Tusi Paia (lesona mo e mauoa)
TAGATA MO LE OLA
Laʻau Mumu, Fepuari-Mati 2011
O se tino o a'oa'oga tuai ma talatuu, o se puna o le sauaina, o le paean i le peteriaka, o le puipuiga o le pule. E faapena foʻi le toʻatele o le a aoteleina le Tusi Paia, ma e sili atu na i lo le tele o mau o le Tusi Paia e mafai ona taʻuamiotonuina e faamaonia ai lenā manatu. Ae e tele mea e sili atu i lenei tusi - pe sili atu, o lenei aoina o tusitusiga e lima eseese - nai lo le mea e masani ona manatu i ai le au faʻatauvaʻa poʻo tagata tapuaʻi.
Seʻi manatu i le 1 Samuelu, Mataupu e 8, lea na talosaga atu ai toeaina o Isaraelu i le faamasino atamai o Samuelu e tofia se Tupu “e pulea i tatou e pei o isi atunuu uma.” Ina ua uma ona feutagaʻi Samuelu ma le Atua, na lapataʻia i latou ina ia faaeteete i mea latou te mananaʻo ai. I lalo o se Tupu, o le a tofia ai a latou fanau “mo ana kariota ma ona tagata tiʻetiʻe solofanua” ma faia e “selesele ai lana seleselega ma fai ana auupega o le taua”. O le a faamalosia a latou fanau teine e galulue i umukuka a le Tupu. O a latou togāvine ma togāolive o le a faoa ma avatu i le tupu. Ina ia lagolagoina le autau ma le ofisa pule o le a latou totogiina lafoga i le sefulu pasene o mea uma latou te gaosia. E ui i lea, o loo tausisi pea le ʻautoeaina i le iai o se Tupu, ina ia “pei o isi atunuu uma”.
O tagata Iutaia e tatau ona avea e pei o isi malo ("faʻasaʻoina", ma se teritori, setete ma a latou lava 'au) o se tasi lea o uluai Shibboleths Zionist. Ae o iinei, i le faavaeina o le mea ua vaai i ai le toatele o le "setete faa-Iutaia" muamua, o le tusitala o le Tusi Paia ua laga ai ni fesili faigata e uiga i le manatu atoa o le tulaga malo. I le galuega a Perofeta, o e sa toatele lava i latou sa faitio i le pulega tautupu, o le a faateleina ai nei fesili.
O loo aofia i le Tusi Paia Eperu ni leo ma faaaliga feeseeseaʻi, e oo lava i totonu o se tusitusiga e tasi e faasino atu i se tusitala e toʻatasi. E aofia ai tala "aloaia" ma le "le aloaia", o le malumalu o le malumalu ma le tetee i lalo ifo, o tala faasolopito o pulega ma faitioga leaga o na pulega. O le tele o ia tusi na fatuina i le va o le 750-500 TLM e tusitala o loʻo nonofo i ni setete laiti, matitiva i mauga maotua i sisifo o Ioritana - o se tuaoi tuaoi i le va o malo tauva o le Naila ma Mesopotamia. O le tulaga fa'ata'ita'i sa fa'aauau pea ona fa'aletonu ma e le'o mautinoa le pulega a le setete. O le mea e ofo ai, o nei vaivaiga o lona uiga o loʻo i ai le tele o avanoa mo le feteʻenaʻi o manatu ma mo manatu faʻapitoa o le tagata lava ia nai lo le malo monolithic i matu, sasaʻe ma saute.
