, o lana filifiliga e avea ma peresitene i le amataga o le 2010 na tetee ai le tele o tulaga i Amerika i Saute i le sefulu tausaga talu ai. E ui ina laʻititi lona tulaga manumalo-51 pasene i le 49 pasene-o le muamua toilalo mo le sosaiete faatemokalasi-centrist coalition lea na nofotupu talu mai le tautoulu o Pinochet i le 1990.
Na mafai e Piñera ona tietie i le laveaʻiina o le 33 tagata maina maile i se faʻamaumauga maualuga faʻamaonia o le 63 pasene ia Oketopa talu ai; ae o lena lagolago ua matala talu mai le taimi o fouvalega mai lea vaega ma lea vaega i le tausaga atoa.
O le fa'atagaga mo le peresetene Chile ua itiiti ifo nei i le afa o le mea sa i ai ia Oketopa 2010, ma atonu e le'i o'o i lalo. Ia Iuni, na maua ai e Piñera le 31 pasene lelei, lea na suia ai Me e pei o le maualalo fou. E oo lava i le manuia tele o Piñera-o le laveai o le au maina-ua liua, ona o le 31 o na tagata e 33 o loʻo molia le malo o Chile mo le faʻatagaina o maina e faʻagaoioia ma le le gauai atu i le saogalemu.
Ma e ui lava i le faʻamoemoe o le malo e faʻataʻitaʻi saʻo i le itu taumatau, o osofaʻiga ma valaʻau mo le faʻa-atunuu e foliga mai o loʻo faʻamaʻi pipisi, ae o le fono a le tulafono a Piñera ua tuʻu. E pei ona tuʻuina mai e le suʻesuʻega faʻapolokiki ma le kamupani faufautua Eurasia Group [2], "Ua uma ona matou iloa ua ia taofia le tuʻuina atu o mea i luma, aua e foliga mai o le togafiti lea e aloese ai mai le faʻafefe, poʻo le toilalo."
O le tetee a Piñera e foliga mai e le o alu ese i se taimi lata mai. O tauiviga a tamaiti aoga e atagia ai le agaga tetee. I se talanoaga e iva itula talu ai nei, na malilie ai sui o le coalition a tamaiti aoga Confederación de Estudiantes de Chile (Confech) e faaauau le tomas. E ui lava i lena mea moni o nai iunivesite ua faamutaina a latou galuega, o le numera o aʻoga na ave i le 148 i le aso 19 o Iulai.
I la latou fono a Confech, na folafola atu e tamaiti aʻoga e aumaia se faʻalauteleina o mataupu faʻapolokiki i a latou tetee. O le fa'atulagaina o latou mana'oga fa'apolokiki e mafai ai e tamaiti a'oga ona fa'atulaga aiaiga mo na mana'oga ina ia fa'ataunu'uina. E mafai ai fo'i ona latou fa'afeso'ota'ia a latou mana'oga ma isi fa'alavelave tetele i Chile i lenei tausaga.
E pei ona saunoa Peresitene Camila Vallejo o le Universidad de Chile Student Federation i le Santiago Taimi:
Ua uma ona matou faʻamalosia la matou faʻasalalauga faʻatasi ma tagata uma o aʻoaʻoga, ma o iina o loʻo matou galulue ai ma le malosi tele ... ae matou te manaʻo foi e tuʻuina atu ni faʻaupuga faʻapolokiki i lenei avanoa ua matou fatuina, ona o loʻo i ai le tele o isi faʻafitauli ua faia. matou te fa'atasi ma isi vaega fa'aagafesootai.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo