[O lenei tusiga e aumai mai le Suauʻu, Malosiaga & Malo:
Mo tagata o Azizabad, o se tamai nuu i sisifo
Na taʻua muamua e le militeri a Amerika ua latou lavea se "talitonu" Taliban, e na o le 5 i le 7 tagata lautele na maliliu-o le mea lea e taʻua o le "faʻaleagaina faʻamaonia" - ma le isi 30 i le 35 tagata maliliu o Taliban. O pepelo ia.
Na lipotia mai e le au tusitala na malaga atu i le nuu e faapea: “I le vaaiga o le taua, sa sasao ai ni pu o atigi atigi i totonu o le lotoa ma o ni ma'i ma'i sa i ai ni pu i puipui. sa masaesai le toto i luga o le taualuga ma se puipui… Sa tumau pea le manogi o tino i totonu o le tasi lotoa, ma amata ai ona eli e tagata o le nuu i suo, ma maua ai le tino o se pepe, o lo o tumu i le efuefu, i le tulimanu o se potu na pa pomu. " O tagata na sao mai "na faamatalaina le osofaʻiga faifaipea i fale o loʻo momoe ai le toʻatele o tamaiti, o matua matutua ma tuagane ma tuagane o loʻo faʻapipiʻi i totonu ma i latou." (Niu Ioka Times, Setema 8, 2008)
"E foliga mai e fetaui ma se fitafita Taliban?" Na taʻu atu e se tasi tagata nofomau i le NPR (Aokuso 27, 2008), o loʻo uu i luga se tamaʻi seevae ma se veli masaes a se fafine.
O le lona tolu lea o fasiotiga tagata lautele o Aferika e US-NATO i lenei taumafanafana na o ia. Talu mai le 2005, i le va o le 2,700 ma le 3,200 tagata lautele o loʻo faʻatatauina na fasiotia e le US ma le NATO, o loʻo faʻateleina a latou osofaʻiga ma osofaʻiga. Ma o nei mea uma ua na o se faʻataʻitaʻiga sili ona lata mai o le tele o mafatiaga o le US-NATO taua
O le militeri a Amerika talu mai lena taimi ua faamalosia e solomuli i ana uluai tagi e uiga ia Azizabad, ma ua faapea o loo faia se "suesuega." Ae o le mea e tasi e leʻi solomuli ai taʻitaʻi Amerika-ma Bush, McCain ma Obama-o le pepelo sili lea o mea uma: O le osofaʻiga a le US i Afghanistan o se taua talafeagai o le puipuia o le tagata lava ia na faʻalauiloaina e tali atu i osofaiga a Setema 11, 2001 ma o le sini autu o le puipuia o osofaiga i le lumanai i le US Ma o lea ua i ai valaau, e aofia ai mai Barack Obama, e auina atu le faitau afe o isi fitafita i Afghanistan.
Leai se "Taua Lelei" Ua Leaga
E tasi le mea e le'i faia mo se felafolafoaiga i le tauvaga a le Peresetene o Afghanistan: o sui uma e lua (ae le o ta'ua George W. Bush) ua malilie i le manaoga faanatinati e fa'ateleina - ma manumalo - i lena taua. O lenei tulaga ua matua lofituina lava - e oo lava i le toatele oe na tetee i osofaiga a Iraq. Ae o le taua i Afghanistan e le o se faataoto "taua lelei," ua leaga nei. O se taua le tonu, emeperialist o le faatoilaloina ma le malo mai le amataga. Ma o loʻo faʻaauau pea ona avea o se taua le tonu, faʻa-emepaea o le malo i aso nei.
O le taua i Afghanistan e le na o se tali i le 9/11. Na mafaufauina e le pulega a Bush e avea ma salvo amata i se taua e le gata mo le malo tele i lalo o le lisi o se "taua i le mataʻu." Ole sini ole taua ole fa'ato'ilaloina lea ole talitonuga fa'a-Islam, fa'ato'ilaloina setete e le'o atoatoa ile pulega a le US, toe fa'atulagaina le itu i Sasa'e Tutotonu ma Asia Tutotonu, ma faoa le pulea loloto o puna'oa autu ma ala o uta o sapalai malosi. O nei mea uma na tupu mai i luga atu o le sefulu tausaga o fuafuaga a le malo, fa'atulagaina ma fa'alavelave. Ma mai lava i le amataga o na mea uma o se vaega o se fuafuaga atoa e faalautele ma faamalosia le malosi o le US-e fausia ai se malo emepaea e le mafai ona luitauina ma e le mafai ona luitauina.
O nei mea uma o loʻo faʻaalia i mea na faia e taʻitaʻi Amerika-ma fuafuaga-i nei itulagi ma le lalolagi atoa i le sefulu tausaga o le 1990s, e aofia ai i Afghanistan lava ia. E mafai ona faʻaalia e ala i fuafuaga a le US mo le faʻaleagaina, atonu o le faatoilaloina, le malo Taliban o Afghanistan e oʻo lava i le 9/11. E mafai ona faʻaalia e ala i talanoaga ma faʻaiʻuga na faia e le pulega a Bush i le maeʻa ai o le 9/11, ma le taua a le US i Afghanistan ma Sasaʻe Tutotonu atoa, lea o loʻo tuliloaina pea. Ma e mafai ona faʻaalia i le faʻatinoina e le US o le taua ma le aʻafiaga o loʻo i ai i tagata o Afghanistan.
1990s: Se sefulu tausaga o Fuafuaga ma Fuafuaga mo le Malo Tele
O le "taua i le mataʻutia" ma le osofaʻiga a Afghanistan na aliaʻe mai le sefulu tausaga o fuafuaga, faʻataʻitaʻiga, ma tauiviga i le va o taʻitaʻi Amerika i le auala e faʻalautele ma faʻamalosia ai lo latou taofi i luga o le paneta.
O le paʻu o le Soviet Union i le 1991 o se mafuie geopolitical. Na faafuaseʻi lava ona iloa e taʻitaʻi o le Iunaite Setete ua lē o toe fesagaʻi i latou ma se emepaea o le emepaea o loo faaauupegaina faaniukilia. Na latou taʻua o se "taimi e tasi" tulaga ese, lea e leʻi feagai ai le US ma ni fili tetele i lona tulaga maualuga i le lalolagi atoa. Ae ina ua paʻu le Soviet, na latou feagai ai ma luitau fou ma le mataʻutia-o le ono tulaʻi mai o ni fili fou (Rusia, Saina, le Iuni a Europa poʻo nisi tuʻufaʻatasia), suiga tetele o le tamaoaiga na mafua mai i le paʻu o le Soviet bloc ma le saoasaoa o le fa'atosina a le lalolagi, fa'afitauli fa'aletonu i Sasa'e Tutotonu o lo'o tamaoaiga i le suau'u, le fa'ateleina o auupega faaniukilia, ma le fa'atupula'ia o le aofa'i o setete matitiva, malepelepe i taua, po'o le malepelepe (e ta'ua o "setete toilalo") o lo latou pa'u e mafai ona tatalaina le US-pulea. faatulagaga o le lalolagi.
Ina ua maeʻa le paʻu o le Soviet, o se vaega autu o le au faipule-o le neoconservatives poʻo le neocons-na amata ona finau e tatau i le US ona loka i lenei lalolagi unipolar ma taofia soʻo se fili mai le tulaʻi mai e luʻitauina le US
O lenei mea na faʻamatalaina i le 1992 "Defense Planning Guidance" a le Matagaluega o Puipuiga - na tusia e Paul Wolfowitz, Lewis Libby ma Zalmay Khalilzad i lalo o le taʻitaʻiga a le Failautusi o le Puipuiga o Dick Cheney - o tagata maualuluga uma mulimuli ane i le pulega a Bush II. O lenei pepa na finauina e faapea e tatau i le US ona faamautinoa "e leai se malo malosi tauva e faatagaina e tulai mai i Europa i Sisifo, Asia po o le teritori o le Soviet Union muamua" ma o le Iunaite Setete e tumau pea le malosi sili o le lalolagi mo le lumanaʻi e le gata. O le Defense Guidance na mafaufau i le ausiaina o nei sini mamao e ala i le osofaʻia muamua o fili poʻo setete o loʻo sailia ni auupega o le tele o faʻaumatiaga, faʻamalosia le pulea e le US o le suauu Persian Gulf, ma le musu e faʻatagaina faʻalapotopotoga faʻavaomalo poʻo tulafono e taofia le saolotoga o gaioiga a Amerika.
O le pulega a Clinton sa taumafai e faamalosia ma faalautele le tamaoaiga o le US, militeri ma faiga faaupufai i le lalolagi atoa—e aofia ai ma osofaiga faamiliteli i Iraq, Somalia, Afghanistan, ma le Balkans.
Ae mo neocons, e le'i lava lea. O Zalmay Khalilzad, o se tagata Aferika na fanau mai i Amerika ma o se tasi o taimi faufautua i le kamupani suauu Unocal, o se tagata autu i le osofaʻiga neocon. Mulimuli ane o le a avea o ia ma se ofisa maualuga i le pulega a Bush-e aofia ai le avea muamua ma amepasa i Afghanistan ina ua maeʻa le galuega a Amerika, ona sosoo ai lea ma Iraq. I le vaitau o le 1990, na taʻusalaina ai e Khalilzad le leai o se "manatu tuʻufaʻatasia" i le vaaiga a Clinton i le lalolagi atoa, ma finau mo le taulaʻi atu i le puipuia o isi mai le "pulea i luga o itu taua," e aofia ai le Fagaloa o Peresia.
I luga o le sefulu tausaga o le 1990s, o lenei autu o le vasega pule na faʻaauau pea ona tino ma tau mo lenei vaʻaiga - i le tele o pepa suʻesuʻe, semina mafaufau, manatu, ma taumafaiga e pei o le "Project for a New American Century" ma le "Clean Break" pepa faʻavae na tusia mo le taʻitaʻiga a Isaraelu. Faatasi ai ma lenei fuafuaga o le lalolagi atoa, na latou taʻitaʻia ai le faʻatupulaia o le aufaipese e manaʻomia ai se gaioiga sili atu ona malosi faasaga i le pulega a Saddam Hussein i Iraq, e aofia ai le faatoilaloina, faʻapea foi ma le faʻateleina o taumafaiga e faia se gaioiga faasaga i le pulega a Taliban i Afghanistan. O nei mea uma, sa toe faia i ni tausaga a o lumanaʻi le osofaʻiga iā Setema 11, 2001.
Afghanistan—Fa'atauva'a Tele Malosiaga ma Pipeline Malosiaga
I le vaitau o le 1990s, o Afghanistan o se tasi o nofoaga autu o taumafaiga a le US e faʻamalosia lona malosi i luga o le malosi o le lalolagi atoa ma le maualuga o le militeri-faʻaupufai. O Afghanistan o loʻo nofo i le fatu o le tele o fanua o Eurasia. I le 1997, na finau ai Zbigniew Brzezinski, Faufautua mo le Puipuiga a le Atunuu i le pulega a Carter, "O se malosiaga e pulea ai Eurasia o le a pulea le lua o itulagi sili ona alualu i luma ma tamaoaiga e tolu o le lalolagi.... E tusa ma le 75 pasene o tagata o le lalolagi e nonofo i Eurasia, ma le toatele o tagata. o le tamaoaiga faaletino o le lalolagi o loʻo i ai foʻi ... Eurasia e tusa ma le 60 pasene o le GNP o le lalolagi ma pe tusa ma le tolu-fa o punaoa o le malosi o le lalolagi." (Zbigniew Brzezinski, The Grand Chessboard: American Primacy ma ona Geostrategic Imperatives, Tusi Faavae, Niu Ioka, 1997)
Ina ua maeʻa le paʻu o le Soviet, na vave ona suia sootaga i le itulagi. E lima Ripapelika o Asia Tutotonu—Turkmenistan, Uzbekistan, Kazakhstan, Tajikistan ma Kyrgyzstan—o sa avea muamua ma vaega o le Soviet Union sa le'i fa'amauina ma fa'atosina.
As Se Lalolagi e Manumalo na iloiloina e le mekasini i le 2001: "A o solomuli le au Soviets i le amataga o le 1990s, na amata ai e le malo o Amerika se faiga faavae e suia ai le faatosinaga a le Soviet i luga o atunuu o Asia Tutotonu ma a latou lava, e faʻafesoʻotaʻi i latou i le maketi o le lalolagi ma faʻaumatia le pule a Rusia. i luga o laina paipa i lena maketi. Na latou sauni foi e fausia se isi mea i le Fagaloa o Peresia e avea o se sapalai malosi malosi ina ia mafai ai ona faʻamalosia le tulaga maualuga o le US i le lalolagi atoa. toe tula'i mai ose fili tele i le itulagi.O le paipa sa mana'omia e le Iunaite Setete sa tatau ona laasia atu i Afghanistan i Pakisitana i le vasa tele ina ia mafai ai ona sa'oloto le maketi i Sisifo." ("Se Talafaasolopito o le Imperialist 'Taaloga Sili,'" Se Lalolagi e Manumalo, 2002/28)
(Sa taumafai foi le US e faavaivaia ma faaesea le Islamic Republic of Iran e ala i le taofia o paipa mai le fausia e ala i Iran-o se alalaupapa faalenatura i le Fagaloa o Peresia-ma le siomia ai i setete tetee. O le isi lea mafuaaga na muamua lagolagoina ai e le US le Taliban i Afghanistan-na avea o se "Sunni buffer" i luga o le tuaoi i sasaʻe o Iran.)
O le mauaina o le puleaina o Afghanistan na vaaia e le pulega a Clinton o se elemene taua o lenei fuafuaga. O lea la, i le 1996, ina ua faoa e le au Islamic fundamentalists o Taliban le pule, ina ua mavae le fa tausaga o taua i le va o tagata ina ua mavae le faatoilaloina o le pulega lagolago-Soviet Najibullah, sa lagolagoina i latou e le malo i le faamoemoe e mafai ona latou faamautu Afghanistan ma paaga ma le US The Bush administration. i le amataga na faaauau pea ona faatumauina sootaga ma Taliban-faamaonia le silia ma le $40 miliona i fesoasoani tau tupe ia Me 2001.
Liliu Atu i Taliban
Ae e tusa lava pe latou te faʻamaonia lenei fesoasoani, ma aʻo leʻi oʻo i le aso 11 o Setema, 2001, na liliu ai foi le US i le pulega a Taliban, e aofia ai le fuafua e faʻalavelave ma ono faʻaumatia. O se tasi o ia fuafuaga na taia ai le kesi a Bush i le aso 10 o Setema.
O atugaluga o taʻitaʻi o Amerika e leai se mea e fesoʻotaʻi ma le faʻaalia, natura faʻalelotu o Taliban, lea e masani ona fai ma sui o vasega feudal ma ituaiga o le tagatanuu sili ona tele o Afghanistan, le Pashtun. Nai lo lena, sa latou popole o Taliban ua avea ma se tagata tetee matautia, e tu i le ala o le US regional agenda ma fuafuaga a le lalolagi.
Muamua, o se taua faalemalo na faʻaauau pea ona faʻafefe i Afghanistan, lea na faʻamaonia e le Taliban e le mafai ona faʻaumatia. O le mea lea na le mafai ai ona agai i luma ma fuafuaga mo le fausiaina o se paipa suauu i Afghanistan i Pakistan. Lona lua, o gaioiga a Taliban ma lenei faʻalavelave faifaipea na faʻatupuina ai le faʻavae faʻa-Islam, lea na faʻateleina le vaʻaia o se faʻafitauli autu e le au taʻutaʻua a Amerika. O lenei mea na ave i le fale ia i latou e ala i pomu 1998 a le US ambassies i Kenya ma Tanzania. Na tuuaia e le US Osama bin Laden ma al-Qaeda, lea sa faavae i Afghanistan. (O le pulega a Clinton na faʻalauiloaina osofaʻiga faʻatautaia i Afghanistan e faasaga i tolauapiga al-Qaeda ina ua maeʻa nei osofaʻiga.)
O nei faʻalavelave faʻateleina na taʻitaʻia ai le US e amata fausia ni fesoʻotaʻiga faalilolilo anti-Taliban i Afghanistan i le amataga o le 1997. E aofia ai le tuʻuina atu o le faitau miliona o tala i fesoasoani i le anti-Taliban Northern Alliance ma le auina atu o 'au faalilolilo e galulue ma i latou. (O le taʻitaʻiga a Taliban na lipotia mai na sauni e liliu bin Laden i le malo poʻo le sili atu ona tuʻua o ia mai le atunuʻu seia oʻo i le osofaʻiga a le US i le 1998 na faʻamaonia ai o i latou foi o se taulaiga a le malo.)
O ia fuafuaga na siitia i luga ina ua tulai mai George W. Bush i le pule. Aʻo leʻi oʻo i le aso 11 o Setema, 2001, sa i ai fevaevaeaʻiga mataʻutia i totonu o le pulega a Bush pe tatau ona taulaʻi atu i tagata e le o ni setete Islamist "tagata faatupu faalavelave" pei o al-Qaeda poʻo setete e pei o Iraq. Ae o fuafuaga e faʻatupulaʻia osofaʻiga i al-Qaeda ma faʻalavelave ai le pulega a Taliban-atonu e oʻo lava i le faʻaumatia-na atiae ma finauina. I lana tusi Bush i le Taua, ua lipotia mai e Bob Woodward e faapea, ia Aperila 2001—5 masina a o lumanaʻi le osofaʻiga o Setema 11—sa iai fuafuaga e amata ai ona faaauupegaina le Northern Alliance. E oʻo atu ia Iulai, na tuʻuina atu talosaga e le gata ina toe faʻafoʻi le al-Qaeda, ae ia faʻaumatia ma "alu i luga o le osofaʻiga ma faʻalavelave Taliban." E ui lava e leʻi foia fevaevaeaʻiga i totonu o le 'au a Bush, ae na faʻamaonia lenei fuafuaga i le aso 4 o Setema, ma le $ 125-200 miliona na tuʻuina atu i le CIA e faʻatinoina. Na tuʻuina i luga o le kesi a Bush e le National Security Advisor Rice i le aso 10 o Setema o se Faʻatonuga faalilolilo a le Peresetene, o loʻo faʻatali lana saini.
Vaega 2: Setema 11, US faʻamoemoe i Sasaʻe Tutotonu ma le paneta ma le mataʻutia o aʻafiaga o le mea ua taʻua o le "taua i le mataʻutia" i luga o tagata o Afghanistan.
*************
Larry Everest o le tusitala o Suauu, Malosiaga & Malo: Iraq ma le US Global Agenda (Common Courage 2004), o se tusitala mo taʻamilosaga (www.revcom.us) ma se saofaga i Faʻasalaina le Peresetene: O le mataupu e faasaga ia Bush ma Cheney (Tala e Fitu). E mafai ona maua o ia e ala i www.larryeverest.com.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo