Faapea o lo o mu lou fale ae maileia lou aiga i totonu. A o'o mai le matagaluega a le fuimu i le mea na tupu, latou te ta'u atu ia te oe e $1 miliona le tau o le lavea'i. A uma mea uma, e le aoga ea lou aiga ma lou fale?
E le tatau ona ita tele lenei vaaiga. O le mea tonu lava lea e fai e le fale talavai ia i matou pe a latou fai mai e totogi a latou tau e puipuia ai pateni mo fualaau o talavai. O vailaʻau tatou te manaʻomia mo lo tatou soifua maloloina poʻo o tatou olaga e toetoe lava a taugofie e gaosia, e pei lava ona mafai e le au fuimu ona faigofie ona fai le laveaʻi pe a latou taunuu i le afi. Ae o kamupani vailaʻau, pei o le au fuimu i luga o le vaaiga, o loʻo i ai le pule faʻapitoa i luga oa latou auaunaga i le taimi faigata. O le mea lea, e foliga mai latou te maua a latou tau.
O le a finau le au tetee a kamupani fualaau faasaina e manaomia ai le tele o tupe e fausia ai fualaau faasaina. Ae ui i lea, o le faʻaauauina o le faʻataʻitaʻiga a le au fuimu, e manaʻomia foi le tele o tupe e faʻaaʻoaʻoina ai le auvaa a le au fuimu ma sauni e tali le telefoni i se taimi vave. Aisea tatou te manatu ai e talafeagai le faʻatauaina e le tagata maʻi le tau o suʻesuʻega vailaʻau i le taimi latou te manaʻomia ai se vailaʻau, ae le o le faʻatauina e le e ona le fale mu le tau o le tausiga o le afi?
O le vaega pito sili ona mata'ina o lenei tala e le'o iai foi se matou felafolafoaiga lautele i le auala matou te faatupeina ai suesuega o fualaau faasaina. O lo'o fa'aalu nei e le Iunaite Setete le lata i le $250 piliona i le tausaga mo talavai. Afai na fa'atau atu vaila'au i se maketi fa'atauva, e aunoa ma ni pule fa'atauva'a pateni a le malo, e mafai ona tatou fa'asaoina latalata i le $200 piliona i le tausaga. O le $200 piliona i tau maualuga o fualaau faasaina e faatau laititi ifo i le $25 piliona i le tausaga i suesuega tau vailaau, e tusa ai ma le Congressional Budget Office. O le totogiina o le $8 i tau maualuga o fualaau mo le $1 i suʻesuʻega e foliga mai e le o se mea sili ona lelei.
E le gata i lea, e pei ona taʻu atu e le au fai pisinisi e le faigaluega mo kamupani vailaʻau, o faʻailoga tetele na faia e pateni monopolies o se valaʻau i faiga piʻopiʻo. Afai e mafai e se kamupani fualaau faasaina ona faatau atu se fualaau i le $500 e $4 le tau e gaosia ai ma tufatufaina atu, e matua tele lava le uunaiga e taitaiseseina ai fomai ma tagata lautele e uiga i le saogalemu ma le aoga o fualaau faasaina. Ma, pe a faia e le kamupani vailaʻau suʻesuʻega i luga o vailaʻau, ma pulea le faʻasalalauina o suʻesuʻega suʻesuʻega, latou te maua foi le malosi e faʻatino ai lenei faʻamalosi.
I lalo o le faiga o lo'o i ai nei, e le tatau ona tatou ofo i le mauaina o kamupani vaila'au o lo'o natia fa'amaoniga e ono le aoga a latou vaila'au pe leaga. A fua i le fa’atulagaina o fa’aosofiaga ua faia e le malo, e tatau ona tatou ofo pe afai e le o fa’amaoni kamupani o fualaau fa’asaina.
E tele auala eseese i monopoli pateni mo le fa'atupeina o su'esu'ega vaila'au. O le mea moni, ua uma ona faʻaalu e le malo o Amerika le $ 30 piliona i le tausaga i suʻesuʻega biomedical e ala i le National Institutes of Health. Toeitiiti lava o tagata uma, e aofia ai kamupani vailaʻau, e ioe i lenei suʻesuʻega faʻatupeina e le malo e matua taua tele.
Faamata e talafeagai le faaluaina o le tulaga o tupe a le atunuu e totogi ai le tau atoa o le atiaeina o fualaau faasaina, ona tuu atu lea o fualaau uma e faatau atu i le $4 i le talavai i se maketi faatauva? E mafai ona sili atu nai lo le totogiina o le tau i le malo e ala i tupe teu i tausaga taʻitasi i vailaʻau faʻatau e ala ile Medicare ma Medicaid. Afai e le umia e kamupani o fualaau faasaina a tatou faipule, semanu tatou te faia lenei felafolafoaiga.
Afai o le suia atoa o tupe fa'aalu su'esu'e a le alamanuia e foliga mai e matua mata'utia se la'asaga, e fa'afefea le afa o le tau na'o le totogiina o su'ega fa'afoma'i? I le uma, o le mea lea o loʻo i ai le avanoa sili mo faiga piʻopiʻo, faʻatasi ai ma le alamanuia naʻo le faʻaalia o faʻamaumauga mai faʻataʻitaʻiga e maua ai le aoga e faʻamalolo. I'inei fo'i, o le tupe fa'aalu a le malo mo le totogiina o fa'amasinoga e mafai ona sili atu nai lo le tau maualalo o vaila'au fa'atau mai polokalame fa'alesoifua maloloina a le malo.
E tatau ona tatou faia se felafolafoaiga ogaoga a le atunuʻu i le tulaga lelei o le faiga o pateni o loʻo iai nei ma isi auala eseese mo le faʻatupeina o suʻesuʻega vailaʻau. O le mea e leaga ai, o kamupani vailaʻau e malosi tele ma e toʻaitiiti le au faipule e naunau e mafaufau i isi mea. O le mea moni, o kamupani vailaʻau e malosi tele ma e toʻaitiiti faʻasalalauga latou te lolomiina se koluma e fautua mai ai isi mea. O le mea moni, o kamupani vailaʻau e malosi tele e toʻaitiiti le au fai pisinisi e mafaufau e suʻesuʻe isi auala.
O le mea lea, mo le lumanaʻi lumanaʻi, o le a tatou faʻamoemoeina e ona le fale mu e faʻamalo tupe tetele i le au fuimu o loʻo o mai e laveaʻi. Ma o le a na ona tatou faafoliga e leai se auala sili atu e fai ai mea.
O Dean Baker o le fa'atonu-fa'atonu o le Nofoaga Autu mo Su'esu'ega Tamaoaiga ma Faiga Fa'avae (CEPR). O ia o le tusitala o le "The Conservative Nanny State: Faʻafefea ona faʻaogaina e le au mauʻoa le malo e tumau mauʻoa ma mauʻoa ai" (www.conservativenannystate.org). E iai fo'i lana blog, "Beat the Press," lea na te fa'atalanoaina ai le fa'asalalauga a le aufaasālalau i mataupu tau tamaoaiga. E mafai ona e mauaina i le upega tafa'ilagi a le American Prospect.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo