Michael Albert
Mai Seattle i
Quebec, ua tatou tuputupu aʻe se tetee mausali ma malosi. E afe ma afe tagata
liliu atu i lea aai ma lea aai e tetee atu i le lalolagi atoa ma le malosi o kamupani. latou
fa'aalia le mata'utia o a'afiaga o le WTO, IMF, World Bank, ma le FTAA. Sa latou tuu
o tupe maua i lalo o le afi. Ae ou te mafaufau pe atonu tatou te manaʻomia se mea i le ogatotonu o le vasega
faasaʻoga
Matou te mananao i ai
taofia feagaiga tau fefaataua'iga. Matou te mananao e faamuta le IMF ma le Faletupe o le Lalolagi. Matou
mana'o e manumalo i fa'alapotopotoga fou e fa'amalosia le galulue fa'atasi, tutusa,
pulega, ma le felagolagoma'i e suitulaga i le sailiga tupe faasili. Ia faia mea uma
e mana'omia ai ni gaioiga tetele e tu'ufa'atasia ai le tele o togafiti e fa'atupuina ai agafesootai
ia lava tau e i'u ai ina gaua'i tagata maualuluga
tagata ma itumalo lautele e auai i la tatou anti-globalization (ma isi)
gaioiga. Matou te manaʻomia a matou gaioiga e faʻamaonia ai mea tetele pe a faia
talafeagai mo le faʻalauteleina oa tatou gaioiga, ae ia faʻamamafa atili faʻaitulagi ma
fa'alapotopotoga fa'apitonu'u i 'a'ai laiti ma taulaga e o'o atu i tagata e le mafai ona malaga
i LA poʻo Prague poʻo soʻo se mea. O loʻo galulue tagata e ausia nei mea uma,
ae latou te manaʻomia nisi fesoasoani ma o nei faiga e manaʻomia ai le faʻaaloalo sili atu ma le lagolago.
E oo lava i se taimi
faʻamanatuina manuia o taimi talu ai nei, e tatau foi ona tatou fesili: aisea e le o tatou
numera faʻateleina e pei ona tatou manaʻo ai? Aisea e le o ni itumalo fou
o le auai i se vave e pei ona tatou mananao ia i latou? Aisea e le o nofoaga o
fa'agaioiga fa'a'ese'ese'esega fa'avavevave i nofoaga fa'apitonu'u fa'aopoopo i le atunu'u
nofoaga autu? Aisea ua fete'ena'i ai fete'ena'iga fa'atupu vevesi e pei o le
vaaia ma faamamafaina le taulaiga oa tatou taumafaiga?
Vaega o le
tali o le alualu i luma e umi se taimi. O le isi vaega o loʻo i ai, i le mea moni
o nisi o le tuputupu aʻe vave tele-mo se faʻataʻitaʻiga, o le faʻateleina o galuega faatino a IndyMedia
tu'uina atu isi tala fou fa'alotoifale ma au'ili'iliga ua fegalegaleai nei
toetoe lava 40 aai i atunuu e 15. Ae o le tuputupu aʻe o IndyMedia e tupu i le faʻamamaina o le
auai o tagata ua uma ona tautino. O le fa'alelei totonu lena,
e le o le faateleina i fafo. E fa'apena fo'i, o lo'o i ai le fa'aleleia atili o sauniuniga,
fatufatua'i, malamalama, ma le lototele i latou na fa'aalia
sili ona malosi. Seʻi manatu i lipoti e uiga i taua a fitafita i le auala i Quebec
po'o fa'atatau i 'au fa'afoma'i atia'e ma fa'atupuina. E le pei o Seattle, o le mea ua ia te au
faalogo soo e uiga i le au tetee sili ona tetee i Quebec o le, e ui lava
o le sili ona leaga o sauaga a leoleo e oo mai i le taimi nei, sa latou galulue faatasi ma isi, latou
puipuia isi, sa latou faaalia le lototele ma le amio pulea, ma faapea ona maua ai le lagolagosua. Ae
O lenei foi, e tupu e le faʻavae i luga o le lautele o le faʻalauteleina o la tatou gaioiga tetele, ae
e ala i le faʻateleina o faʻamatalaga ma fesoʻotaʻiga i latou ua matua aafia. Matou
e tatau ona feagai ma le mea moni mai Seattle e oʻo atu i Quebec, a matou faʻaaliga
e tau le tupu lava.
Pei a
malafoni, tauiviga fegasoloaʻi e alu mamao, e manaʻomia le tumau, ma e iai
e faatoilalo faalavefau. O se faitau aofa'i tele o lo'o a'afia ma le saoasaoa o le ausiaina o a tatou
e taua tele le iuga. Ae o le sailia o suiga lautele i isi itu
e le pei o se tuuga masani. Faatasi ai ma suiga lautele, le manatu manumalo
e le tatau ona mo i latou e atiina ae le tutusa ma e "vave" e tuua le
fa'agesegese le ato i tua ma laasia muamua le tini. O le sopoia toatasi o le faiaina.
Na o le pau lava le auala e manumalo ai i le "tuuga suiga faʻaagafesootai" o le laasia lea e tagata uma
faatasi. E mana'omia e le au fa'atekonolosi sili ona malamalama ma sili ona fa'amaoni le tumau i le
fa'aputu, 'aua ne'i alu 'ese mai ai. O lo latou ausia sili o le faateleina lea o le
"saosaoa" a le nuu atoa, tusa lava pe o lona uiga o le taofiofia o i latou lava.
Ou te popole
faatasi ai ma se ausiaga maoae i le fanauina o se tetee i le lalolagi
fa'agaioiga, atonu o lo'o i ai se fa'atupuina o le motusia i le va o le tele o a tatou mea
faʻamatalaga faʻamalosi ma le toʻatele o tagata e le fiafia i le tulaga
quo ae le toaga pe faatoa amata ona toaga. O lenei mea e faaosofia ai nisi o i tatou
e fegalegaleai lelei ai le tasi i le isi, e oo lava i le i ai o a tatou lava tagata
fa'aleaganu'u lagolago, ae fa'aleaogaina le feso'ota'iga ma isi o le a avea
tagata matamata mamao.
Ou te le o fai atu
o lenei motusia o se feagaiga ua mae'a. E leai. Ae ou te manatu o se
faigata e tatau ona tatou taulimaina. I luga o lotoa kolisi e faigofie le vaevaega
e vaai. Pe a faatusatusa i a latou uo aoga, o tagata galulue faamaoni e foliga atoatoa
'ese'ese, e matua'i 'ese'ese tofo ma mea e fiafia i ai, talanoa
ese, ma sili ona leaga e tele lava insulated mai nai lo faatofu i le
to'atele le faitau aofa'i. O le tulaga e iai foi i totonu o nuu.
Tele mea taua
sao i ia motusia, ioe. O se tasi itu e faapitoa lava
talafeagai mo la tatou anti-globalization gaoioiga o lena i luga o masina talu mai
O le tetee a Seattle o lona uiga o le malaga mamao, nofo i totonu
tulaga faigata, o le alu i luga o le alatele i ni faiga faatupu vevesi
e fa'amanino ai le le usita'i fa'ale-malo ma misa i luga o le alatele, ma lamatia ai le pu'eina ma
sauāga ogaoga. E mafua lenei mea ona o le auala o loʻo ufiufi ai e le aufaasālalau a tatou
taumafaiga, ae o se vaega e mafua mai ia tatou filifiliga, faapea foi.
Tusa lava poʻo le
mea tatou te ono mafaufau i ai e uiga i filifiliga tau togafiti eseese, saunia e avea
ua sasa, fa'a'asa, fana fana, ma falepuipui ose mea e fesiligia ai tagata
so'o se taimi, sili atu i le taimi muamua na latou ulufale ai i le fa'agaioiga. Ma mafaufau i tagata
o lo'o i le 30 ma le matutua atu, o tagata e masani ona i ai ni aiga fa'alavelave
tiute, tagata o loʻo umia galuega ma e manaʻomia ona tausia i latou ona o le fefefe
taunuuga leaga mo o latou aiga. E toafia ni tagata faapena e ono oo i ai
auai i se faʻataʻitaʻiga e manaʻomia ai le feʻaveaʻi tele ma e aofia ai tulaga lamatia maualuga o
sauā, ma ia faia, e le itiiti ifo, o la latou laasaga muamua i le avea ma tagata faʻamalosi?
O le mea malie iinei
o le aoga lena o le le usitaia o tagata lautele ma isi faiga faatupu faalavelave—ae peitai
e manatu se tasi po'o se la'ititi—e mautinoa lava e le o se mea fa'alelagi po'o se
fa'amuamua. E nofo, nai lo lena, i le sootaga i le va o ia tagata faatupu vevesi
gaoioiga ma le faatupulaia o le au tetee, o le toatele ua le mafai ona auai i le tele
faiga fa'afitafita ae lagolagoina o latou manatu ma aga'i atu i lena itu. O le a
ua tuuina atu ai le le usiusitai faalemalo ma isi faaaliga faatupu vevesi le malosi e faamalosia ai
O tagata maualuluga e gauai atu i o tatou manaʻoga e le o le osofaʻiga vave, ae o le fefe
o fa'agaioiga fa'ateleina. Afai e leai se tele, vaaia, lagolago
nu'u fe'ese'esea'i lea o le a sau ai le vaega o i latou o lo'o nonofo i totonu po'o taua
toe fa'atumu ma tupu, ona leai lea o se fa'amata'u mata'utia o le fa'ateleina
fa'agaioiga.
Plateauted
tete'e o se fa'asā e mafai e le setete ona pulea fa'atasi ma le au fa'amama po'o
sauaina. I se fa'afeagai, o fete'ena'iga o lo'o fa'atupula'ia e sili atu ona fa'amata'u ma
o lea e sili atu le malosi. Le usita'ia o le va o tagata e aofia ai nai afe tagata, ma
10 pe 20 fa'atele i fa'apotopotoga tetele ma savaliga fa'atasi, fa'atasi ai ma tagata uma
o nei toe fo'i atu e fa'atulagaina ni fa'alavelave tetele i totonu o le atunu'u, e maua ai e le au fa'apitoa
fa'alavelave mata'utia e fa'atatau. E ala i feiloaiga patino, lolomi, leo, ma
vitio, aʻoaʻoga, faʻasalalauga, ma savaliga e le gata o ni tagata faʻamalosi poto masani
fa'aauau pea ona fa'amama ma fa'ateleina a latou tautinoga, ae o lo'o fa'agasolo tagata fou
mai le leai o se malamalama i le tele o le malamalama ma mai le teenaina o le faʻaalia i
lagolago i ai ma, pe a faatagaina e tulaga, ia auai i ai.
Afai o le setete
e mafai ona faia se ata e na o tagata e o mai e faʻaalia o latou
o e ua sauni e feagai ma le kesi, kalapu, ma pulu pa'u, ona tatou le faia lea
alu e su'e matua o lo'o i ai pepe laiti, tagata matutua, talavou matutua na taofia
mai lamatiaga e matua popole, po'o tagata faigaluega masani e le mafai ona lamatia se
taimi le mautonu e alu ese ai mai le galuega. Faaopoopo i ai le faigata o le auai
fa'apotopotoga a le atunu'u ma le le lava o auala e fa'aalia ai atugaluga ma atina'e
fa'amaoni a se tasi i le lotoifale, ma o le gaioiga e tuleia i luga o se laufanua
tulaga. Faʻaopoopo i lena mea o sui sili ona tuuto o le gaioiga e faʻasolosolo malie
sili atu le taulaʻi e le o fesoʻotaʻiga auʻiliʻiliga ma sini i tagata lautele lautele, ae
i le talanoaina o auala ma auala a leoleo e leai se aoga o isi
malamalama ma e masani ona fefefe e-ma faʻateleina le faʻafitauli. Lalo
o le mamafa o le sauniuni ma le feagai ai ma le faʻalavelave mataga, e maua e le au faʻamalosi
na maua i le manatu o le taua vavalalata e sili ona taua, ma
e oo lava i le saisaitia i se filifiliga faateteleina o auala e vavaeeseina ai i latou mai
le fa'atupu vevesi, fa'agalo e mafai lava e leoleo ona fa'ato'ilaloina a tatou fa'alavelave
(e ui lava e le mafai ona latou sili atu i lo tatou numera), ma o le faʻafitauli e faʻalavelave.
Mafaufau i le
faataitaiga. O le Initaneti o se meafaigaluega mamana, aoga i le tele o auala. Ae o le tele o tatou
o loʻo fesoʻotaʻi ma tagata e o mai i la matou nofoaga ma auai i la matou
lisi aua ua avea ma vaega o la tatou gaioiga. O le a se isi mea latou te iloa
o fea e maua ai i matou? E taitutusa lea ma le mea e tupu i se lomiga lolomi po o le a
fa'aaliga leitio. Na'o i latou e lesitala pe ua leva ona fia fa'alogo i mea ua matou maua
e fai mai saili i matou. Aua ne'i sese a'u. E lelei tele lenei—ma ua tele mea ua ou faaalu
o loʻu olaga galue i ia taumafaiga o le faʻalauteleina o tatou lava malamalamaaga, lotogatasi,
ma le tautinoga. O le fa'alavelave, o lenei faiga e mafai ona i'u ai i se vaega ta'imua
tele lava le taumamao mai itumalo e sili ona tatou manaomia
fesootai ma aoao mai.
Le isi ituaiga o
o le faamaopoopoina e oo atu i tagata e eseese ma i tatou. O le mea lea e tupu pe a tatou
tufa atu lautusi pe fai le agitprop ma le guerilla theater i nofoaga faitele. O lena
o le a le mea e tupu pe a tatou faia ni faʻasalalauga lautele poʻo ni aʻoaʻoga ma tatou o atu i lea fale i lea fale
i o tatou pitonu'u po'o i luga o a tatou lotoa, fa'amalosi, fa'aoso, ma fa'amalosi
tagata e o mai i mea e tutupu. O le mea lea e tupu pe a tatou faia na mea
fa'afeiloa'i i tagata fou, nai lo le tu'uina atu i latou i mea e fiafia i ai tagata matutua.
Ae sili atu ona taua, o le mea lea o loʻo tupu pe a tatou o atu i fafo
fa'aofi tagata fou i talanoaga, felafolafoaiga, ma su'esu'ega o mataupu i
lima, i avanoa talafeagai uma. O lenei fegalegaleai faafesagai ma
o tagata e le ioe ia i tatou o le fatu lea o le fausiaina o gaioiga. E sili atu ona faigata
ma sili atu ona taufaafefe nai lo le fesootai ma i latou e tutusa o tatou manatu, ioe, ae
e mautinoa lava e tutusa le taua o le faia. Matou te le mafai ma e le mafai uma ona faʻamuamua
lea ituaiga o aapa atu-aua e le na o le pau lea o le mea e manaomia ona fai-ae tatou
e le mafai e tagata uma ona faia.
Afai tatou te fausia a tatou
o faʻataʻitaʻiga i auala e faʻavaivaia ai i tatou ma faʻaitiitia ai le mafai ona fai
lenei ituaiga o aapa atu i tagata fou, ua tatou i luga o se ala agai i lalo. Faapea, aua
faʻataʻitaʻiga, o loʻo matou i ai i luga o se lotoa tele e pei o le lakapi-faʻatatau i le Setete
Kolisi, Penisilevania lea na ou tautala ai talu ai nei. Afai o le tatou fa'agaioiga autu o le lotoa o
e selau tagata fa'agaioiga o lo'o fausia ma fa'atonu e toetoe lava a tatou fa'aaluina uma
o tatou taimi e fegalegaleai ai le tasi i le isi i le va fealoai ma faaupufai, i tagata e sili ona fiafia i ai
i tatou lava, ma toetoe lava a leai se taimi e alu ai i fale ta'aloga ma
mafutaga ma isi nofoaga uma o le lotoa e 40,000 isi
faapotopoto tamaiti aoga, e tusa lava po o le a le malamalama ma le lototele ma
e mafai ona tatou fa'amaoni, fa'afefea ona tatou fausia se tele o poloketi? Ae a
e mana'omia le lototele tele, tautinoga, ma le malamalama e avea ai ma tagata fa'apitoa i sea
lotoa. Ioe o se fa'ata'ita'iga le faia o ni osigataulaga ina ia galue mo ma
alu i faʻataʻitaʻiga i maila ma maila le mamao, pe i Quebec poʻo Washington DC.
Ae o loʻo i ai se isi laasaga e manaʻomia i le fausiaina o gaioiga ma e manaʻomia foi
lototele ma e fai foi ma faataitaiga. E tatau ona tatou atamamai i na mea
pa ta'aloga fa'alotoifale po'o auso'o/sororities, po'o kalapu fa'a-nu'u, po'o
nofoaga autu faalelotu ma amata ai se talanoaga, i lea taimi ma lea taimi, ma tagata
e tatau ona tatou manumalo i la tatou gaioiga.
E le muta
i lena. I le tulaga o le aapa atu ma le siitia o le malamalama o le a alu i ai
faatosina ma taofi tagata fou ia tatou gaioiga, e tatau ona ofoina atu ia i latou auala e
fa'aauau feso'ota'iga ma fa'agaioiga ma fa'atumauina ma fa'atupuina lo latou fiafia muamua. Afai
o le faaiuga o se talanoaga faafesagai e uiga i le IMF, mo se faataitaiga, o
matou te uunaia se tasi e malaga i le 500 po o le 1,000 po o le 5,000 maila i se faataʻitaʻiga,
e momoe i luga o le fola, ma alu i auala e fa'a'asa ma faafesaga'i
pu'eina, ona leai lea o se auala e mafai ai e nei tagata fou ona fa'afeso'ota'i ma le
fa'alapotopotoga fa'atupu fa'amalosi'au ua fa'aosofia ai lo latou fiafia fa'afeagai. O lea,
e aunoa ma ni masini e le gata ina aapa atu, ae faʻasaoina ma faʻalauteleina
aafiaga muamua o le aapa atu, e le mafai e tagata fou ona taofi i la tatou gaioiga.
O le manatu i
ia faamuamua i o tatou mafaufau tatou te le tauina sina taua e a
'au to'aitiiti o le au tete'e e mafai ona manumalo. E le manaʻomia ona tatou faʻaumatia togafiti faʻafefe.
E mamao ese mai ai. Ae e tatau ona tatou mautinoa o loʻo faʻaaogaina i le itu taumatau
taimi, i nofoaga sa'o, ma ia latou le malemo ese tutusa
galuega taua e mafai ona fa'afeiloa'i ma fa'aofia ai le numera tele o
activists. E mana'omia lava ona fa'amanino atili a tatou galuega fa'afitafita
malosi e ala i le tuʻufaʻatasia o faʻasalalauga faʻatasi ma le tele o mea faʻapitonuʻu ma gaioiga
e sili atu ona eseese ma fa'alauiloa tulaga o le auai. Tatou te manaomia
fa'aalu le tele o le taimi e fa'amanino ai mataupu, sini, ma le fa'atatau o la tatou gaioiga i mea fou
tagata fa'alogo e le'i malilie fa'atasi ma i matou.
Mulimuli ane, iina
o le mataupu o sauaga. O le le usita'i tau le va o tagata o se mea e tasi ma
fa'apea fo'i mo so'o se ituaiga o fa'atupu fa'atupu fa'alavelave e le fa'atupu fa'alavelave. Toe togi i tua loimata
kesi kesi po o le saeia i lalo pa ma isi faʻalavelave e atoatoa foi
fa'amaonia, e fa'atatau i tulaga. E oo lava i le faaleagaina o meatotino e iai lona tulaga.
Ae o le togiina o maa fola ma Molotov cocktails i leoleo o se faʻateleina
e aunoa ma se taunuuga. E fa'aitiitia ai feso'ota'iga o mataupu i totonu. E
o lo'o tu'uina atu ai se fa'ailoga mo le fa'ateleina ma le le fa'atapula'aina o fa'atupu vevesi e leoleo, lea
i le itu e taofia ai le auai o tagata e le o sauni pe le lagolagoina
lea ituaiga feteenaiga. E aumai ai le mafuaaga mo faasalaga umi o le falepuipui. E leai le mataupu
lototele i lenei filifiliga. E le manaʻomia le tele o le lototele e lafo ai mea i leoleo
ma tamoe nai lo le mea e manaʻomia e nofo ma poloka auala avanoa. O le mataupu e le patino
fa'aleagaina malosiaga o lo'o iai. Latou te le o i luga o le fanua o le faʻauiga. O le
O le mataupu e le o le fatufatuga faʻapitoa, lea o le sasaina o mea i tagata e foliga mai e pu
ma faaola. O le mea e taua o le fa'atupula'ia o le aofa'i o tagata o lo'o auai ma fa'amaoni
tagata fa'atupu fa'alavelave fa'asalalauina fa'afeagai, ma filifiliga e fa'aitiitia ai lena avanoa e leai
naʻo le faʻaopoopoina i tau faʻaagafesootai mo tagata maualuluga, latou te fesoasoani i tagata faʻapitoa e galulue e faʻaitiitia
na tau.
O faiga faapolokiki e leai
e uiga i le ita o nai tagata ua fa'aalia i ni auala e fa'aitiitia ai le aoga atoa.
Malosi, ioe. Fa'alavelave fa'atupu, ioe. E oo lava i le puipuia o le tagata lava ia, e oo lava i meatotino
fa'aleagaina. O nei mea uma ei ai se nofoaga, faʻaaoga tatau. Ae o ni nai tagata
osofa'i fa'aletino leoleo ma fa'atupuina ai ituaiga uma o mea leaga
dynamics, tusa lava po'o le a le malamalama e ono i ai i le tala, e le aoga.
O tatou taimi nei
e lei amataina le ala o tauiviga i Seattle. E le gata i Quebec. E
o le tele o le taimi lava e mana'omia le fa'ateleina ma sili atu feso'ota'iga. Afai e tupu lena mea,
ma o loʻo i ai faʻamaoniga uma e mafai, ona tupu ai lea o le faʻalavelave, ae
e sili atu ona lelei nai lo isi. Z
Michael Albert o se tagata faʻamalosi, tusitala o le tele o tusi e uiga i le auai
tamaoaiga, o se tasi na faavaeina le South End Press, ma le na faavaeina ma le aufaigaluega a le Z,
Inc.