Helena Norberg-Hodge o se tagatanuu o Suetena, o se taʻitaʻi faitio o manatu masani o le tuputupu aʻe ma le atinaʻe, ma le na mauaina le Taui Ola Ola Mataʻu, e lauiloa foi o le Alternative Nobel Prize. O ia foi o le na faavaeina ma le faatonu o le International Society for Ecology and Culture ma le tusitala o Lumanai Anamua: Aoao mai Ladakh.
PASAMIA: O le faʻataʻitaʻiga o le tamaoaiga o loʻo i ai nei o faiga faʻa-lalolagi o loʻo faʻafefeteina, ae e leai lava se isi mea e mafai ona tatou liliu atu i ai ma fai atu, "Ua lelei, taumafai lena, e leʻi aoga. Tatou taumafai lea."
NORBERG-HODGE: Ou te le ioe. Ou te manatu o loʻo i ai se faiga faʻaogaina o loʻo maua ma atiaʻe moni i le pito i lalo. Ae o lenei suiga, o se suiga faʻasolosolo agai i le faʻaogaina o gaioiga tau tamaoaiga nai lo le faʻalauteleina o le lalolagi, e toetoe lava a leai se taimi ea. O se ituaiga o tuputupu ae e le vaaia, ae o loo tupu lava. O le mea autu, o le uiga o lena suiga o le iloa lea o lenei faiga o le tamaoaiga o le lalolagi e afua mai i le 500 tausaga talu ai, ina ua amata ona auina atu e tagata maualuluga i Peretania ma Europa tagata i le lalolagi atoa e aoina le tamaoaiga mo i latou lava.
I le faʻatulagaina, na latou faʻaumatia le tele o le ola tutoatasi, o le tamaoaiga faʻapitonuʻu lea na faʻafetaui ai e tagata o latou lava manaʻoga ma gaosia le tele o mea mo aiga ma manaʻoga faʻaitulagi. O fefa'ataua'iga sa i lima o nu'u ma vaega laiti o fefa'asoa'i le tasi ma le isi. Ina ua faamalosia i latou i totonu o le maina po o luga o le tele o cotton, suka, kofe, ma lauti, sa i ai se suiga e le gata i se tamaoaiga e matua faʻaleagaina ma le amiotonu, ae faʻapea foʻi ma le faʻaleagaina o le siʻosiʻomaga ona o le gaosiga o aganuʻu e tasi e galue faʻasaga i le eseesega o le. lalolagi faanatura. O gaosiga eseese i faiga fa'apitonu'u fa'ale-tamaoaiga e galulue fa'atasi ma le natura.
E te le manatu o le fautuaina o le localization e tatalaina ai oe i ni faʻamatalaga e uiga ese ma faʻafefe, ae e le moni?
O se fa'alavelave e masani ona le mafai e tagata ona mafaufau i ni iunite laiti-aemaise lava i nofoaga e pei o Amerika. I Europa e fai si ese. I totonu o Europa o loʻo i ai lau ie o taulaga laiti, faʻatoʻaga laiti, sili atu tamaoaiga faʻapitonuʻu. Ae o iina foi, o le malosi o le kamupani ua suia mea uma i le itu sese. E tatau ona tatou faia le mea tatou te mafaia ina ia iloa ai e tagata o le tele o mea laiti e mafai ona sili atu le lelei ma sili atu ona aoga nai lo le tasi tele. Afai e te ave le numera o faleaiga a McDonald i le Iunaite Setete ma mafaufau pe o le a le mea latou te i ai pe afai, nai lo le umiaina e se kamupani tele, o latou aiga e ana i lena nofoaga. Aisea na le mafai ai ona aoga lena mea? Aiseā e lē talafeagai ai lenā mea? O le tele o tagata ua i ai le poto masani o le alu i totonu o se faleaiga a le aiga latou te iloa le sili atu ona manaia, o le a le maualuga o le lelei.
Ou te manatua le faalogo ia José Bové, le faifaatoaga i Farani o se tasi o tetee i le Faalapotopotoga o Fefaatauaiga a le Lalolagi, i le faaaogaina o le faaupuga McDominacion, o le faaupuga Farani mo McDonaldizing le lalolagi.
E talitutusa ma le isi faaupuga o loʻo faʻaaogaina, Coca-Colonization. O lenei gaosiga tele ma le taumafaina e pulea e kamupani tetele o lona uiga o le faamalosia o le tele ma le tele o gaosiga o aganuu i luga o le fanua. Na o le pau lava le poloka i le va o le faʻaleleia ma mea o loʻo ia i tatou i aso nei o mea o loʻo i o tatou ulu. O loʻo i ai le tele o faʻasalalauga faʻasaga i le manatu e sili atu i le lotoifale, meaʻai eseese e mafai ona fafagaina le lalolagi.
Ae o le mea e taʻua o le lelei o le tamaoaiga faʻaonaponei e mafua ai le leai o se galuega. O le taofia o tagata mai le avanoa e galulue ai ma tulei i latou i nofoaga tetele atonu o le mataupu autu o aia tatau a tagata i aso nei.
O le fa'ato'aga sili o le fa'ato'aga a Old MacDonald, lea e iai le tele o manu fa'apea fo'i fatu ma fuala'au. O mea e te maua o ta'amilosaga o le gaosiga ma le toe gaosia e matua fa'alagolago lava. Ina ia matua'i fua mai, tatou te mana'omia le tele o galuega i luga o le fanua. Afai tatou te galulue e fa'asa'olotoina e fai le galuega sili ona taua e mana'omia, o le a mafai ona tatou fa'aitiitia o tatou tulagavae fa'alesiosiomaga a'o fa'ateleina galuega ma fa'aolaola. Ose faiga fa'ataulāitu.
O lo'o fa'atupula'ia le fa'agaioiga o mea'ai fa'apitonu'u i le lalolagi atoa. E iai sau CSA (fa'ato'aga e lagolagoina e le nu'u) i le tele o vaega o le lalolagi. Ae i se taimi umi, matou te manaʻomia faleoloa faʻapitonuʻu ma fale tumau faʻapitonuʻu e mafai ai ona gaosia meaʻai ma e oʻo lava i meaʻai gaosi ma faʻatau atu i nuʻu.
I lenei faiga ua matou iloa ai i luga o le faatoaga, a o ese le au faifaatoaga mai le gaosiga mo pisinisi mamao mamao, ua latou faateleina le eseesega i luga o latou fanua. Sa ou talanoa i se faifaatoʻaga i Ausetalia ma sa ia fai mai o lona lagona e pei o se auauna, auauna atu i pule e le taʻua igoa o loʻo manaʻomia pea le tele o mea tutusa i se lapoʻa masani, lea, ioe, e tetee i le natura. E te le fuaina fa'i tutusa po'o apu pe afai e te galue i le natura. Fai mai a ia, e na’o le lua tausaga talu ona fa’atau atu i le maketi a le au faifa’ato’aga, ua fa’afiafiaina lana galuega ma ua fa’afeso’ota’i ma fefa’asoaa’i ma le au fa’atau. Ua alu ese mai le 2 oloa i le 20 i totonu o ni nai tausaga. O se tala masani lea. Afai e mafai e tagata uma ona mafaufau ma, lelei, faʻaalu le taimi e asiasi ai i nisi o faʻatoʻaga, ou te manatu e mafai ona tatou vaʻaia se gaioiga malosi tele mo suiga o faiga faʻavae i lenei tulaga.
O loʻo i ai se faʻalavelave faʻalavelave i le US o le faʻaleagaina. Sa i ai le fefete tamato, fefete spinach, povi ua toe manatua. E fa'apea e fa'aauau i Ausetalia?
E matua'i. Matou te iloa mai a matou suʻesuʻega o le mamao mamao o loʻo iai i lenei faiga faʻavaomalo faʻavaomalo o lona uiga ua matua faʻateleina le oona o meaʻai. E iai sau mea'ai ua uma ona teu i totonu o palasitisi ona toe fa'amafanafana lea i ogaumu microwave. O le auala lenei e teu ai meaʻai o se faʻalavelave, ma e iloa e faʻateleina ai le gaioiga o siama.
A e suʻesuʻeina toetoe lava o soʻo se gaosiga i lenei faiga o meaʻai i le lalolagi, e te iʻu ai i le lagona e te le mafai ona 'ai. E 26 ituaiga o vaila'au fa'ato'aga e fa'asalaina strawberries. O le mercury i i'a o se fa'amata'u tele. O le fa'ato'aga o i'a e nafa ma le 'ona o le ola i totonu o le sami i se tulaga e pei lava o fa'ato'aga fa'apisinisi i luga o le lau'ele'ele, e fa'aumatia ai mea uma o lo'o siomia ai.
E mafai ona ou malamalama i le faʻaogaina o le localization i le lalolagi i Saute lea e umi atu ai le vaitau tuputupu aʻe. Ae faapefea le itu i Matu e matua puupuu lava le vaitau o le tuputupu ae?
E ofoofogia le tele o mea e mafai ona tupu ma pe faʻafefea ona faʻalauteleina le vaitau tuputupu aʻe i greenhouses laiti. E mafai ona e fa'alautele le vaitau tuputupu a'e mai le 4 masina i le tausaga i le 11 masina ma faia i se auala sili ona soifua maloloina ma gafatia. Na matou faʻafeiloaʻi greenhouses solar i Ladakh [Initia] ma o lea e mafai ona e maua lau lanumeamata fou i le ogatotonu o le taumalulu. Talu ai e mafai ona e amataina muamua fatu, e mafai ona e maua tamato ma artichokes, asparagus, toetoe lava o mea uma e mafai ona e mafaufauina.
Toeitiiti lava o soo se mea ou te alu i ai i le lalolagi, e oo lava i le lalolagi faapisinisi, e manatua e tagata le ala sa i ai muamua togalaau o fualaau aina suamalie ma vine, vine uliuli, vine, ma strawberries. O lena tamaoaiga o se gaosiga eseese, oa maoae, e mafai lava ona toe faatuina. E mafai ona e faia paʻu o fualaʻau, naʻo le faʻamagoina o fualaʻau ma faʻasaoina, lea o le a faʻasaoina ai le tele o mea e maua i vaitamini.
E foliga mai ina ia mafai ona ausia le taunuuga na e faʻamatalaina matou te manaʻomia se ituaiga decolonization o le mafaufau.
O lo'o iai nei a matou faiga fa'atotonugalemu, pito i lalo e matua'i toe tusia tala fa'asolopito. E i ai a matou faiga faʻasalalauga e faʻalautele atu i totonu oa matou tusi aʻoga, e oʻo lava i tusi aʻoga o loʻo gaosia, suʻesuʻega faasaienisi, faʻasalalauga. Toeitiiti lava o avanoa uma tatou te maua i faʻamatalaga o loʻo faʻapipiʻiina e mo-tupe, mea e fiafia i ai kamupani. O le tele o saienitisi o loʻo auai nei i mea ua avea ma gaosiga faʻasaienisi faʻapisinisi o meaʻai e leai se manatu i le iuga: meaʻai mate, lanu, faʻafefeteina e leai se aoga o meaʻai. O le le mafai la ona vaʻai i le aʻafiaga o mea tatou te faia o se tasi lea o faʻalavelave tele o lenei faiga.
I nu'u i le Lalolagi Lona Tolu, e maua e tagata le avanoa e fausia ai se fale mai mea fa'apitonu'u, e gaosia ai mea'ai mai le fanua, ma, e ala i mafutaga fa'alenu'u, ia maua ai se tu'ufa'atasiga tele. Ae i totonu o nuʻu o loʻo i totonu o tagata sili ona tamaoaiga i lena auala, mo se faʻataʻitaʻiga, Bhutan ma Ladakh, o nei atunuu, i luga o pepa, o le a faʻamatalaina o le sili ona matitiva o tagata matitiva.
Ma o le alu i totonu ma tuʻuina atu i se tasi se nonogatupe ma faʻauluina i latou e gaosia lavalava mo se tagata maualuluga, e tusa lava pe na o le tasi le tala i le aso, o le a foliga mai o le alualu i luma, aua ua matua le iloa faitau e uiga i le malamalama i le mea e aofia ai le tamaoaiga moni.
Ladakh, e ui lava o se vaega o le Tibetan plateau, o se vaega o Initia faaupufai. Sa e su'esu'eina le evolusione a Ladakh talu ona e alu muamua iina i le 1975. O le a se mea e mafai e tagata ona a'oa'oina mai ia Ladakh?
I se itu, o le lesona sili ona taua o le toe fausia o le ie o le alalafaga o se mea e manaʻomia muamua mo se sosaiete maloloina ma sili atu le fiafia ma mo tagata soifua maloloina ma sili atu le fiafia. E pei ona aliali mai, o se fua foi mo le soifua maloloina ma le fiafia o le tamaoaiga e moni lava le gafatia, aua ua latou fetuunai i le lalolagi ola ma le eseesega.
Tatou te mananaʻo uma ia vaʻaia, iloa, faʻalogoina, fesoʻotaʻi le tasi i le isi. O le tulaga pagatia o le tamaoaiga o ona po nei ua faamanuiaina i le tuueseeseina o tatou mai le isi. O loʻo faia lena mea i le tele o auala. O se tasi o ia mea o le faʻasalalauga faʻaonaponei o loʻo tuʻuina atu ai i tamaiti ni faʻataʻitaʻiga e matua le talafeagai lava. O lo'o latou fa'atusaina i latou lava i nei ata fa'atusa o le atoatoa. O loʻo i ai lenei aafiaga tele i le lalolagi i Saute. I nofoaga e pei o Amerika o loʻo faʻatupulaʻia le manaʻoga mai tamaiti laiti mo taotoga palasitika. O le teena e le tagata o ia lava ma le inoino o le tagata lava ia o loʻo faʻaliliuina i le bulimia, anorexia, faʻaaogaina fualaau faasaina, antidepressants. I le tele o atunuʻu faʻapisinisi o loʻo i ai nei le tala o se faʻamaʻi o le atuatuvale. I Peretania i le 2008, 36 miliona talavai mo antidepressants na faia i fafo. O loʻo i totonu o se atunuʻu e 60 miliona tagata.
Ta'u mai lau ata, Le Tamaoaiga o le Fiafia, ma le International Society for Ecology and Culture.
O le International Society for Ecology and Culture (isec.org.uk) o la'u NGO. Matou te le masani aua ua matou galulue faʻavaomalo mo le tusa ma le 30 tausaga. E iai a matou ofisa laiti ma lala i Farani, Siamani, Amerika, Ausetalia, ma Ladakh. O loʻo matou galulue faʻatasi ma isi vaega, aemaise lava i Thailand, Korea, ma Iapani. O la matou taulaiga autu o le taumafai lea e faʻalauiloa le auala e mafai ai ona tatou suia mai lenei auala faʻavaomalo i le faʻaogaina o se tasi.
Na matou fausia se mea e taʻua o le pusa meaʻai a le lotoifale, o se auala e fesoasoani ai e aʻoaʻoina le au fai meaʻai i le lotoifale. Sa i ai a matou polokalame e lagolagoina ai asiasiga moni i le itu i Matu ina ia latou iloa ai o lenei olaga e le o foliga mai i luga o le aufaasālalau, o loʻo i ai faʻalavelave ogaoga o le siosiomaga ma agafesootai.
E tutusa foi, e iai le matou polokalame e omai ai tagata mai fafo ma nonofo i se nuu i Ladakh mo le masina i le taumafanafana ma matou faia ni mafutaga faaleaoaoga i nei mataupu. E aoga tele foi lena mo le aoaoina o tagata galulue i Sisifo. Na matou tu'ufa'atasia fo'i pe a ma le 20 tausaga talu ai se a'oa'oga matou te ta'ua o A'a o Suiga e su'esu'e ai mea na tutupu i le 500 tausaga talu ai i lenei tulaga fa'avae, toe fo'i, o le fa'alalolagi fa'asaga i le ala fa'alotoifale.
O le ata tifaga o loʻo tuʻuina atu nei finauga i totonu o se tusi faʻataʻitaʻi itula. Sa matou taumafai e faʻaalia mai se vaaiga faʻavaomalo. E iai a matou leo mai konetineta uma, ma matou te faʻamoemoe o le a avea ma meafaigaluega aoga mo nuʻu i le lalolagi atoa.
Z
O David Barsamian o le na faavaeina ma le faatonu ole Alternative Radio. O ia o le tusitala o le tele o tusi ma Noam Chomsky, Howard Zinn, Tariq Ali, ma Edward Said. O ana tusi fou o O Le Mea Matou te Fai Atu ai e Faia ma Fa'atatau ia Iran.