O nisi o perofeta na tetee i faalavelave uma a le malo; o isi na fa'amalosia le tu'uina atu po'o le galulue fa'atasi. I vaega o le Tusi Paia, o loo faaalia ai malo tetele o ni meafaigaluega sauā o le faamasinoga a le Atua. O lo latou gafatia mo le faʻaumatiaga o loʻo faʻaalia manino mai, ae faʻapea foi lo latou natura ephemeral. I le iʻuga o malo, na iloa ai e tusitala o le Tusi Paia le ono mafai ona suia i se taimi umi o pulega:
“Na te faamaulaloina e o nonofo i luga, na te faamaulaloina le aai maualuga; na te fa‘atuina i le ‘ele‘ele ma lafo ifo i le efuefu. E soli i lalo e vae—o vae o lē ua sauaina, o tulagavae o ē matitiva.” ( Isaia 26:5-7 ).
E ui lava o loo iai i le Tusi Paia le tele o talavai, ae o loo aofia ai foʻi le faitioina o le gaogao ma le pepelo o sauniga. E tetee atu i le pulega faaletulafono a ositaulaga, o le au perofeta sili ona lelei na latou tuuina atu se talitonuga faalenatura ma faaleagaga, o se talitonuga o le lotofuatiaifo lautele. I le Isaia 58:6-9 , ua faamanino mai ai e le Atua le ituaiga o tapuaʻiga e finagalo i ai o ia:
“E le o le anapogi ea lenei ua ou filifilia: ia tatalaina filifili o le amioletonu ma tatala maea o le amo, ia tuu saoloto e ua faasauaina ma gauia amo uma? Pe e lē o le tufa atu ea o au meaʻai ma lē ua fia aai, ma avatu se malutaga i lē ua feoaʻi mativa, pe a e vaai atu i ē ua lē lavalavā, e faaofu ai i latou?”
Ua taʻusalaina e Malaki “alii o Isaraelu, o e ua inoino i le faamasinoga, ma ua faapiʻopiʻo i mea tonu uma; o e fausia Siona i le faamasaatoto ma Ierusalema i le amioleaga.” E faapena foʻi ona sau Mika “e taʻu atu iā Iakopo lona solitulafono, ma Isaraelu lana agasala”. Ua ia tetee atu i leo a le faalapotopotoga: “Ou te lē faalogo i le pese o au kitara. Ae ia taʻavale le faamasinoga e pei o se vaitafe, o le amiotonu e pei o se vaitafe e lē uma!”
“Faamasinoga” o lona uiga e sili atu i le faamasinoga tonu mo e matitiva ma vaivai. O tagata solitulafono sili, o loo finau mai ai Isaia, o i latou ia o e “aveeseina e matitiva a latou aiā, ma taofia le faamasinoga mai i e ua faasauaina o lo’u nuu, ua fai fafine ua oti a latou tane ma latou vete, ma faoa mea a e ua matuaoti.” O le New Labor atonu na “matuai toafilemu” e uiga i le faaputuputuina o le tele o oa totino, ae o le tele o tusitala o le Tusi Paia e leai se mea. Ua alaga mai Isaia (3:13-15) e faapea: “O le ā le uiga o lou tuʻimomomoina o loʻu nuu ma olo o mata o ē matitiva?” Ma ua faapea mai le Faataoto 28:11 : “O ē mauʻoa e popoto i latou; o lē ua mativa ma le faautauta, ua iloa atu e ia le faasesēina o i latou.”
Ua taʻuvalea e Amosa le ʻaufaioloa ona o le “faatauvaʻa i le fua, siitia le tau ma le taufaaʻoleʻole i fua faatautau.” O le a faaumatia Isaraelu, ua ia fetalai mai ai, auā: “Ua latou faatauina atu lē ua lē sala i le ario, ma lē ua mativa i seʻevae lua. Ua latou soli i luga o ulu o ē matitiva e pei ona i luga o le efuefu o le eleele, ma latou faafitia le faamasinoga i ē ua sauāina.” Aemaise lava, ua lapataʻi mai Amosa o le a “vave ona molimau” le Atua e faasaga i “ē e faasese i ē faigaluega i o latou totogi… ma faoa le faamasinoga i tagata ese o ia te outou”.
Na taaʻina e Amosa ma isi perofeta le au tusitala mulimuli ane o ē na latou tusia tulafono faaagafesootai o loo iai i tusi muamua e lima o le Tusi Paia. O nei mea e aofia ai faʻatapulaʻaina o tagata mauʻoa o le a manatu e le mafai ona gafatia e le tamaoaiga o loʻo iai nei. “Afai tou te nonō atu tupe i se tasi o loʻu nuu o loo iā te outou o lē ua mativa, aua neʻi faia e pei o se pisinisi; leai se tului.” “E lē tatau ona faatau atu e faavavau le fanua, auā e iā te aʻu le laueleele, ma ua outou nonofo i loʻu laueleele o ni tagata ese ma tagata ese.” “Aua neʻi faaaogā tatau se tagata faigaluega totogi o lē e mativa ma lē tagolima, pe o le tagata faigaluega o se uso Isaraelu po o se tagata ese o loo aumau i se tasi o ou aai. ‘Ia totogi atu ‘iā te i latou o latou totogi i aso ta‘itasi a o le‘i goto le lā, auā e matitiva i latou ma o lo‘o fa‘amoemoe i ai.”
O lenei va'aiga fa'aagafesootai sa i ai ona fete'ena'iga. O le tele o le Tusi Paia Eperu ua manatu māmā i le faamasinotonu o faasalaga tuufaatasi, e oo lava i tupulaga e leʻi fananau mai. Peitaʻi, ina ua mavae le faaumatiaga mulimuli o le setete Eperu anamua ma le ave faapagota i Papelonia, na faamamafa ai e tusitala o le Tusi Paia le faaolataga o le tagata lava ia ma toe faafoʻisia lo latou Atua e avea o se faamafanafana i le faaaunuuaina ma le mafatia (lea na faataatia ai le faavae mo le Feagaiga Fou).
O le Tusi a Iopu, na tusia i ni nai sefulu tausaga talu ona ave faapagota, na liliu ai le finauga i le faamasinoga tonu. O Iopu o se tagata amiotonu na mafatia i faiga lē tonu. I lana faitioga, o puapuaga o le tagata mama ua taoto i aao o le Atua. Ua matuā faateʻia uō a Iopu, o ē e ō mai o ni faamāfanafanaga ae o ē e tetee atu i faiga masani, e faapea: “E faapiʻopiʻo ea e le Atua le faamasinogatonu? Pe faapi‘opi‘o ea e Lē e ona le malosi uma lava le mea tonu?” Ioe, ua maumauaʻi Iopu, ua ia faia faapea: “Ua agaleaga mai le Atua iā te aʻu, ua toso mai foʻi e ia lana upega. E ui ina ou tagi, 'Sauaga!' Ou te le maua se tali; e ui lava ina ou valaau atu mo se fesoasoani, e leai se faamasinotonu.” Sa musu Iopu e faagutugutulua i lona “faamaoni” e ala i le talia o ia e tuuaʻia. O le tali a le Atua, “o le siufofoga mai le asiosio”, o se manumalo faatusi, mafaufauina o le vanimonimo mai se vaaiga e le o se tagata. E ui na matuā faateʻia Iopu, ae e leʻi taliina moni lava se tasi o ana fesili. I le coda o le tusi, na tauia ai Iopu ona o le tautala i le upu moni e pei ona ia iloa, ona o lona taofimau i lona faamaoni, a o faasalaina ana uō ona o le ofoina atu o faamāfanafanaga sesē.
E pei o isi mau o le Tusi Paia, o Iopu e fememeaʻi ma tautalatala. E mana'omia le fa'aliliuga, mana'omia se tali, e tusa lava pe o lena tali o se teenaina o le monotheism ma ona fete'ena'iga i totonu. O tusitala sili o le Tusi Paia e osooso i le taimi ma le avanoa e fesiligia ai i tatou ma le vavalalata ma le faanatinati. O a latou tala e fai e uiga i malo faʻaletonu o Europa atonu o le a latou toso ese mai luga ole initaneti.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo