[Fa'amatalaga muamua: O lenei tusiga na muamua lomia i tatalaGlobalRights, o se vaega o le OpenDemocracy, i le aso 11 o Aokuso, 2016. E aliali mai iinei o se faʻailoga i se fomu ua suia.]
Ole Iulai 15th le toilalo i Turkey o se mea taua tele, faatasi ai ma aafiaga le mautinoa mo le lumanai o le atunuu, ma reverberations ogaoga faaitulagi ma e faatatau i sootaga i le va o Turkey ma le Iunaite Setete ma Europa. Ua uma ona filifilia e avea o se aso malolo fou a Turki, ma o le alalaupapa autu i luga o le Bosporus ua toe faaigoa '15.th o Iulai.' E ui lava o le toʻatele o le au faʻamatalaga saʻo o loʻo taʻu saʻo i le lamatiaga i le tulafono o le tulafono e mafua mai i le tele o le faʻamalologa, faʻateʻaina, ma le taofia, e toʻaitiiti lava e agavaa i nei faitioga ma le faʻaalia o le toilalo o le taumafaiga faʻafuaseʻi o se manumalo tele mo aia tatau a tagata. ma le faatemokalasi, e mautinoa lava o le faasaoina o le atunuu mai le toe faafouga o pulega saua faamiliteli ua mavae ma e foliga mai o le tele o misa faalemalo e ono faigofie ona avea ma se tasi o taua faalemalo i Sasae Tutotonu.
O faitioga a le Iunaite Setete ma le malo i Sisifo i le soona fai o le malo o le a sili atu foi ona mamafa pe ana fai e faaitiitia le le mautonu o taitai faaupufai taua i Sisifo i le taimi o le taumafaiga, ma faailoa mai ai lo latou taliaina o tuuaiga ua mautu nei e faapea na taupulepule le malo. e se faifeʻau na tuʻuina atu le malumalu i le US ma faʻatinoina e i latou o loʻo fesoʻotaʻi ma se tapuaiga faalilolilo na taʻitaʻia e Fetullah Gülen. Mo le au faitio a Turki ia Recep Tayyip Erdoğan, o le osofaʻiga na muaʻi faʻaalia o se "faʻalavelave faʻafuaseʻi" e tali atu ai i le tuuaia e le Peresetene o le faʻaogaina o le faiga faʻavae e ala i lona faʻatulafonoina ma le pule faʻapitoa o le taʻitaʻiga sili. O na tagata faitio e masani ona taʻua o Iulai 15th mea na tutupu 'se fale tifaga' fa'atupu e le malo e fa'atupu ai se si'osi'omaga fa'apolokiki lelei e fa'amalie atili ai le mana'o tele o Erdoğan. Mo le au lagolago a Erdoğan, o le taumafaiga faʻafuaseʻi o se faʻamaoniga o tuuaiga muamua ma popolega o loʻo i ai i totonu o le pulega a Turki, e aofia ai ana 'au faʻaauupegaina ma le auʻaunaga atamai, o se faiga faʻapolokiki mataʻutia tutusa lea na faʻamoemoe e faoa le pulega o le setete e aunoa ma se faʻaogaina. faiga faatemokalasi.
I le tolu vaiaso mulimuli ane, a itiiti ifo i totonu o le atunuʻu, toetoe lava o tagatanuu Turki uma sei vagana ai i latou e le fiafia i le malo o le AKP ua talitonuina o se taumafaiga moni a le militeri a le Gülen movement. E le gata i lea, o loʻo i ai le maliliega o lona faʻatoʻilaloina e sili ona aoga mo le lumanaʻi lata mai o le atunuʻu, ma atonu na fausia ai se seti fou o tulaga i Turkey e mafai ona maua ai se siosiomaga faʻapolokiki e sili atu ona faʻamaonia, e aofia ai se faʻaupuga faʻapolokiki faʻaititia, faʻatagaina vaega faʻafeagai e taʻalo. se matafaioi sili atu ona aoga i le fa'atupuina o se tu ma aga fa'apolokiki malosi.
O nei gafatia o loʻo i ai se folafolaga faʻapitoa pe a fuaina i le siosiomaga faʻapolokiki oona na i ai i Turkey ao leʻi oʻo i le aso 15 o Iulai, faʻatasi ai ma le itu teteʻe e le mafai ona suia i itu uma o le AKP i le pulega ma le matua le talitonuina o Erdoğan. I le taimi o le taumafaiga fa'apulepule, na sainia ai e vaega fa'atete'e tetele e tolu (e aofia ai le Kurdish HDP) se ta'utinoga o le lotogatasi e ta'uleagaina ai le taumafaiga fa'apulepule ma le fa'amaoniaina o le lagolago mo faiga fa'atemokalasi, e aofia ai le tulafono. Ina ua maeʻa lenei mea, na valaaulia ai e Erdoğan taʻitaʻi o itu taua e lua i le Peresetene o le Maota (ae o le mea e leaga ai le le aofia ai o le HDP) mo se fonotaga e lagolagoina ai lenei agaga fou o le galulue faatasi ma ia auai foi i le faʻaaliga sili a le atunuu Yenkapı o Aokuso 7.th na auai ai le faitau miliona o le au lagolago fiafia o le malo.
O lenei faʻaalia o le lotogatasi i le au faipule i le sosaiete Turkish e malosi, pe a faʻaeteete, e lagolagoina e manatu taatele i totonu o tagatanuu. E ui lava i popolega faifai pea e uiga i le taʻitaʻiga a Erdoğan, e leai ni loimata o loʻo maligi mo le au faufaupule. O loʻo iai se maliega a Turki e faapea o Iulai 15 o le galuega leaga a le Hizmet movement na taʻitaʻia e Fetulllah Gülen. Mo le tele o tausaga, sa ou faalogo i le tele o atugaluga e uiga i lenei gaioiga, o loʻo galue faalilolilo, faʻasalalau faʻalauaʻitele se aʻoaʻoga faʻa-Islam aʻo galue faʻatasi ma le tapuaiga faʻalelotu a tagata faʻapolokiki. Na iloa o le Hizemt o loʻo galulue faʻatasi ma le lagolagoina o le AKP seʻia oʻo i le 2009 poʻo le 2010 mulimuli ane na tupu ai se vaeluaga faʻalautele, na faʻatupuina aʻo leʻi faia le taumafaiga faʻafuaseʻi ia Tesema 17, 2013 ina ua tupu le mea na taʻua o le 'faiga piʻopiʻo'. O le faʻaalia o faiga piʻopiʻo i tulaga maualuga o le AKP na mafua ai le faamavaega a faifeau e toafa, ae e leʻi luluina le pulea o le AKP pe faʻaitiitia ai le talitonuina o tagata lautele. I le tele o auala Iulai 15th o loʻo faʻamatalaina o se Gülenist sequel sauā i o latou faʻamoemoe le manuia o Tesema 17th.
E taua le matauina o le aganuu faapolokiki a Turkish na tali atu ma le le mautonu i le osofaʻiga muamua i le 1960, 1971, 1980, ma le 1997. I le 2016, o le tagatanuu ma Erdoğan's faʻamalosi malosi ma le malosi na tetee i le taumafaiga e faʻainisinia se faʻauluuluga a le militeri o le setete o Turki. O lenei aafiaga lauiloa i le puipuiga o le faavae o se suiga tele lea e lagolagoina ai le faiga faatemokalasi auai (puipuia o taitai filifilia) ma le pule o le tulafono (tuuina atu o ala faavae i pulega faaupufai). O se taimi o le faʻamalosia populist lea na faʻalauteleina i le vaitau na sosoo ai e ala i faʻasalalauga faʻatele i po i soʻo se aai feololo ma tele i Turkey.
O loʻo i ai se faʻatusatusaga manino, ma faʻafefe, ma mea na tutupu i Aikupito i le gasologa o le lima tausaga talu ai. Na musuia e Aikupito le Lalolagi Arapi i le 2011 e ala i le faʻaalia o le malosi o se tagata faʻatupuina e luʻitauina se pulega faʻatauvaʻa ma le piʻopiʻo, ma faʻatoʻilaloina se taʻitaʻi taʻutaʻua. O le fouvalega e faasaga i le pulega a Mubarak na faafaigofieina e le le faaituau o le au faaauupegaina a Aikupito, ma lana tautinoga mulimuli ane e taʻitaʻia le atunuu agai i faiga faatemokalasi faavae. Ae ui i lea, i le lua tausaga mulimuli ane, na tupu ai se osofaʻiga a le militeri ma le lagolago a le populist e faʻatoʻilaloina ai le taʻitaʻiga filifilia e taʻitaʻia e Mohamed Morsi. I le taimi nei, o Aikupito o loʻo pulea e se taʻitaʻi autocratic e sili atu ona faʻasauā nai lo le mea na i ai i le tolu sefulu tausaga o le pulega a Mubarak. O lenei toe foʻi faʻanoanoa i le taimi ua tuanaʻi a Aikupito na faʻamaonia ai le lala sooupu faʻasolopito o 'tagata' mo le lelei ma le leaga. Ose mea fou lea i totonu o faiga fa'apolokiki i Sasa'e Tutotonu lea o suiga muamua i pulega e toetoe lava o taimi uma e mafua mai i lu'itau pito i lalo e atagia mai ai feeseeseaiga i totonu o le au faipule. O se tasi o tuusaunoaga taua o le anti-Shah mass movement o le 1978-79 i Iran na mafua ai le Islamic Republic of Iran.
I Turkey, o se faʻaaliga o le atamai faʻapolokiki a Erdoğan i le iloaina i se taimi o faʻalavelave faʻale-malo o le toatele o tagata Turki o le a tutu faʻatasi ma tau mo le malo nai lo le lagolagoina o le taumafaiga faʻafuaseʻi; ma sa latou faia, ioe, nofoia nofoaga autu lautele i le po o Iulai 15th, aemaise lava i le Malae Vaalele o Istanbul., ma faaauau pea i le tele o feiloaiga o ni maturo e aunoa ma ni auupega i le feagai ai ma fana mai tagata lagolago.
O faʻailoga ua fefiloi nei pe o le a le aafiaga o le osofaʻiga i luga o le faatemokalasi ma aia tatau a tagata i Turkey. I le tasi itu, o le suiga foliga mai i le vaega a Erdoğan i se faiga e sili atu ona aofia ai taʻitaʻi faʻapolokiki lea na maitauina le toesea i tausaga talu ai nei. O se tala fiafia moni pe a lafoaʻi e Erdoğan le ituaiga faatemokalasi tele lea na mafua ai lona le amanaiaina o popolega faʻafeagai e faʻatatau i le usitaia o le tulafono a le AKP. E sili atu le faʻamalosia o le foliga mai o le soona tali atu i le taumafaiga faʻatupu faʻaalia e ala i le faʻateʻaina o le tele o afe mai faʻalapotopotoga faʻaleaʻoaʻoga ma faʻaauau pea le faʻalavelave i se faʻasalalauga saoloto ma faitio, e ui lava e toetoe lava o nei faʻasalalauga faʻasalalau na faʻatonuina i faleoloa e fesoʻotaʻi ma le Gülen movement. E le pei o le faateʻaina tele mai vaegaʻau ma le tele o lala o le malo, o nei osofaʻiga i faʻalapotopotoga o se sosaiete saoloto, e foliga mai e le talafeagai taumafaiga faʻapolopolo e faʻamamāina faʻalapotopotoga a le malo mai mea mataʻutia ma faʻalavelave. Peitaʻi, e manaʻomia sina talisapaia o le talaaga. Le Gülen gaoioiga infiltrated ma suia le faiga faaleaoaoga o se auala e maua ai faamaoniga mo ona soo e ulu atu i vaega tumaoti ma tagata lautele i Turkey, faavaeina i luga o le gasologa o le tele o tausaga o fesootaiga malolosi o faatosinaga subversive lea subordinated a latou gaoioiga i faatonuga hierarchical o le vaega. Na latou fa'atuina fo'i le tele o fa'asalalauga e fa'asalalau atu ai o latou manatu.
O loʻo i ai itu i fafo o mea moni i le maeʻa ai o le faʻalavelave lea e faʻalavelaveina ai foi le ata, aemaise lava le lagona i le lautele o tagata Turki ma le au faipule o le Iunaite Setete sa le tatau ona aafia i le taumafaiga faʻafuaseʻi ma, i le mea sili, le le mautonu e uiga i lona toilalo. O lenei mataupu o le felagolagomai i fafo o loʻo faʻataʻitaʻiina atili pe o le talosaga aloaʻia a le malo o Turki e toe faʻafoʻi Fetulllah Gülen e tusa ai ma noataga o feagaiga o le a faʻaaloalogia e le Iunaite Setete, e mafai ai ona molia lana solitulafono, ma atonu e aofia ai le tuʻuina atu o le faasalaga oti. . O le fa'aopoopoina e feagai ma faigata fa'atekinisi mata'utia. O le puipuiga faaletulafono a Gülen e mautinoa e aofia ai le tele o finauga: e le mafai ona ia mauaina se faamasinoga tonu i Turkey; o le gaioiga a Gülen sa 'fa'apolokiki, ma o lea e le mafai ona fa'aaogaina; o le fa'amaoniga o lona fa'amoemoega fa'apitoa e fa'atatau i le taumafaiga fa'apulepule e le o iai i se faiga fa'amalieina fa'aletulafono; ma o taumafaiga e toe fa'afo'i le fa'asalaga oti i Turkey e fa'ataga ai se fa'amasinoga e fa'atonu lona fa'ataunu'uina o le a toe fa'afo'isia, ma fa'apea e fa'afeagai ma le fa'atonuga.
