Le Taua mo Iran. O le igoa lena na tuuina atu i le galuega a le CIA lea na vaaia ai se osofaiga na faatoilaloina ai le palemia filifilia a Iran, Mohammad Mossadeq, 60 tausaga talu ai.
O lea ua ioeina e le CIA lona auai i le faatoilaloina, ma lolomi pepa o loo faaalia ai e le gata i le US ae faapea foi auaunaga faalilolilo a Peretania na aafia (i le igoa talafeagai MI6 Operation Boot).
O tala fou o le a oʻo mai e le o se mea e ofo ai le tele o Iranians, poʻo le tele o isi oe na suʻesuʻeina le matafaioi a le CIA i le tele o tausaga.
O i latou i Amerika Latina, mai Kuatemala i le 1954 i Chile i le 1973, ua masani i le aafia ai o le US i faiga faatupu faalavelave lea na mafua ai le maliliu o le faitau selau afe o tagata ma le tele o tausaga o le pule malosi ma le teena o le faatemokalasi.
E oʻo lava i aso nei, o le faʻamataʻu o le osofaʻiga a le US o se mataʻu moni i le konetineta.
O Peretania o le paaga laʻititi a le US, ae o le faʻaosoina o le osofaʻiga atonu na sau mai Peretania. Mossadeq sa i ai le temerity e fa'atunuu le Anglo-Iranian Oil Company (mulimuli ane BP). O le Palemia o Peretania Tory Anthony Eden na manatu ia Mossadeq o se taufaamataʻu ogaoga i fiafiaga a Peretania ma MI6 na agai i luma ma le fuafuaina o le osofaʻiga.
Na taumafai Etena le togafiti lava lea e tasi i le tolu tausaga mulimuli ane i le 1956 ina ua osofaʻia e Peretania Aikupito ina ua maeʻa le faʻa-atunuu o le Canal Suez e lona peresitene o Gamal Abdul Nasser.
O lena fasco na teena e tagata Aikupito ma matua le lagolagoina e le US. Na tuua e Etena le tofi ma le faalumaina.
O le talatuu mataga a lenei palemia Tory o se faamanatu itiiti ae taua o le matafaioi a Peretania ma Amerika i Sasaʻe Tutotonu. O se mea e faaleagaina, le faamaoni ma faataumaoi. Ae paga lea e faaauau pea lena matafaioi.
E le tatau ona tatou toe foi i tua i le Taua Muamua a le Lalolagi, le Sykes Picot Agreement po o le tele o taua na tau i luga o eleele i Sasaʻe Tutotonu na fesoasoani e toe tusia tuaoi ma puipuia ai Peretania ma isi itu i sisifo.
Tatou te le toe tau foi i tua i le maea ai o le Taua Lona Lua a le Lalolagi lea na vaaia ai le aveesea o Palesitina ma le fausiaina o le setete o Isaraelu, e ui lava o nei mea uma na tutupu e iai sona taua moni mo faiga faaupufai i aso nei.
Seʻi o tatou mafaufau i le 12 tausaga mulimuli o le 'taua i le mataʻutia', e taulaʻi i Sasaʻe Tutotonu ma Asia i saute.
O faitioga ua leva ona i ai i Sasaʻe Tutotonu, e sili ona matauina le tulaga o Palesitina ma le i ai o faasalaga oti i tagata o Iraq.
Ae o na faitioga na faateteleina ina ua mavae taua i Afghanistan ma Iraq i le 2001 ma le 2003.
E sili atu ma le sefulu tausaga o taua, galuega, le tonu, fasioti tagata, faʻateʻaina ma le lagolago mo taʻitaʻi na mafua ai ona sili atu le tetee-US ma le tetee i Peretania i le itulagi nai lo soo se taimi.
E pei lava o Etena i le 1950s, e sili atu le fiafia i le tamaoaiga i sisifo.
E ui o le toatele o Sasaʻe Tutotonu o loʻo tauivi ma le totoa e tetee atu i nei taʻitaʻi o le itu i sisifo o loʻo lagolagoina, ae e laʻititi la latou lagolagosua mai pulega i sisifo. O nei taʻitaʻi e talaʻi le faatemokalasi, ae ua faʻateleina le fautua mai o Sasaʻe Tutotonu e le o sauni mo ia, saili le mautu i soʻo se tau.
O faʻamoemoega i le itulagi o loʻo toe vaʻaia le leaga, faatasi ai ma le osofaʻiga ma le taofiofia o le Usoga Muslim i Aikupito, o le faʻaauauina o taua faʻale-malo i Suria, feteʻenaʻiga i Iraq ma faʻasalaga i sisifo ma faʻamataʻu faasaga ia Iran.
Atonu o loo tatou vaaia le toe faaleleia o Sasaʻe Tutotonu i se tulaga sili atu nai lo le mea na tatou faia talu mai taua e lua a le lalolagi.
I le 60 tausaga, o le a faapefea ona aliali mai le feteenaʻiga?
I le avea ai o se taua sauā ma umi mo le malosi faʻapitoa ma mea mataʻutia? I le avea ai ma se gaioiga taufaaleaga e faʻateleina ai feeseeseaiga i totonu o le itulagi e faʻalauteleina ai le fiafia i sisifo? I le avea ai o se taua na faʻaleleia ai le Islamophobia ma osofaʻiga i saolotoga lautele i sisifo? I le avea ai ma se gaioiga e toe nofoia nisi o malo tuai, aemaise o Peretania ma Farani?
I le taua mo le faatemokalasi ma le saolotoga, ma le faamasinoga tonu tau tamaoaiga, o le a le maua e tagata o Sasaʻe Tutotonu ni uo i totonu o malo i sisifo.
O le mafuaaga lena e tatau ai ona tetee atu i le militeri, faasalaga tau tamaoaiga ma le faatauina atu o auupega. Ua latou faaosofia ai faafitauli, ae le o le foiaina.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo