Von Blum
i
le 20th seneturi, na faʻaaogaina e le au tusiata Aferika Amerika o latou mana foafoa e
tusia ma faamanatu le tala faasolopito o latou tagata. I le faagasologa,
ua latou una'ia se isi vaaiga mo tupulaga laiti ua afaina
e ala i ata faʻataʻitaʻiga o le olaga uliuli o loʻo faʻasalalau aganuu lauiloa a Amerika. Mo
le tele o sefulu tausaga mulimuli ane i le Harlem Renaissance, o se auala tele i nei mea
O sini na aofia ai ata vali ituaiga e faʻaalia ai tagata Aferika Amerika i se lautele
eseese o gaoioiga ma faatulagaga. Fa'aopoopo, o nei galuega taulima e iai
fa'afetaui lelei le talatuu fa'ailoga lanu na fa'aleagaina ai tala fa'asolopito o Amerika.
Ose tulaga ese
e tupuga mai i lenei tu masani mata'ina o le tusiata Los Angeles Varnette Honeywood.
O se tusiata sili ona atamai i le taimi nei i le ogatotonu o galuega, ua ia gaosia le tele o
o galuega taulima felanulanua'i e fa'aalia ai le sogasoga ma le fatufatua'i o
olaga uliuli. O ana atavali, fa'apipi'i, ma lomitusi e fa'aogaina le gagana va'aia e
fa'aauau pea le tala fa'asolopito umi a ona tagata. E pei o le tele o ia
Aferika Amerika muamua ma tupulaga, na te aloese mai le manatu o
“art for art's sake,” nai lo le filifili e gaosia galuega e fesootai
loloto lagona ma manatu i lana au faalogologo.
Se'i vagana ai o ia
tausaga kolisi i Atlanta, ua avea Honeywood ma tagata nofomau i Los
Angeles. O ona aafiaga e talitutusa lava ma le tele o tagata Aferika Amerika
i lenei nuu ma isi nofoaga. O lona malamalama i aafiaga o le faailogalanu ia te ia
aiga ua tu'ufa'atasia ma le tele o feiloaiga patino ma uiga fa'ailoga lanu ma
fa'atinoga e fa'aaafia ai le fa'atonuga autu o ana galuega fa'ata'ita'i matua.
O tagata malaga mai Mississippi, e masani ona talanoaina e ona matua o latou manatuaga loloto
o le siosiomaga Jim Crow o le amataga o le 20 seneturi. Sa faapena foi i latou
na feagai ma faʻalavelave faʻailoga lanu i Los Angeles ina ua latou siitia atu i se fefiloi
pitonuu. O le tama matua o Honeywood na afaina foi e se Klan
mu satauro.
I le maualuga
aoga i le faaiuga o le 1960s, Honeywood ma ana uo Aferika Amerika tamaiti aoga
na faasaina mai le ofuina o "Afros," ona avea lea o se faailoga vaaia o le malosi uliuli
ma le tetee. Ae o le mea e sili atu ona taua, sa ia matauina le faiga taufaasese a
fa'avaivaia tamaiti a'oga laiti mai le fa'aauau i a'oa'oga maualuluga, nai lo lena
pulea i latou i totogi maualalo, galuega maualalo e itiiti pe leai foi se lumanai
avanoa.
I le tutusa
taimi, aoga maualuga na mafai ai e ia ona aoao e uiga i le talafaasolopito o ona lava tagata.
O lona malamalama e uiga i tala faasolopito uliuli na faaosofia ai lona naunau malosi e avea ma se
faiaoga o talafaasolopito, o se matafaioi faapolofesa e mafai ai e ia ona faia le tele
sao i lona nuu. E pei o le toatele o tagata talavou i lena vaitau, o ia
sa auai i aia tatau a tagata lautele ma isi fa'apotopotoga ma fa'ata'ita'iga tetee. O ia
na iloa ai o ata vaaia sa faia se sao mamana i tauiviga lautele mo
tutusa ma le mamalu o le tagata. E le'i umi ae tu'ufa'atasia lenei fa'ailoga ma lana aloa'ia
su'esu'ega. I le Kolisi o Spelman, sa ia aveina se kosi tusi ata, lea na vave ai ona ia talenia
maua le fa'aaloalo ma le fa'amalosiau. O lana faatosinaga tele i Spelman o le
lauiloa Aferika Amerika tusiata Kofi Bailey o lana vaaiga Pan-Aferika
na fa'auluina lana lava ata fa'atusa.
E pei o le toatele
o tusiata iloga Aferika Amerika i lena nuu, ua faailoa mai e Honeywood
o se fa'afetai tele ia Cecil Ferguson, le pule ma le fa'alapotopotoga fa'alapotopotoga
fesoasoani i tusiata uliuli ua avea ma meafaigaluega ia latou lava tagata
galuega ma i le fa'alauiloaina lautele o a latou tu ma aga fa'ata'ita'i ma talatuu.
Na maua foi e Honeywood se fesoasoani taua mai Aferika Amerika mautu
tusiata, Ruth Waddy ma Samella Lewis.
Mulimuli ia te ia
faauuga mai Spelman, na toe foi Honeywood i Los Angeles, lea na ia mauaina
lona faailoga o le matuaofaiva i aoaoga mai le Iunivesite o Kalefonia i Saute.
Mo le lima tausaga, sa galue o ia i le Polokalama Aʻoaʻoga Tuʻufaʻatasi, aʻoaʻo faatufugaga i
e to'aitiiti tamaiti a'oga ma le fa'atulagaina o tufuga ma tufuga eseese
polokalame ma ana tamaiti aoga. Sa ia faiaoga foi i faatufugaga i le Central Juvenile Hall,
o se aafiaga na te manatua e matua faigata lava. O lenei talaaga na faʻalauteleina
o lana tautinoga i tupulaga talavou, faʻamalosia lona naunau e tuʻuina atu mea lelei
ata vaaia mo tamaiti uli, o se tasi o nofoaga tutotonu o lona atoaga
galuega faatufugaga.
O lana asiasiga i
Nigeria i le 1977 sa i ai se aafiaga loloto i lana galuega faatufugaga. O lana Aferika
o femalagaaiga na faʻamalosia ai lona sootaga faʻalagona i ona lava tuaa ma faʻamalosia
o lona manatu e tatau i tagata Aferika Amerika ona vaavaai atu ia Aferika o se punavai o le faasinomaga,
faamaualuga, ma le sogasoga.
Mai le 1978 i le
i le taimi nei, sa la galulue faatasi ma lona uso i le fatuina ma le lagolagoina
ose pisinisi toe gaosia ata e fa'atatau i lana lava galuega. Faʻatasi, latou te gaosia ma
tufatufaina atu pepa fa'amatalaga, pepa lautele, ma oloa fa'apena i tagata lautele, ma fa'apea
fa'amautinoaina le to'atele o tagata maimoa mo le fa'ata'ita'iga a Honeywood.
O le la'au meli
ua aafia foi e nisi o tagata mamalu o lena tu masani, e aofia ai
Iakopo Lawrence, Archibald Motley, William H. Johnson, Romare Bearden,
Elizabeth Catlett, ma Charles White. Lawrence's Migration Series, mo
faataitaiga, na atagia ai aafiaga o ona lava matua, faaosofia ai o ia lava
tautinoga e faamanatu olaga o tagata Aferika Amerika i Los Angeles
ma isi mea.
Va'aiga Honeywood
o ana galuega o ni pepa vaaia e fatu ai se tala faasolopito o Aferika
mafatiaga ma manumalo Amerika. Mo ia, o lenei faʻamoemoega e atagia mai ai lana lava
faailoaina o le agaga o le malamalama lautele ma le tetee o le 1960s.
O se fa'asologa mai le 1973 o lo'o fa'ata'ita'ia lelei ai lenei va'aiga. “pologa”
(Ata 1) o loʻo faʻaalia ai le amataga mataʻutia o le talafaasolopito o Aferika Amerika i le fou
lalolagi. Na aliaʻe mai lana galuega faʻamalosi i se fanua cotton i Saute, o le uliuli
o le tane i le pito i luga taumatau o le fatuga e faʻaalia ai lona tiga tele. Lana
o le tali atu e atagia mai ai le tiga o ona tagata, ua tuliesea mai o latou tuaa
nuu ma sauaina i le gauai ma le faalumaina mo le tele o seneturi.
Ose toe fai
autu i le galuega a Honeywood o le vibrancy o le aganuu uliuli e ui i le
papupuni o le sauaina o ituaiga. O lana valivai i le 1981 ua faaulutalaina “Club Alabama:
I lalo i le Dunbar" (Ata 2) tu'ufa'atasiga malosi, lanu mata'ina,
ma mea taua fa'asolopito. Ole taimi ole ata vali e amata mai
o le 1940s, e faʻavae i luga o manatuaga manino a ona matua i a latou lava tama
matua. O se faʻamatalaga vaaia o le olaga uliuli o le vaitau, o le taumafaiga
fa'amanino Central Avenue i Los Angeles, ona totonugalemu lea o se fa'aolaola
nuu Aferika Amerika. Mo matua o Honeywood ma le faitau afe o isi,
Central Avenue o le nofoaga e potopoto ai, le West Coast counterpart
i auala pisi o Harlem i Niu Ioka. E pei ona faaalia i le galuega, tagata
Sa savalivali i le auala, e tofo i le tele o mea'ai, musika, siva, ma
fa'aletagata.
Alanui Tutotonu
na tosina mai ai lanu uliuli tetele i vaega uma. I tua, o le tusiata
o lo'o fa'aalia ai le Faletalimalo o le Dunbar, o le nofoaga iloga mo tagata faimusika uliuli, tusiata, ma
o isi e le aofia i faletalimalo papae tetele i le siosiomaga Jim Crow i Los
Angeles i le amataga o le 20 seneturi.
I lona atoa
galuega, ua faʻaaogaina foi e Honeywood ana faatufugaga e faʻaalia ai lona malosi faʻatasi ma
tamaitai uli i le lalolagi atoa. “Fafine Amiotonu” (Ata 3), o se faasologa
mai le 1988, e atagia ai i le tele o auala le aafiaga o lana malaga i Aferika. O le
si'osi'omia e le tusiata le ata i le “Nkyimkyim,” o le faailoga mimilo Aferika
o le faigata ma le fetuutuunai. Fa'atatau i lona gafatia mata'ina o se
colorist, na te tuʻuina atu le fafine o loʻo sauni ma atoatoa le mafai ona taulimaina soʻo se mea
puapuaga ma onosaia soo se faigata. O le mea e sili ona taua, o le ata e tautala
tautala lelei i tama'ita'i talavou Aferika Amerika, mo i latou e lua pa pupuni o
fa'ailoga lanu ma fa'afeusuaiga o lo'o tula'i mai ai lu'itau mata'utia ma faifai pea i aso uma.
I le “Ave
Tausiga o Pisinisi” (Ata 4), Honeywood e faailoa ma faamanatu ai le
matafaioi faapolokiki a tamaitai uli i Amerika. Mai le soloia o gaoioiga i
o tauiviga o aia tatau a tagata i aso ua mavae ma le taimi nei, o nei tamaitai totoa
ua saunia uma le tomai ta'ita'i ma fa'alapotopotoga i le taua mo
fa'amasinoga fa'apolokiki ma agafesootai. I lenei fa'aputuga, na ia fa'aalia ai ni tama'ita'i se to'atolu o lo'o galulue
faigata ona alu ese mai le palota, ia mautinoa o loʻo lelei tagata Aferika Amerika
sa fai ma sui i tauvaga palota o lea aso. Na faia i le 1983, o le galuega
atagia ai le lagolago malosi i nuu Aferika Amerika i le taimi mo
O le sui tauva a Jesse Jackson mo le filifilia o le Democratic mo le peresetene. O le
o le tamamatua o le tusiata, mo se faataitaiga, sa lagonaina le fiafia tele ma le faamalieina
i le mafai ona palota mo se sui tauva uli mo le tofi maualuga o le atunuu.
"Tausiga o Pisinisi" o loʻo faʻamauina uma e lua se mea moni faʻasolopito ma
fa'amalosia isi tama'ita'i uliuli e fa'alautele atu le talatuu o a latou va'aiga fa'aagafesootai
tuafafine.
Laau meli
fa'aopoopoina lana galuega fa'ata'ita'i e ala i lona taula'i atu i tagata e le o fa'ailoaina
gaioiga fa'atupu a tagata uli lautele. “Kuumba” (Ata 5)
talafeagai (ma faʻapipiʻi i totonu o le galuega) le upu Swahili mo le fatufatuaʻi
ma toso i luga o se tasi o mataupu faavae Kwanzaa e fitu e maua ai se malosi
ata lelei o le tele o taleni a tagata o Aferika. I lenei
taumafaiga fa'asalalau fefiloi, Honeywood fa'aalia le tele o fa'atusa o le fa'afiafiaina
mea na ausia e le foafoaga. Na te aofia ai faʻataʻitaʻiga eseese o le fatufatuaʻi,
e aofia ai le tusiata fale, suʻesuʻega faʻasolopito ma fesoʻotaʻiga, ata pue,
lomitusi, faatagata, ma vali. O le mea taua, na te fa'amanino tagata o
eseese lanu paʻu, o se faʻamanatuga o le eseesega o tagata uli i Amerika
ma le lalolagi atoa. I le "Kuumba," na te tuʻuina atu se auiliiliga ma
lanu felanulanuai o ie Aferika i Sisifo ma faailoga.
I se silkscreen
gaosia mo le National Black Arts Festival i Atlanta i le 1990, na ia taulaʻi
i luga o le tulaga ese ma le tele o sao o tagata uli i faatufugaga Amerika.
“Augatupulaga o Foafoaga Atamai” (Ata 6) o loo faaalia ai, mai le agavale i le taumatau,
o se siva, o se tusitala, o se tusiata, ma se tagata musika. O nei faatufugaga taitasi
pisinisi e loloto a'a i le talafaasolopito o Aferika Amerika. O ata taitasi ua laei
i ofu Aferika, faatasi ai ma faailoga mai le tina o loo i ai e faamanatu ai le au maimoa
o so'otaga e le ma'ueseina i le va o Aferika ma ona atalii ma afafine o le
Fa'asalalau.
i se
ata vali fa'aoso fa'aosooso mai le 1990, Honeywood critiques le lautele umia
uiga i tagata papaʻe Amerika e uiga i le faʻaleagaina o aiga Aferika Amerika ma
le fa'atatau. “Aua le B-Live the Hype” (Ata 7) e fa'atatau i lenei mea
fa'ata'ita'iga fa'aleagaina e ala i le fa'atusaina o se tama talavou uliuli o le aiga o lo'o fusi ma le mafanafana
lana fanau e toatolu. Fa'afaigaluegaina ma fa'amaoni atoatoa i tulaga fa'ale aiga,
o le tamaloa o loʻo faʻataʻitaʻia le mafutaga alofa e faʻaalia e tagata o ituaiga uma
talaaga e faapelepele ma taumafai e faavae. O le nofoaga tutotonu o Honeywood o le
ma le iloa lelei: Aferika Amerika-e le itiiti ifo nai lo se isi lava tausiga
loloto e uiga ia latou fanau, e ui lava i le le lelei ma le faʻasalalau faʻasalalauga
fa'alauiloa fa'asalalau e ala fa'asalalau feso'ota'iga masani.
O le suafa lava
o le atavali, e le gata i lea, e momoli atu ai se feʻau faapitoa i talavou Aferika
Amerika, aemaise lava alii. E aioi atu le tusiata ia i latou e le o le "B" le
fa'ase'e po'o le "Ola" le fa'ailoga o le le fa'atauaina o tagata uliuli. E le gata i lea, o ia
fa'amalosia lona alofa mo ana mataupu patino e ala i fa'amatalaga eseese i
le galuega. Na te fa'asino atu ia latou lava tomai faufau e
fa'ailoaina le ata felanulanua'i fa'aapa-apa i tua. maualuga lenei
ata fa'atusa, fa'asalalau lautele i ala o fa'asalalauga e na'o le fa'aleagaina,
toe fai fa'alili le autu autu o le faatufugaga. O le atalii laitiiti i le
agavale pito i lalo o le atavali o loʻo faʻaofuina se pine Aferika, ma toe fai mai
fa'ailoa masani a le tusiata o Aferika o le puna o tagata uli uma
ausia, e amata mai i faatufugaga e oo atu i le tausiga o le olaga faaleaiga.
I 1991,
Na gaosia e Varnette Honeywood se atavali na faʻaalia i le taimi lava e tasi le
taua o lana lava a'oga i le kolisi ma le fa'aauauina o le malosi o tala faasolopito
kolisi uliuli lautele. “O le Suatiaina o le Eleele” (Ata 8) e faamanatu ai le
fou Camille Cosby Academic Center i Spelman College, o se meaalofa agalelei mai
Bill ma Camille Cosby o lo'o iai le Fale Mataaga Fa'ata'ita'i, le Nofoaga Autu a Fafine, ma
le Faletusi. Fa'aaogaina e fai ma ufiufi mo le Spelman Alumni News Magazine,
o le galuega o loʻo faʻaalia, mai le agavale i le taumatau, Camille Cosby, Spelman Peresitene
Johnnetta Cole, le tusiata o galuega, le taitaifono o le Komiti Faatino o Tausi Mavaega, a
Spelman tamaititi aoga, ma Bill Cosby. O tagata uma e auai i le sauniga e
ta'uamiotonuina le mitamita i le lautele ausia o le kolisi i le saunia
aʻoaʻoga ma avanoa mo augatupulaga o tamaiti aʻoga Aferika Amerika. lena
O le savali e iai sona taua patino mo le tusiata, aua e aunoa ma ia
aafiaga i Spelman, semanu na te le ausia le mea e tatau ai
fa'ailoga fa'apolofesa fa'apitoa o lo'o ia fiafia ai nei.
Mo seneturi,
o le mataupu faavae o le "Kuumba" ua mafai ai e tagata Aferika Amerika ona galulue ma le filiga
e fa'asa'o manatu sese fa'anoanoa e uiga i lo latou tala fa'asolopito, a latou aganu'u,
ma lo latou lava tagata. Tulatala fatufatua'i, fa'alapotopotoga fa'apolokiki, tusitala,
tusiata, tagata atamamai, ma le tele o isi i le aluga o tausaga ua latou faaaogaina a latou taleni i
ofoina atu tala sili atu moni o le aafiaga uliuli. O faatufugaga vaaia
fa'aauau pea ona faia se sao mamana i lenei faiga. Varnette Honeywood ei ai
na tauaveina le matafaioi e faalautele atu le tu masani o le va fealoa'i
fa'amatalaga. O lona fa'amoemoe ma le fa'amaoni i tu ma aga,
tu ma aga, fa'amoemoe, ma le le fiafia o ona tagata e fa'amautinoa ai lona ta'uleleia o se
tusiata o le tulaga ese ma le vaaia. Z
Paul Von
O Blum e aʻoaʻo faatufugaga ma o ia o le tusitala o Vaaiga Mata'utia
(South End Press). Na te fa'ailoa le lagolago mo lenei tusitusiga mai le UCLA
Inisetiute o Aganu'u a Amerika ma le Nofoaga Autu mo Su'esu'ega a Aferika Amerika.