E ui lava i faigata faʻaletulafono o le faʻatagaina o le toe faʻafoʻisia, pe a teena pe tuai tele pe o le a lava le mafuaʻaga e tuʻuina atu ai, o le a malosi le ita Turkish. I le manatu lautele o tagata Turki, o le teuina o Gülen e mafai ona malamalama e tutusa lelei ma lagona o tagata Amerika pe ana fai e tuuina atu e Turkey se malutaga saogalemu ia Osama Bin Laden pe a uma le 9/11; E aoga tele le manatua o le US na lagona le tauamiotonuina i se pulega e suia ai osofaiga a le militeri i Afghanistan ona o le malo o Kabul na tuuina atu le malu i le taʻitaʻi al-Qaeda ma faʻatagaina ana fale aʻoaʻoga e faia. O masalosaloga a Turkish ua afaina i le iloaina o Graham Fuller, o le sa avea muamua ma tagata kuka CIA i Turkey, faatasi ai ma isi tagata ofisa muamua o le CIA, na lagolagoina le talosaga a Gülen mo le 'pepa lanumeamata' e faʻatagaina ai le nofomau tumau i le Iunaite Setete talu mai le 1999, na lipotia mai na asiasi atu i Turkey i se taimi puupuu ae leʻi oʻo i le taimi. taumafaiga osofa'i, ma lomia faasalalau se manatu lagolago ia Gülen e puipuia malosi ai le gaoioiga ma Gülen atonu e le sala e tusa ai ma le 15 Iulai.th mea tutupu. O le fa'aaliga a Fuller o Gülen o lo'o lele i luma o le tele o fa'amatalaga fa'atuatuaina a tagata i totonu o le auala na taupulepule ai tagata o le vaega o le Hizmet movement, fa'asese, ma usita'i i fa'atonuga na fa'atatau ia Gülen.
E pei o le taimi nei, e ui lava i le le mautonu uma, o le toilalo o le taumafaiga osofaʻi e tatau ona vaʻaia o se tasi o nai tala manuia o talaʻaga lata mai i Sasaʻe Tutotonu. Pe o lenei lagona lelei o le a vave ona tapeina e ala i mea faʻalavelave i totonu o Turkey e le o mautinoa. E fa'alagolago tele pe fa'atumauina ma fa'alolotoina le lotogatasi fa'apolokiki i le mae'a ai o le fa'amalo, ma pe ua faia se taumafaiga malosi e o'o atu ai i se nofoaga e nonofo ai ma le Kurdish lea na fa'afeagai ma le malo o Ankara i masina talu ai nei. E foliga mai e taua mo tagata i fafo le onosai ma faaalia le alofa i taumafaiga a le malo o Turki ma ona taʻitaʻi e tulaʻi mai i nei luʻitau mataʻutia pe a maeʻa le osofaʻiga e aunoa ma le faʻafefeina o aia tatau a tagata soifua ma le tulafono i totonu o Turkey. Na tuʻuina atu e le lalolagi i le Iunaite Setete le manuia o le masalosalo ina ua maeʻa le 9/11, ma e le tatau ona faʻaitiitia mo Turkey i le maeʻa ai o Iulai 15.th. E oʻo mai i le taimi nei, o tali mai le Iunaite Setete ma Europa o loʻo faʻamalieina i le sili, e faʻamaonia ai le salalau lautele o lagona iinei i Turkey e faʻapea o le taumafaiga faʻafuaseʻi e fesoʻotaʻi saʻo pe leai foi ma le talitonuga e mafai e Uosigitone ona galulue lelei ma Turkey pe a fai o le atunuu taitaia e se tasi e ese mai ia Erdoğan. E leai se tasi na taumatemate i le Fuafuaga B a Uosigitone pe afai e teena le toe aumaia e faaosofia ai Turkey e toe fetuunai ma Rusia, Iran, ma atonu o Saina. E pei o le taimi nei, aʻo leʻi faia le taumafaiga faʻamalosi, o le toe faʻaleleia o faiga faʻavae a Turki e aofia ai le agai atu i le va o le va o Rusia ma Iran, faʻafefe i ona manatu leaga i Sisifo e ala i gaioiga e faʻamautu sootaga ma Isaraelu.
Ma le mea mulimuli, i lenei vaitau atonu e atamai le vavaeeseina o atugaluga o aia tatau a tagata mai se iloiloga o le faatemokalasi faʻavae a Turki. E foliga mai o le a fa'aauau pea le fa'atupula'ia o le fa'atemokalasi fa'atasi i le taimi nei, ma i le taimi lava e tasi, o le fa'afitia o aia tatau a tagata e toetoe lava a mautinoa e fa'aauau pea, ma fa'amaonia ai le su'esu'eina ma le mataala.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo