Punavai: The New Republic
Ina ua fesoasoani Heather Booth i se tuafafine o sana uo e faapau pepe i le 1965, sa ia manatu o se tulaga e tasi. Nai lo lena, na avea ma amataga o se taʻaloga taʻutaʻua i lalo o le eleele e taʻua o le Jane Collective, pe na o Jane. I tausaga e oʻo atu i le 1973 Roe v. Wade O le faaiuga, na fesoasoani ai le Jane Collective i le faitau afe o tagata maitaga i le eria o Chicago ma tua atu o le mauaina o faapau pepe e tetee atu ai i le faasaina o le setete atoa—faatulagaina o faiga e puipuia ma lagolago ai i latou o loo sailia i latou ma i latou o loo tuuina atu ia i latou, ma ia siitia ai foi le saogalemu.
Ia, mulimuli i le tulafono a Texas i faasa le faapau pepe pe a maeʻa le ono vaiaso (ae leʻi iloa e le toʻatele o loʻo latou maʻitaga) ma tuʻuina atu i tagatanuu tumaoti le $ 10,000 mo le suʻeina o soʻo se tasi e aafia mamao i se gaioiga i tua atu o na vaiaso, le aia tatau i le faapau pepe, o se mea e sa sili atu i le talitonuga nai lo le mea moni mo le tele o le atunuu, e foliga mai ua atili le mautinoa. O le toʻatele o tagata faʻamalosi o loʻo liliu atu i augatupulaga na muamua atu mo lesona i le auala e teteʻe ai tapulaʻa ma tausia i latou e manaʻomia. Sa ou valaau atu ia Booth e fesili atu ia te ia e uiga i le talafaasolopito o Sieni ma lana vaaiga i le tulafono fou.
O lenei faʻatalanoaga ua maeʻa faʻatonutonuina mo le manino ma le umi.
a Roe v. Wade na tonu, pe na e manatu o lena vaitaimi o le faapau pepe faasolitulafono ua mou atu mo le lelei?
O le mea na ou lagonaina o le mapusaga o le a maua nei e tamaitai le saolotoga e filifili ai po o afea pe maua ai se tamaitiiti. Ma sa ou mapu mo tamaitai uma semanu e aafia i tulafono e tetee i tamaitai, ma tetee i tamaitai e auai atoatoa i sosaiete. Sa ou mapu foi ona e toafitu tamaitai na taofia ona o le galulue ia Sieni, ma e tasi foi sevi na faia le faaiuga ua soloia moliaga ma ua finauina le mataupu. O le tele la na ou lagonaina le toomaga. Sa i ai foi se popolega e uiga i le togafitiga faafomaʻi o le faapau pepe: Na matou iloa o Jane o loʻo tuʻuina atu se tausiga lelei ma le lagolago mo fafine, ma le tulaga lelei o le tausiga i le faʻagasologa, ma sa matou mananaʻo ia faʻaauau pea.
O e va'ai i le mua'isevi toe fo'i mai?
Ina ua solitulafono le faapau pepe a o leʻi oo i le 1973, e toʻatolu tagata na talanoa e uiga i le fuafuaina o le faapau pepe sa togafitia, i Chicago, i le mea sa ou i ai, o se taupulepulega e faia se solitulafono. Ma o lea ua tatou toe foi i na aso.
Ae o le taimi nei i nisi o itu e sili atu ona leaga: Ua avea ma mataupu faʻapolokiki-e leʻi tupu moni i le 1973-ona o le Republican Party faapitoa na filifili o le auala lea e manumalo ai i palota ma fausia se faavae i se vaega i le au faievagelia. O le tetee i le faapau pepe ua sili atu ona malosi i le taimi nei, ma sili atu le sauā ma le tauimasui i tagata uma o loʻo aʻafia-o i latou o loʻo sailia le faʻataʻitaʻiga mo i latou lava, poʻo tagata e popole ia i latou o loʻo sailia le faʻataʻitaʻiga, aiga, uo, lagolago, tagata i fomaʻi. galuega, ma isi.
O le mea na pasia i Texas o se tulafono mataala e oʻo lava i tua atu o le lagolago a le vaega. O loʻo faʻamalosia tagata e faʻasalalau le tasi i le isi. O lo'o tuleia ai le sosaiete i se mea e pei o le olaga i lalo o se malo fa'apulepule, lea e te le iloa pe mafai ona e fa'atuatuaina lou tuaoi po'o lou aiga po'o se uo po'o lau avetaavale. Ma e taitai atu ai i se sosaiete e faavae i luga o le le talitonuina ma le le mautonu-e oo lava i le paʻu, aua o le paranoia o se upu mo le taimi e te fefe ai i se mea ma e le talafeagai, ma o lenei fefe e tatau.
Na fa'apefea ona e amata muamua fesoasoani i tagata ma'itaga ia fa'apa'u?
O le amataga o Jane e amata moni lava i le gaioiga o aia tatau a tagata lautele. Sa ou aafia ai Konekeresi o Tulaga tutusa, fa'ata'amilo i le lagolago mo sit-in i Woolworth, lea e le fa'atagaina ai tagata Aferika Amerika e nonofo i a latou fata o le aoauli i Saute. Na matou o atu i Misisipi i le 1964 ma vaaia ai le maoae o le lototetele o tagata uli i le itu i Saute o e na teena le aia tatau e palota ai, ma sa ou aoaoina ai ni lesona taua mai lena mea. O le tasi o le afai e te faʻatulagaina, e mafai moni lava ona e faia se suiga tele. Ae e tatau ona e faia se gaioiga-e le tupu na o ia. O le lesona lona lua o nisi taimi e manaʻomia ai ona e tu atu i le pule faasolitulafono. I le galuega faatino o le taumafanafana i le 1964, sa matou aafia ai i le mea sa tatau ona avea o se taumafaiga masani e lesitala—na pau lava le mea sa matou faia o le uunaia o tagata e lesitala—ma i se taimi puupuu mulimuli ane sa ou i le falepuipui. Ma o le lesona tele lona tolu na ou aʻoaʻoina o le iloa e tagata mea latou te manaʻomia ma manaʻo ai, ma e tatau ona e faʻalogo i tagata o le lotoifale.
O na lesona e tolu na taʻitaʻia ai mea na sosoo ai. O le taimi lava na ou toe foi ai i le lotoa, sa ta’u mai e sa’u uo ua ma’itaga lona tuafafine ma toeitiiti lava pule i le ola ma e le’i sauni e fai sana tama, ma fesili mai pe mafai ona ou sailia se tasi e faia se faapau pepe mo ia. Ou te leʻi mafaufau lelei lava i le mataupu muamua, ae na ou alu i le Komiti Fomaʻi mo Aia Tatau a Tagata, ma ou maua ai se fomaʻi, TRM Howard. (Na ou iloa mulimuli ane o ia o se ta'ita'i i le vaega o aia tatau a tagata lautele i Mississippi.) Ma sa ou talanoa atu ia te ia e uiga i la’u uo, tuu atu ia te ia e fesootai ma ia, ma sa ou manatu o le a iu lava. Ae atonu na ia talanoa atu i isi ona e leʻi umi ae valaau mai se isi tagata. Ona valaau mai lea o se isi tagata. Ma i lena taimi, na ou iloa ai o se faʻalapotopotoga e tatau ona ou suʻeina mea o loʻo aʻafia ai i nei faiga. O lea na ou suʻesuʻeina ai fomaʻi mea o loʻo aʻafia ai, mea e te faia e puipuia ai oe lava, o le a le tau, ma isi. Sa matou feutagai i le tau-pe mafai ona faʻaititia i le lua mo le tau o le tasi, tolu mo le tau o le tasi, aua e sili atu ma e to'atele tagata na o mai.
Ina ua mavae sina taimi na le toe maua ai le ma fesootaiga ma Dr. Howard, o lea na ou maua ai se tasi e igoa ia Mika. Sa matou faia le taotoga lava e tasi sa ou faia ma Dr. Howard. E oo atu i le 1968, ua ou maʻitaga i laʻu tama muamua, ma sa ou i le aʻoga faʻauʻu ma faigaluega tumau ma auai i isi galuega feʻaveaʻi, ma e toʻatele naua tagata na o mai. Sa le mafai e au lava ia. O lea na ou alu ai i fonotaga ma ou fai atu i le faaiuga, afai e i ai se tasi e fia galue i le faapau pepe sau e vaai aʻu. Ma ina ua ou maua pe tusa ma le 12 pe sili atu tagata, sa ou taloina se faasologa o fonotaga, taʻu atu ia i latou mea o loʻo aofia ai i le faʻatinoga, ma sa matou faia faʻataʻitaʻiga i le faufautua ma le lagolagoina o tamaitai o loʻo o mai, ma le auala e faʻafesoʻotaʻi ai Mike ( e ala i lana paaga), ma sa ou tuuina atu le taotoga i se vaega toatele o tamaitai. I le aluga o taimi na faʻatupulaia lena seti o fafine i le tusa ma le 100.
Na iu ina latou iloa o Mike e le o se fomaʻi, e leʻo se MD laiseneina, ae na saogalemu ia taualumaga. (O le mea moni, ina ua mavae Roe, o se tasi o tamaitai sa galue i se taumafaiga suʻesuʻega faʻalesoifua maloloina i le Iunivesite o Ilinoi, na faia se auʻiliʻiliga o taunuʻuga manuia, faʻatusatusa Jane i se fale laiseneina ina ua maeʻa. Roe, ma iloa ai o Sieni sa i ai se maualuga maualuga atu o le saogalemu ma le manuia ma le lagolago.) O lea na filifili ai tamaitai sa aafia ma Sieni, ia, afai e mafai ona ia faia, e mafai ona latou faia. Ma o Mike, i lona fa'afetai, sa a'oa'oina i latou i le faiga o fa'atinoga. Ma na faaauau pea ina ia tusa ma le 11,000 tamaitai na ui atu ia Jane, ma o tamaitai lava latou na faia ia taualumaga.
Ina ua osofaʻia e leoleo i le 1972, na oso atu lenei tamāloa i totonu o le potu ma faapea atu, “O fea o iai? O fea o iai o ia?”—“o ia” o le fomaʻi. Ma o le mea moni e leai se tamaloa iina, na o tamaitai, ma sa latou taofia tamaitai o loʻo aʻafia ia Sieni, ma mafaufau pea o se isi tagata o loʻo faia taualumaga. E leai se tasi e molimau faasaga i fafine. Ma o afea sevi na avea ma tulafono a le atunuu, na soloia mataupu.
O le a le mea e ese ai i lenei taimi?
E tele mea ua suia i se tulaga lelei talu mai lena taimi sevi. Mo se tasi mea, o loʻo i ai nei le tele o auʻaunaga ua aʻoaʻoina pe faʻapefea ona fai le faʻatinoga. Latou te poto masani, latou te gafatia ma mafai ona tuʻuina atu le lagolago. O le fualaau e mafai ona e inuina mo le faapau pepe na o oe lava o se isi suiga tele. O lo'o iai le National Abortion Federation, ose nofoaga lagolago mo falema'i e tu'uina atu lea tausiga. O lo'o iai le fesoasoani fa'aletulafono. O lo'o iai se tala'aga o mataupu fa'aletulafono i totonu o le atunu'u ma setete. Ma ua i ai nei le faitau afe, nai lo le selau, o tagata faʻamalosi o loʻo auai i le tausiga, puipuiga, ma le lagolago mo le soifua maloloina o fafine. O le faʻalauteleina la o le mea sa i lalo o le eleele i lena taimi, ma le faʻalauteleina o auaunaga-mai Texas, e oʻo lava i le taimi nei, e mafai ona e maua felauaiga, tupe, fale, tausiga fa'afoma'i, e mafai ona tu'uina atu oe i filifiliga i se isi mea- o se suiga tele.
Ae o le itu le lelei, e iai le vaega lea e uiga i le mataupu, ma le aofaiga o tupe o loo sasaa atu i le itu agai. Ma o loʻo i ai le manatu atoa o le tuʻuina atu o se meaalofa i luga o ulu o soʻo se tasi e fesoasoani - tauia tagata e liliu atu i isi o loʻo sailia se fesoasoani mo se tasi e manaʻomia le faapau pepe pe a uma le ono vaiaso, pe a maeʻa se vaitaimi atonu e le iloa e se tasi. ua ma'itaga i latou. Ae latou te le'i iloa po'o le a le a'afiaga o le soifua maloloina mo i latou lava.
O lenei fa'ameaalofa e fa'atupuina ai se ituaiga o mafaufau leoleo-setete. Ma o le mea moni o le ave lea i se isi tulaga. Na mamanuina mo mea na talitonu le au fai tulafono itu taumatau o Texas e manaʻomia e pasia ai sevi; na latou talitonu o loʻo taʻu atu e le faamasinoga ia i latou, aua le faʻamalosia e le setete lenei mea. Afai la e le faamalosia e le setete o le isi laasaga o le faamalosia lea e ala i le faia o lipoti a tuaoi i tuaoi. Ma o le mea moni o le itu sili ona leaga - le talitonuina e le setete. Fa'aleagaina e le malo o nu'u.
O le isi mea e tatau ona mafaufau i ai, o kamupani o loo tuuina atu tupe i nei faipule, e oo lava i le taumafai e fai se igoa mo i latou e faapea o i latou o fautua mo le tausiga o le soifua maloloina poo le fautua mo aia tatau a tamaitai. AT&T o se tasi o faʻalapotopotoga, e tusa ai ma se nusipepa, Fa'amatalaga lauiloa, na siaki ai le auala o loʻo lagolagoina ai e tupe a kamupani le faʻafeagai o mea e fai mai faʻalapotopotoga latou te mananaʻo e fai.
O a ni a'oa'oga e te manatu e mafai e tagata fa'agaioiga o lo'o i ai nei ona a'oa'oina mai au galuega amata i lenei mataupu?
Ou te manatu e tele mea e manaʻomia. O Sieni o se auaunaga. Ma o se auaunaga na iu ina sili ona taua mo tagata e le mafai ona malaga i fafo atu o le setete poʻo faʻavaomalo e maua ai le faapau pepe. Matou te manaʻomia le faʻalauteleina o auaunaga. Ae o le mea moni e tatau ona tatou faia o le fausia lea o le malosi faaupufai e taofi ai nei tulafono faʻaleagaina. Ma o lena mea o le a manaʻomia ai le faʻatulagaina, fausia o le malosi faʻapolokiki ma faiga palota. E mana'omia le lagolago fa'aletulafono. O le a mana'omia le va'aia ma gaioiga fa'aleaganu'u. O le a mana'omia ai tagata e tautala, fa'alautele a'oa'oga, fa'ailoa atili i tagata po'o a latou filifiliga. Ma o lona uiga o le tuʻuina atu o faʻamatalaga i tagata e uiga i faʻamaʻitaga, faʻamatalaga saʻo faʻafomaʻi e uiga i le puleaina o le fanau mai ma le toe gaosia. Ma lagolago mo tamaitai o loʻo auai atoatoa i sosaiete.
O le a le mea e sili ona e popole ai e uiga i suiga o loʻo faia i Texas o le a faʻaalia i vaiaso, masina, ma tausaga a sau?
E faalagolago uma lava i mea tatou te faia: pe a tatou faatulagaina ma po o le a lo tatou tomai. Pe o tatou talanoa ea i latou ua uma ona aafia, pe o tatou aapa atu ia i latou e le o malamalama i taunuuga, oe le iloa e mafai ona latou i ai se aafiaga? E tatau i tagata ona aʻoaʻoina o suiga mo le lelei e tupu pe a tatou faʻatulagaina. E tatau ona tatou faatulagaina.
O lo'o i ai le tele o fa'alapotopotoga mo tagata e auai. O lo'o i ai se fa'aaliga o lo'o mana'omia Oketopa 2, ma ou te mautinoa o le a sili atu le vaʻaia o loʻo siomia ai. Ou te manatu o le a i ai le fiafia mai vaega o tagata lautele ma vaega o le tausiga o le soifua maloloina ma vaega o tamaitai ma faʻalapotopotoga faʻatuatua ma faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga ma faʻalapotopotoga faʻaagafesootai. E tatau ona tatou o mai faatasi uma i ai, e le gata i le faatulagaina o le malosiaga e lagolago ai tagata o loo faia nei faaiuga e uiga i o latou olaga ma ia faaliliuina foi i le malosi faaupufai ina ia tatou faatoilaloina le Republican gerrymandering-o le mea moni o Jim Crow tulafono fou e faanoanoa palota- ma e mafai ona agai atu i ni tamai-d faatemokalasi ma le amiotonu mo tagata uma.
Heather Souvaine Horn o se sui faatonu i The New Republic.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo