O le manumalo tele o Andrés Manuel López Obrador ("AMLO") i le palota a le peresetene Mekisiko ia Iulai na siitia ai le faamoemoe o tagata faigaluega mo se galuega toe faʻafouina ma faʻatemokalasi.
Ua fausia e Iuni Tuto’atasi se feterale fou. Latou te faʻamoemoe e manumalo i le alualu i luma o le tulafono o galuega ma faʻamuta ai le nofoaiga a iuni piʻopiʻo, lagolago-tagata faigaluega.
O le coalition taʻitaʻia e le AMLO's National Regeneration Movement (MORENA) na manumalo e le gata i le peresetene ae o le toʻatele foi i fale uma e lua o le konekeresi Mekisiko. E oʻo mai i le taimi nei, na pulea e le Institutional Revolutionary Party (PRI) faiga faʻapolokiki a Mekisiko mo le tele o tausaga.
O iuni lagolago a tagata faigaluega o loʻo fausia ai le faʻapotopotoga autu a le aufaigaluega a Mekisiko, o le Congress of Labor (CT), aemaise le Confederation of Mexican Workers (CTM), sa avea ma vaega o le nofoaga lauiloa a le PRI. O ta'ita'i maualuluga iuni na filifilia e avea ma senatoa ma faipule o le pati.
‘UNIUNIGA PULE’
O iuni CT e sili ona tele i Mekisiko, e fai ma sui o le 10 pasene o le aufaigaluega aloaʻia, e ui lava na latou paʻu i tausaga talu ai nei. O nei iuni sa galulue fa'atasi ma le naunautai i le ta'iala tau tamaoaiga neoliberal maualalo totogi na fa'aaogaina e le au faipule fa'apolokiki ma le tamaoaiga i Mekisiko i le 1990s-e aofia ai le sainia i le NAFTA. O la latou fuafuaga o le faatupulaia lea o le tamaoaiga o Mekisiko e ala i le faatosinaina o le aufaipisinisi a Amerika ma Kanata i galuega taugofie.
Ua lagolagoina e le iuni a le CT le fuafuaga tau atinae a le malo e maualalo totogi e ala i le sainia o manamea "konekarate puipuiga" ma falefaigaluega aʻo leʻi faʻafaigaluegaina se tagata faigaluega. Latou te faʻaogaina a latou mafutaga ma tagata e ana galuega ma faʻatasi ai ma malo feterale ma le setete o Mekisiko e taofia ai soʻo se feutagaiga moni poʻo ni osofaʻiga.
O le leai o se sui moni o tagata faigaluega i le tele o vaega ua taofia ai le maualalo o totogi o tagata faigaluega Mekisiko ma e oʻo lava i le faʻaitiitia i tulaga moni i le sefulu tausaga talu ai. I le taimi nei, ua matua'i tamaoaiga ta'ita'i iuni CT e ala ia latou faiga pi'opi'o ma tagata e ana galuega ma le malo.
O isi lōia o le iuni puipuiga o "union gangster" o le fusi o pisinisi o loʻo siomia ai le Aai o Mekisiko ma le "union paʻepaʻe" e pulea e tagata faigaluega a Monterrey, o se nofoaga tutotonu o le faʻatupulaia o pisinisi.
UNDERDOG UNION
I le 1997, o le tele o iuni na malepelepe i lenei tulaga ma faatuina se feterale o iuni tutoatasi ma faatemokalasi, le National Union of Workers (UNT). Faatasi ai ma i latou o iuni o tagata faigaluega telefoni, tagata faigaluega saogalemu, tagata faigaluega i iunivesite, ma tagata faigaluega Volkswagen.
Ua lagolagoina e le UNT le toe fuata'iga o tulafono a tagata faigaluega, una'ia le faiga palota faalilolilo o sui o iuni, o le resitalaina lautele o konekarate iuni, ma aia tatau a tagata faigaluega e palota i tete'e ma fa'amaonia konekarate.
Ae ui i lea, o le UNT o loʻo tumau pea le faʻavaeina o faʻalapotopotoga e le mafai ona matua luʻitauina le pule a iuni piʻopiʻo CT.
O isi iuni na malepe ma le CT ae tumau tutoatasi, aemaise le National Mineworkers and Metalworkers Union (Los Mineros). Ina ua maeʻa se faʻalavelave faʻafuaseʻi i le 2006 na faʻaumatia ai le ola o le 65 miners, na faia e le iuni se osofaʻiga mataʻutia e faasaga i le kamupani sili ona malosi maina ma nofoaafi a Mekisiko, Grupo México.
Ona aumai lea e le kamupani ma le malo ni moliaga sese o faiga pi’opi’o faasaga i le taitai o le iuni, Napoleon Gómez Urrutia, na iʻu ai i lona faaaunuua mo le 12 tausaga i Kanata. O iina na lagolagoina ai o ia e le United Steelworkers, ma ia Los Mineros fai se feagaiga fa'atasi.
O lea ua filifilia Gómez Urrutia e avea ma senatoa i luga o le pepa a le MORENA ma ua toe foi i Mekisiko e nofo i lona nofoa-ua tuuina atu ai i le au faigaluega tutoatasi se leo malosi i le Senate.
FAIGA FAAVAE
O le faʻataʻitaʻiga o le tamaoaiga o le neoliberal na faʻamauina i le NAFTA o se faʻalavelave mo tagata Mekisiko. Na paʻu le tamaoaiga i nuu i tua, ma faamalosia ai le faitau miliona o tagata e malaga atu i aai, tuaoi i matu, po o le US.
Na fa'aitiitia totogi i falefaigaluega uma i totonu o le atunu'u ma fale gaosi maquiladora (e auina atu i fafo). O faiga pi'opi'o ma sauaga na fa'atupula'ia i tulaga e le'i tupu muamua.
E le o se mea la e ofo ai le tetee o tagata Mekisiko i le faalapotopotoga faaupufai ma le aufaasālalau e palota mo AMLO ma MORENA, oe na folafola e faamutaina faiga piʻopiʻo ma sauaga ma faia se suiga e faamuamua ai tagata matitiva ma tagata faigaluega.
I le avea ai ma ana Failautusi o Leipa, ua tofia ai e le AMLO ia Luisa María Alcalde, o le 31-tausaga le matua sa avea muamua ma faipule feterale ma sootaga vavalalata ma le galuega tutoatasi.
Alcalde ua tautino e siitia le totogi maualalo (lea ua $4.57 i le aso) ma ia galue e pasia le tulafono o tagata faigaluega e faʻasalaina ai konekarate puipuiga ma faʻatino le tele o le lisi o mataupu a le aufaigaluega tutoatasi.
I le 2017, na pasia ai e Mekisiko se suiga o aiaiga o galuega a le Faavae Mekisiko, i lalo o le uunaiga a le pulega a Obama. O le mafuaʻaga o le usitaʻia lea o faʻaiuga a le Faʻalapotopotoga Faʻavaomalo Faʻavaomalo e faasaga i le puipuiga iuni ina ia mafai ai ona ulufale atu i le Trans-Pacific Partnership.
O le toe fuata'iga e mana'omia ai le fa'ate'aina o komiti pi'opi'o a tagata faigaluega ta'ito'atolu o lo'o pulea nei e iuni CT ma tagata e ana galuega, ma mo le fa'atūina o Komiti Fa'atonu Tuto'atasi e fai ma vaega o le Fa'amasinoga.
Peita'i, o le tulafono lona lua e mana'omia e fa'atino ai nei suiga e le'i pasia.
O SE FEDERASI TUTOATASI
I le masina o Iulai, o iuni ta'avale a Mekisiko e tolu e sili ona taua - i Volkswagen ma Audi i Puebla, ma Nissan i Morelos - na fa'ailoa mai ua latou fa'atasi ma iuni tuto'atasi i vaega ta'avale, pa'u, ma le va'alele e fausia ai se fa'apotopotoga fou o pisinisi.
O iuni Volkswagen, Audi, ma Nissan o iuni e tasi falegaosimea, e tofu ma le faitau afe o tagata. O le feterale fou o loʻo faʻamoemoe e faʻamalosia le toe fuataʻiina o tulafono o tagata faigaluega ma faʻamalosia le tuputupu aʻe o iuni tutoʻatasi ma faʻatemokarasi i totonu o pisinisi taʻavale.
O se atinae taua lea. Ta'avale, vaega ta'avale, pa'u, ma le va'alele fa'atasi e avea ma se tasi o vaega sili ona tele ma sili ona alualu i luma pisinisi o le tamaoaiga o Mekisiko. E tusa ma le 85,000 tagata faigaluega i fale faʻapipiʻi taʻavale a le atunuʻu ma e oʻo atu i le 850,000 i vaega ma faʻatau oloa.
O le Iuni Tutoatasi fou o Goodyear Workers (SINTG) o se vaega o le feterale fou. O tagata faigaluega na taia mo se aso i Goodyear e ono masina le matua falegaosimea i San Luis Potosí ia Aperila e tetee i le leaga o totogi, penefiti, ma tulaga faigaluega na feutagai i tua o latou tua i se konekarate puipuiga na sainia i le 2015, lua tausaga aʻo leʻi tatalaina le fale gaosimea.
“Matou te leʻi vaʻai lava i nei mea ua taʻua o sui [union],” o le faʻatautaia o Francisco Javier Cuestas ta'u atu i le lalolagi union federation IndustriALL. “Latou te le iloa le mea muamua e uiga ia i matou. Talu ai e leai se tasi e tautala mo i matou, o lea e sola ese ai le kamupani i le totogiina o totogi maualalo-e itiiti ifo i le tala ma le afa i le itula-mo se galuega e sili ona matautia ma faigata.
Ia Iulai Goodyear na faate'a le 50 tagata faigaluega, e tuuaia i le taui ma sui mo le faavaeina o se iuni tutoatasi.
O le tele o iuni i totonu o le feterale fou ua feagai ma tauiviga faapena. O loʻo faʻatulagaina e le feterale le lagolago tuʻufaʻatasia mo tagata faigaluega Goodyear mo se mea e ono umi se fusuaga.
FUA FAIGATELE
O le matafaioi a le au faigaluega a le Volkswagen (SITIAVW) i le feterale fou e taua tele, ona o le tala faasolopito a le iuni ma le mea moni e faapea o le Puebla o le fale gaosi oloa sili ona tele i Mekisiko.
O tagata faigaluega muamua a le VW na fa'amalosia e auai i se iuni puipuiga na fa'atuina a'o le'i tatalaina e le fale gaosi ona faitotoa. Ae na latou tau mo le tele o tausaga e tetee atu i le CTM piʻopiʻo, ma mulimuli ane faʻavaeina lo latou tutoʻatasi. E mana'omia e le iuni ni palota faalilolilo mo le ta'ita'iga, fa'atagaina o le tete'e, ma le fa'amaoniaina o konekarate. Na ia faia ni osofaʻiga faʻamalosi ma faʻatalanoaina totogi sili ma penefiti i le vaega o gaosiga o Mekisiko.
E taua foi Los Mineros, o lana pulega e aofia ai le vaalele ma vaega taʻavale. Ua fesoasoani le iuni i taumafaiga e fausia ni iuni tuto'atasi i le au gaosi vaega ta'avale e pei o Johnson Controls ma le PKC, ma ua manumalo i le sui o le Bombardier subway car plant i Hidalgo.
O se tasi o vaivaiga o le galuega tutoatasi a Mekisiko o le tele o iuni e faʻatapulaʻaina i fale faigaluega nofofua poʻo fale gaosimea. I totonu o lenei feterale fou, o loʻo tuʻufaʻatasia le iuni e faʻamalosia faiga faʻapolokiki a le atunuʻu ma faʻafeiloaʻi le pisinisi taʻavale, e aofia ai ona vaega ma faʻatau oloa, ma le leo lotogatasi ma le malosi o le faitau afe o tagata faigaluega.
Jeff Hermanson o se faʻalapotopotoga na galue talu mai le 1977 ma le ILGWU (mulimuli ane UNITE), Kamuta, Tusitala Guild, ma AFL-CIO Solidarity Center. O loʻo galue nei o ia ma le International Union League, o se faʻalapotopotoga o iuni laʻei ma ie i Asia, Amerika Latina, ma Sasaʻe Tutotonu.
Mo tala fou i luga o le galuega a Mekisiko (i le Igilisi ma le Sipaniolo), mulimuli i le itulau Facebook Mexico Labour Update.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo