I se fonotaga a le au tusitala i Tripoli i le aso 26 o Aukuso, o se faʻamatalaga na faitauina leotele e le taʻitaʻiʻau fouvale a Libyan Abdel Hakim Belhadj na faʻamafanafanaina. Na o ni nai masina talu ai, na foliga mai e itiiti se avanoa o le au fouvale le faatulagaina ma le leai o ni taʻitaʻi i le tuliesea o le faipule o Libyan Moammar Ghaddafi ma ona atalii le pulea.
Ae e ui lava i faʻamatalaga manino i "pa o teteʻe" i Tripoli atoa, ma taua faigata i isi nofoaga, o le Libya's National Transitional Council (NTC) o loʻo agai i luma e faʻalautele lana pulega o le tausia o mataupu a Libyan. I lana konafesi, na folafola atu ai e Belhadj le pulea atoatoa o Tripoli, ma le tuufaatasia o vaega uma o le au fouvale i lalo o le taitaiga a le aufono a le militeri.
O le faʻalogologo i faʻamatalaga faʻamalosi a taʻitaʻiʻau fouvale, ma iloiloga faʻamoemoe o sui o le NTC, e maua ai e se tasi le lagona o le lumanaʻi o Libya o loʻo faʻatulagaina atoa e le taʻitaʻi fou a Libyan. O ala o faasalalauga a Arapi, na taitaia e Al Jazeera, na foliga mai i nisi o taimi e matua le amanaiaina e faapea o loo i ai se vaega lona tolu ma sili ona malosi o loo aafia i le taua i le va o tagata Libyans saili saoloto ma le pule malosi. O le North Atlantic Treaty Organization, o ana faauigaga faamiliteli ma le taugata tau tupe e le o se alofa, e le o se amioga mama. Ose taumafaiga fa'apolokiki ma fuafua lelei, fa'atasi ai ma fa'amoemoega e tele e le mafai ona su'esu'eina i se tusitusiga e tasi.
Ae ui i lea, e manaʻomia e se tasi ona mulimulitaʻi i le tele o talanoaga o loʻo faia i le aufaasālalau i Sisifo e iloa ai le natura o le faʻamoemoe moni o NATO, o latou faʻamoemoega ma avanoa le lelei o loʻo faʻatali i Libya pe afai e le vave aveesea e le taʻitaʻi fou o ia lava mai lenei vavalalata NATO matautia.
A o tau le au Libyans e tetee atu i le sauā, taʻitaʻia e se faʻamoemoe mamao o le saʻolotoga, faatemokalasi ma le faʻasaʻolotoga mai le puʻeina o se pule faʻatauvaʻa ma faʻaʻoleʻole, o faʻatusatusaga a le NATO e leai se mea ae o se fuafuaga faʻapitoa i le mafaufau.
I lana tusi mataʻina ma le fou, "Postmodern Imperialism: Geopolitics and the Great Game," o Eric Walberg o loʻo faʻataʻitaʻiina le matafaioi a NATO ina ua maeʻa le Cold War. O NATO "ua avea ma totonugalemu o le malo o le malo (US) i le salafa o le lalolagi, e vave ona tali atu i le US e manaʻomia e faʻalavelave i mea e le mafai e le UN e pei o Yugoslavia, Afghanistan, Iraq ma Libya nei."
O le faʻalauteleina o le NATO i le luasefulu tausaga talu ai, e aofia ai sui fou, e ulufale atu i le "Paaga mo le Filemu," ma le faia o "Talanoaga" eseese ma faʻalapotopotoga i fafo atu o lona faʻafanua faʻafanua e manaʻomia ai le toe faʻafouina faifaipea o NATO ma le toe faʻamalamalamaina o le lana matafaioi i le lalolagi atoa. "O le manumalo a le NATO" i Libya - o se "suiga o pulega mai le ea" e pei ona faamatalaina e nisi - e mautinoa e faʻafefe ai mafaufauga o manatu o le neoconservative o loʻo moe i le suiga o pulega i soʻo se tau.
Ioe, atonu e le o toe mamao ae avea le faʻalavelave a NATO i Libya ma aʻoaʻoga faʻapolokiki-militeli i lana lava aia tatau. O le Peresetene Amerika o Barack Obama, ma isi taʻitaʻi papalagi ua uma ona ofoina atu faʻamatalaga e uiga i le natura o lena aʻoaʻoga. I se faamatalaga na tuuina atu i le aso 22 o Aukuso mai le Martha's Vineyard, lea sa malolo ai Obama, na saunoa ai le peresitene o le US: “Ua toe faamaonia e NATO o le soofaatasi sili lea ona gafatia i le lalolagi ma o lona malosi e sau mai lona malosi malosi ma le malosi o o tatou manatu fa'atemokalasi." E faigata ona vase ma le mautinoa pe fa'apefea ona ese lenei mafaufauga fa'atasi ma le fa'aupu fa'atemokalasi ma le fa'amaoniaga a Peresitene George W. Bush le osofa'iga a Amerika i Afghanistan ma Iraq.
O le tele o faʻamatalaga i le US ma isi atunuu NATO o loʻo latou faia Libya o se isi osofaʻiga a le militeri, e tutusa ma Afghanistan ma Iraq, o se faʻamatalaga e sili ona le fiafia i ai tagata Libyan. O ia manatu e le o faia faʻafuaseʻi, peitaʻi, talu ai o le gagana o loʻo faʻaaogaina e taʻitaʻi o NATO ma a latou togafitiga o le post-Ghaddafi Libya e foliga mai e tutusa lelei ma o latou uiga i isi atunuu Mosalemi osofaʻia.
I se faʻamatalaga tusitusia o loʻo taʻua lautele i le aufaasālalau, na amata ai ona tuʻuina atu e le Failautusi o le Setete o Amerika Hillary Clinton tulafono, lea o le a faʻamasinoina ai le "Liby fou" i luma o le lalolagi lautele (o lona uiga o le US, NATO ma a latou uo.)
"O le a matou vaʻavaʻai atu ia i latou ina ia mautinoa o loʻo faʻataunuʻuina e Libya ana matafaioi o feagaiga, ia mautinoa o ana auupega e le faʻafefe ai ona tuaoi pe paʻu atu i lima sese, ma o loʻo ia te ia se tulaga mausali e tetee atu i faiga sauā."
O le mea e sili ona leaga, o le al-Qaida card ua uma ona tuʻuina i totonu o le taaloga fou a NATO. O le totonugalemu o lena kata o le a fuafua e faʻatatau i uiga faʻapolokiki o le taʻitaʻi fou a Libyan.
O le fa'auigaina o le auai o al-Qaida i le fouvalega a Libyan e le fou, ioe; na amata mai ia Mati ina ua fai mai "o le taitai sili o NATO ma le US Adm. James Stavridis na ia vaai i le 'flickers' o se al-Qaida i totonu o le au fouvale," o le lipoti lea a le British Telegraph (Auk. 26).
I le taimi nei, Algeria, o se US-soʻo i le taua i luga o le mataʻutia o loʻo talotaloina lena kata e faʻamaonia ai lona musu e iloa le NTC.
O le tuiina o le "tauina o faiga sauā" o se tulaga mo le lagolago atili a le US ma le NATO, ma le teena o le avanoa i le fiasefulu piliona o tala i faletupe i Sisifo, e mafai ona faamaonia le luitau sili i le taitai fou o Libyan, o se tasi e sili atu nai lo le leo a Ghaddafi. fa'atauva'a po'o so'o se isi lava mea.
O loʻo malamalama lelei le NATO o le "toʻilalo" i lana poloketi fou a Libya e mafai ona faʻaleagaina ai le tele o mea e fiafia i ai i le itulagi o Arapi, ma e mafai ona faʻalavelaveina le faʻaogaina i le lumanaʻi o le faʻafefiloi a Obama o le malosi ma le faʻatemokalasi. O loʻo pisi le au atamamai faʻapitoa i le faʻatusaina o mea tutusa i le va o Libya ma isi faʻalavelave NATO.
O John F. Burns, na tusia i le New York Times (Auk. 22), na talanoaina nisi o mea e foliga mai e mataʻutia i le va o le post-Ghaddafi Libya ma le post-Saddam Iraq. I se tusiga ua faaulutalaina: "O Faiga Faatatau i le Va o Qaddafi ma Hussein ua siitia ai le popole mo taitai i Sisifo," na tusia ai e Burns: "O le lisi (o tutusa i le va o aafiaga uma e lua) na foliga mai o se tusi tulafono na fausia i luga o mea sese ua faailoa mai e le au faitio e totonugalemu i le aafiaga Amerika i Iraq." O le laina fa'atatau a Burn e ogatasi ma se lauga fou a le aufaasālalau o lo'o faatupulaia le malosi i lea aso ma lea aso.
O le toe foʻi i tua i faʻasalalauga Arapi, peitaʻi, o le tasi e feagai ma se lauga e matua ese lava, o se tasi e faʻatatau i le NATO o "uo," lea e "faʻafetai" ma "aitalafu" tagata Libyan. O nisi ala TV pan-Arab ua sili atu ona aoga nai lo isi i le faʻalauiloaina o lena laina sese o manatu, lea e iu ai ina faʻaalia ni taunuuga leaga mo Suria, ma iu ai ina liua le Arab Spring i se taumalulu e le gata.
O le Libya lea na musuia ai le lalolagi e mafai ona manumalo i togafiti a NATO, pe afai na te iloa le faamoemoega moni o NATO i Libya ma le taumafai malosi e taofia pe faoa fouvalega a Arapi.
Ramzy Baroud (www.ramzybaroud.net) o se tusitala faʻasalalau faʻavaomalo ma le faatonu o PalestineChronicle.com. O lana tusi aupito lata mai o lo'u Tama o se Saolotoga Faatau: Gaza's Untold Story (Pluto Press, Lonetona), e maua ile Amazon.com.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo