A'o mae'a le mea ua ta'ua o le 'noughties' i le po nei, o se tasi o alaleo televise a Ausetalia o loo faaalia ai le ata tifaga "Back to the Future". E foliga mai o se fa'atusa lea mo le tulaga fa'apolokiki o lo'o i ai nei i Ausetalia: o mataupu ma felafolafoaiga mai le amataga o le sefulu tausaga ua toe fo'i i luma ma totonugalemu. Aemaise lava, o le afa lona lua o le 2001 e foliga mai o loʻo toe taʻalo ia lava. O mataupu o tagata su'esu'e sulufa'i ma faiga faatupu faalavelave ua avea ma totonugalemu.
I totonu o le ono masina talu ai, ua fa'atupula'ia le aofa'i o tagata sulufa'i e malaga mai i Ausetalia i va'a. I se taumafaiga e fa'ailoga mata'upu fa'apolokiki, o le Coalition (lea ua i ai nei i le Itu Agai) na tu'ua'ia suiga na fa'atino e le Rudd Government. Faaalia e le taitai fou o le Itu Agai, Tony Abbott, e ui atonu e le o se faaiuga o le mataupu, “o se mataupu taua tele i le tulaga o le faailoaina o le tulaga vaivai o Kevin Rudd i le avea ai ma Palemia”. [1] O lenei mea o loʻo faʻaalia ai le autu o le felafolafoaiga, o le mataupu o loʻo faʻaalia ai le 'malosi' ma le 'pulea' o se faipule. O faipule 'vaivai' ua va'aia e le mafai ona filifilia. O le fa'atagaina o tagata su'esu'e sulufa'i e o mai i Ausetalia, o lo'o fa'aalia ai i latou o lo'o fa'asagatau i le manuia o le atunu'u, aua, e pei ona ta'ua e le palemia muamua Howard i le 2001: "tatou te filifili po'o ai e sau i lenei atunu'u ma tulaga latou te o mai ai." [2] O le manatu e faapea e na o le pau lava le tulaga e talia mo se malo o le puipuia o tuaoi o Ausetalia i soo se tau, e ala i le toe faafoiina o vaa ma faafalepuipuiina tagata sulufai i atumotu mamao, e foliga mai ua mauaa i le mafaufau faaupufai a Ausetalia.
O le fa'afitauli tele o le va'aiga a le lautele o Ausetalia i le fua o le mataupu ua matua'i fa'atosina, e mafua ona o le fa'aaogaina e le au faipule i itu uma e lua le mataupu e togi ai togi fa'apolokiki. O se faʻataʻitaʻiga o lenei mea o le felafolafoaiga o loʻo i ai nei pe o suiga a le Rudd Government [3] na mafua ai le faʻateleina o tagata sulufaʻi o loʻo malaga i vaʻa. E le taumate le siitia o le fuainumera, mai le 161 i le 2008 i le 2669 i le 2009. Peitai o le mea o loo tatala i felafolafoaiga pe mafua ona o suiga o faiga faavae a le malo. O le avea lea ma mafuaʻaga o le faʻaopoopoga o lona uiga o tagata suʻesuʻe sulufaʻi i itu mamao o Iraq, Afghanistan ma Sri Lanka (lea e sau ai le toʻatele) o loʻo faʻafou atoatoa i faiga faʻavae fou i Ausetalia. E ui o i latou o loʻo faʻatulagaina malaga e ono iloa lenei mea, e matua le taumate o le a maua e tagata suʻesuʻe suʻega.
Nai lo o nei toso-faʻalavelave e aʻafia ai numera, o le mea e foliga mai na mafua ai le faʻateleina o tulaga i totonu o latou atunuu. Ex-minisita mo femalagaiga, Philip Ruddock ua faʻaaogaina faʻamaumauga a le UNHCR e taʻu mai ai o le numera o tagata sulufaʻi i le lalolagi atoa ua pa'ū, ma o lea e le mafai ona faʻaaogaina e fai ma faʻamatalaga mo le faʻateleina o le numera o tagata sulufaʻi e o mai i Ausetalia. [4] Ae ui i lea, e ui o lenei mea e ono i ai se aafiaga i numera o loʻo oʻo mai i Ausetalia, o se faʻaopoopoga tele (pe faʻaititia) i le numera o tagata sulufaʻi i Aferika poʻo Amerika i Saute e foliga mai e le afaina ai numera. O le mea e sili atu ona taua o le numera o tagata o loʻo popole i le itulagi o Asia. A e faia lenei mea, e mafai ona iloa o le tulaga e matua tutusa lava ma tagata saili sulufaʻi e o mai i Ausetalia. I le 2001, ina ua maualuga le aofaʻi na oʻo mai i Ausetalia, na popole le UNHCR e uiga i le 7.8 miliona tagata i Asia. Ona paʻu ai lea o lenei fuainumera i le 5.5 miliona i le 2003, a o leʻi siitia i le 10.3 miliona i le 2008. I le 2003, na o le 53 tagata na malaga mai i Ausetalia i vaa, ma faateleina talu mai lena taimi. O fa'amaumauga nei o lo'o fa'ailoa mai ai o se fa'ailoga malosi o le aofa'i o tagata o lo'o taumafai e o mai i Ausetalia i va'a o le tele lea o le faitau aofa'i o popolega i Asia. E matua taua tele le una'i, e pei ona masani ai.
E pei ona manino pe a faʻatusatusa le felafolafoaiga i le 2001 ma le taimi nei, e tatau i tagata ona malamalama muamua i le mataupu moni, ma le isi, mafaufau i matafaioi a Ausetalia mo le taliaina o tagata sulufaʻi. Aemaise lava, ona o le matafaioi a Ausetalia i osofaʻiga a le US i Iraq ma Afghanistan, e mautinoa lava o loʻo i ai se tiute tau amio e tausia ai i latou ua afaina i nei gaioiga. Talu ai ona o nei atunuu e lua o le tele o mafuaʻaga o le le mautonu ma tagata sulufaʻi i le itulagi o Asia, e tatau i Ausetalia ona tuʻuina atu fesoasoani atili ia i latou o loʻo sosola ese mai nei feeseeseaiga.
O lea e tau atu i le mataupu lona lua ua avea ma totonugalemu o faiga faaupufai a Ausetalia i le vaiaso talu ai: faiga faatupu faalavelave. Talu ai na taumafai Umar Farouk Abdulmutallab e feula le vaalele e latalata atu i Detroit i le Aso Kerisimasi, o manatuaga i le 9/11 ua toe foi mai. Ua mafai foi e le aufaasālalau a Ausetalia ona maua se tulaga i le lotoifale i le osofaiga, Abdulmutallab sa suesue i le Iunivesite o Wollongong's Dubai campus. [5] E le'i atoa se vaiaso talu ona osofa'ia lenei osofa'iga, o lo'o talanoa ai tala fou i Ausetalia e uiga i le tulaga vaivai o le saogalemu i malae va'alele a Ausetalia, ma fa'afeso'ota'i ai lea osofa'iga. [6]
E ui o se popolega ona o nei mataupu e lua o loʻo faia pea se sao taua i Ausetalia, ae o le mea e sili atu ona popole i ai o le auala na fiafia ai le au faipule e faʻafesoʻotaʻi. I le maeʻa ai o le 9/11, na fai mai ai le Palemia ma le minisita o le puipuiga e ono iai ni tagata faatupu faalavelave e faafoliga o ni tagata sulufaʻi. [7] E ui lava o lenei talitonuga na vave faʻasalaina, ma e leai se faʻamaoniga o le au faatupu faalavelave o loʻo taumafai i le malaga mataʻutia i luga o le vaʻa, o le Liberal MP, Wilson Tuckey na toe faʻamaonia i le amataga o lenei tausaga. [8]
E ui o le alualu i luma o se oloa e sili ona sailia i le olaga faʻaonaponei, e foliga mai o faiga faʻapolokiki a Ausetalia o loʻo pipii i le nofoaga lava e tasi na toeitiiti atoa le sefulu tausaga talu ai. O tagata su'esu'e sulufa'i e fenumia'i ma tagata faatupu faalavelave, ma e tatau ona taofia i fafo i soo se tau. A leai, o lo’o va’aia le fa’atamala e le malo o se tasi o ana matafaioi fa’avae ma lamatia ai le saogalemu o le atunu’u. E manaʻomia ona faia ni laasaga e faʻamautinoa ai o loʻo ofoina atu e tagata suʻesuʻe sulufaʻi le puipuiga latou te tatau ai ma ia mautinoa e le faʻaogaina e le malo faiga faʻatupu faʻalavelave e faʻatino atili ai faiga faʻatauvaʻa. I lona autu, o lenei felafolafoaiga e aofia ai le matafaioi a malo-setete i sosaiete o le lalolagi. Ae muamua, toe foʻi i le 1955 ma Marty ma le Doc.
[1] http://tinyurl.com/ybplpz5
[2] http://tinyurl.com/ydh9cmw
[3] Aoteleina i se vaega i http://tinyurl.com/y8r4fh2
[4] http://tinyurl.com/yjsl9ee
[5] http://tinyurl.com/yjsgr5a
[6] http://tinyurl.com/yerb9a2
[7] Dennis Atkins, 'PM Fesoʻotaʻi Mataʻutia i Tagata Saili Suʻega. Herald Sun, 7 Novema 2001. Mo le faatalanoaga ma Peter Reith, tagai http://tinyurl.com/y85wbsl
[8] http://tinyurl.com/ybpntju
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo