O se tulaga sili ona leaga o loʻo faʻaalia i Suria, ma o tagata sulufaʻi Palesitina, aemaise lava i le nofoaga o tagata sulufaʻi i Yarmouk, o loʻo totogia se tau mamafa mo le taua sili ona sauā a Suria. O loʻo matelaina i latou, e ui lava e leai se faʻamaoniaga, poʻo se faʻamatalaga faʻapitoa mo le mafuaʻaga ua latou feoti ai i le fiaaai.
O le Fofoga Fetalai mo le UN Relief and Works Agency (UNRWA), Chris Gunness, na ia taʻu atu i le AFP e faapea "e le itiiti ifo ma le toalima tagata sulufaʻi Palesitina i le tolauapiga sulufaʻi o Yarmouk ua maliliu ona o le le lava o meaai, ma aumaia le aofaʻi o mataupu na lipotia i le 15," talu mai Setema . 2013. O isi tala fa'atatau, ae maise lava na lipotia mai e tagata o lo'o nonofo i le lotoifale, fai mai o le numera e matua maualuga lava.
O le tolauapiga, lea e tu i le itu i saute o Tamaseko, sa iai muamua le toeitiiti 250,000 Palesitina lea na aofia ai le 150,000 tagata sulufaʻi aloaʻia. I le tolu tausaga o se taua mataʻutia mulimuli ane, ua leai nei Yarmouk ua na o mea ua faaleagaina, ma o fale e na o le 18,000 tagata na le mafai ona sosola i Lepanona, Ioritana po o se isi mea.
Lipoti mo le BBC mai Tamaseko, Lyse Doucet na taʻua ai le au ofisa fesoasoani: "Na taʻu mai talu ai nei e le au ofisa fesoasoani i Tamaseko 'o faitotoa o Yarmouk na tapunia ia Iulai' ma toetoe lava leai se fesoasoani na faʻatagaina ona ulufale talu mai lena taimi."
O se vaega Palesitina laʻititi, o le Popular Front for the Liberation of Palestine - le General Command, na taumafai e pulea Yarmouk e fai ma sui o le malo o Suria, o se gaioiga na teena e tagata sulufaʻi. Ua i ai se maliega autasi i totonu o Palesitina e le tatau ona latou aafia i taua a Suria. Ae ui i lea, o vaega taua - o le malo o Suria, o le Free Syrian Army (FSA) ma isi vaega faʻa-Islam - na taumafai malosi e faʻaoga kata uma latou te faʻavaivaia isi vaega. O le iʻuga ua matua faʻaleagaina ma o loʻo tupu i le faʻaleagaina o tagata sulufaʻi mama.
E ese mai i le 1,500 na lipotia mai na fasiotia Palesitina ma le faitau afe o isi manuʻa, o le toʻatele o tagata sulufaʻi ua toe sosola, e ui lava i tulaga sili atu ona mataʻutia. E tusa ai ma se faʻamatalaga a le UNRWA ia Tesema 17, "o le 540,000 Palestine sulufaʻi na lesitala i le UNRWA i Suria, e tusa ma le 270,000 ua faʻateʻaina i le atunuʻu, ma e tusa ma le 80,000 ua sosola. E 51,000 ua oo atu i Lepanona, 11,000 ua faailoa atu i latou lava i Ioritana, 5,000 i Aikupito, ma e toʻaitiiti le aofaʻi ua oo atu i Kasa, Take ma isi nuu mamao.”
E le faapea o isi atunuu Arapi ua sili atu le agalelei nai lo Suria, aua ua lipotia mai e le lala sooupu a le UN e faapea "o i latou ua oo atu i Lepanona, Ioritana ma Aikupito o loo feagai ma tulaga lamatia faaletulafono faatasi ai ma tulaga faigata tele e filifili ai le toatele e toe foi atu i tulaga matautia i totonu o Suria."
Sa i ai Yarmouk i le fatu o lena faalavelave. O le tolauapiga a tagata sulufai na faavaeina i le 1957 e malu ai le faitau afe o tagata sulufai na tuliesea mai Palesitina i lima o fitafita Zionist i le 1947-48. E ui lava i le mea moni sa i ai i Suria, ae sa tumau pea Yarmouk latalata i le fatu o le mala Palesitina, ona o le faitau selau o alii na fasiotia e tau faasaga i le osofaiga a Isaraelu i Lepanona i le 1982. E ui lava sa masani ona togafitia tagata Palesitina i Suria, pe a faatusatusa i le tulaga leaga tele na faatulaga e isi atunuu Arapi, e faitau afe tagata na maua i latou lava na afaina i faiga faapolokiki i nisi taimi a le malo o Suria. O se faʻataʻitaʻiga o lenei mea na mulimuli mai i le pa'ū o le 1983 i le va o le Peresetene Suria tuai o Hafez al-Assad ma le taʻitaʻi Palesitina o Yasser Arafat.
Ae o le faʻalavelave lata mai e sili ona leaga e taia ai le tolauapiga a tagata sulufaʻi. Ia Tesema 2012, na taumafai ai le au fouvale a le FSA e pulea le tolauapiga. O taua malolosi na sosoo ai, sosoo ai ma le osofaʻia o Yarmouk e vaalele a le malo i le ea i le aso 16 o Tesema. E toʻatele na maliliu, ma e afe ma afe na sosola mo o latou ola.
E ui lava i faʻailoga manino o le lamatiaga o loʻo siomia ai Palesitina i Suria, naʻo le taimi lava na taumafai ai le taʻitaʻi Palesitina e faʻatalanoa se tulaga faʻapitoa mo Yarmouk ina ia puipuia ai le au Palesitina e leai ni setete mai se feteenaiga e le o latou faia. O nisi o vaega Palesitina na faʻaaogaina e isi malo faʻaitulagi e faʻaalia ai tulaga faʻapolokiki e uiga i feteenaiga i Suria. O tagata sulufai e le tatau lava ona faʻaaogaina e fai ma meaʻai mo se taua eleelea ma o taumafaiga uma e faʻasaoina tagata sulufaʻi ua le manuia.
O le toilalo ua i ai i luga o le laupapa. E masani lava, o le mea e taʻua o faʻalapotopotoga faʻavaomalo o loʻo taulamua i lenei mea mataga. "E i ai le le fiafia tele i le fesoasoani a le sosaiete e faapea o se lalolagi na o mai faatasi e taulimaina le auupega o auupega a Suria e le mafai ona faia le mea lava e tasi pe a oo mai i le foiaina o se faʻalavelave faʻalolotoina o tagata," o le lipoti lea a Doucet, ma sii maia se ofisa fesoasoani: "Ou te leʻi vaai lava i se faʻalavelave alofa i luga o lenei fua lea e leai se iugafono a le Fono Puipuiga.
O le mea lava lea e tasi e mafai ona fai e uiga i le Pulega Palesitina i Ramallah o loʻo tuliloaina se isi 'faiga filemu' faʻalavelave lea e mautinoa lava e le manuia. Aisea ua le taofia ai e le peresitene o le PA Mahmoud Abbas ana lauga ma tofiga le aoga uma ma faatosina le lalolagi faavaomalo e laveai Yarmouk?
O le faalumaina e faigata ona muta iinei, ona o nisi i le Palesitina Solidarity movement ua le toe mafaufau i le aia tatau a le au sulufai Palesitina e toe foi mai o se mataupu o loo i le fatu o le tauiviga Palesitina mo le saolotoga. Na'o latou fa'apotopoto fa'atasi i mataupu lava e tasi o lo'o i totonu o le teritori ma faiga fa'apolokiki na tu'uina atu e le maliega a Oslo. E tusa ai ma lena manatu, o Palesitina i Suria, Lepanona, Iraki, ma isi, e le o se mea e sili ona faamuamua mo le gaioiga ma le faʻamalosia, e tusa lava pe fasiotia i latou e le faitau selau pe matelaina i le fia aai.
E ala i le gauai sili atu i tagata sulufaʻi Palesitina i Suria, e tau le manaʻomia e se tasi le le amanaʻiaina o le mea moni mataʻutia o loʻo faʻaauau pea ona pagatia tagata Suria. Ae o tagata sulufaʻi Palesitina e leai ni tulaga faʻaletulafono, leai ni sui faʻapolokiki, leai se lagolago faʻavaomalo faʻavaomalo, leai se taʻitaʻi e popole moni i o latou tulaga pagatia, leai se nofoaga e alu i ai poʻo se nofoaga e toe foi i ai. E leai sa latou mea, ma o lea ua latou fia aai.
E leai se mafuaaga e faʻamatalaina ai pe aisea ua faʻamalosi ai le malo o Suria ma le au fouvale e faʻapipiʻi tagata Palesitina i la latou taua lea o loʻo faʻaputuina i le tele o solitulafono tau taua e mumusu e muta.
O le sosaiete faʻavaomalo ma faʻalapotopotoga faʻatasi Palesitina i soʻo se mea e tatau ona tuʻuina tagata sulufaʻi Palesitina i le pito i luga o latou lisi. E le tatau ona avea meaai ma auupega i lenei taua eleelea, ma e le tatau lava ona matelaina tagata Palesitina i le fia aai, e tusa lava po o le a le mafuaaga po o le manatu.
O Ramzy Baroud o se tusitala faʻasalalau faʻavaomalo, o se faufautua faʻasalalauga ma le faatonu o PalestineChronicle.com. O lana tusi aupito lata mai o le “O Loʻu Tama o se Tagata Tau Saolotoga: Tala Leai a Kasa” (Pluto Press, Lonetona).
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo