GM: O iinei i Tucson, Arizona, matou te lagonaina le aafiaga o Peresitene
Bush i lenei taumafanafana talu ai o fitafita a le National Guard
e fa'atonu le tuaoi o Amerika. Na valaau foi Bush mo le 18,000 sui o
le Border Patrol e tu'u i le 2008. O le a se mea e te va'ai i ai o le
fa'amoemoega ma fa'ai'uga o se tuaoi fa'amilitia tele?
ZINN: Ou te manatu o le autu autu e le o le taofia o tagata mai
sopoia le tuaoi—o le a latou sailia pea se auala e faia ai—ae
ia fausia se siosiomaga i totonu o le atunuu e sauā faaleatunuu,
xenophobic, ma le ita i tagata ese o soo se ituaiga. E ala i le faatupuina o le fefe
o tagata i le isi itu o le tuaoi, e tuuina atu i le malo
sili atu le pule i ona lava tagata.
E tele naua tulaga tutusa ma faiga faavae tuaoi a le malo
ma fa'ailoga tagata ma sauaga o Mekisiko ma
Saina Amerika i le faaiuga o le 19th ma le amataga o le 20th seneturi.
O le a se mea e mafai ona maua mai i lenei mea?
O le faaiuga mai lenei talafaasolopito o loo i ai se tatou faiga tau tamaoaiga
lea e va'ai tagata o ni meatotino e fa'aaoga pe a aoga,
e tia'i pe a le toe aoga. O Saina sa
faʻafeiloaʻi e tuʻuina atu galuega taugofie i luga o le auala nofoaafi transcontinental,
ae sa le manaomia i latou. O le faatupuina o le ita ia i latou ua liliu
le gauai atu o tagata faigaluega papalagi mai a latou lava tagata faʻatau ma
faasaga i “le isi.” O le masini iloga lea
fa'aaogaina e fa'apotopotoga e vaelua ai le vasega o tagata faigaluega. O mea tutusa
galue i aso nei ma Mekisiko ma isi tagata malaga.
Ua e tautala ma tusitusi e uiga i le taua o se malamalama
o le tala faasolopito ma e uiga i le auala e taua tele ai le malo
e taofia ai tagata i se tulaga o le "amnesia talafaasolopito." O le a
e te fa'amatalaina?
Pe a le iloa e tagata lo latou talafaasolopito—ma e leai
tautala e uiga i tala fa'aleaganu'u, fa'alotonuu tatou te o'o i ai
a’oga ma ala o faasalalauga—e faigofie ona faaseseina i latou. Ina ua le
Ua ta'u atu e le peresitene i le atunuu e tatau ona tatou o i taua mo le saolotoga po o le faatemokalasi
pe ona ua faamataʻuina i tatou, o se tagata lautele e le iloa
e leai se auala e siaki ai e le talafaasolopito lenei mea. Ae afai e iloa e tagata le
tala fa'asolopito o fa'asesega a le peresetene e fa'aulu ai le atunu'u i taua, latou
o le a latou le o faatasi, o le a latou matua masalosalo lava. Afai latou te iloa le talafaasolopito
latou te iloa na faafoliga Peresitene James Polk na ia faia
taua i Mekisiko ona o se feteenaiga i le tuaoi i le 1846 ma lena
sa ia aumaia le malo i tagata Mekisiko. O le a latou malamalama
na ia pepelo e uiga i lona faamoemoega moni, o le mauaina toetoe lava
afa o fanua Mekisiko. Afai latou te iloa le talafaasolopito semanu latou te manatua lena mea
na alu le US i Cuba i le 1898, ma fai mai e faasaoloto le Cubans
ona avea ai lea o Cuba o se kolone mama o le Iunaite Setete. O le a latou faia
iloa na pepelo Peresitene McKinley e uiga i lona faamoemoega moni na alu ai
i Filipaina ma Woodrow Wilson pepelo e uiga i le Taua Muamua a le Lalolagi ma
Na pepelo Lyndon Johnson e uiga i le Fagaloa o Tonkin i le mauaina o le US
i le Taua a Vietnam.
ā
e mafai ona tatou malamalama i suʻesuʻega o tala faʻasolopito, mafaufauga, ma tala faʻasolopito
e uiga i le natura faaletagata ma tulaga o taua?
O se talitonuga masani, lea e te vaʻaia i taimi uma, o taua o le
iʻuga o le “natura faaletagata.” Ae leai se faamaoniga mo
lea i genetics poʻo tala faʻasolopito poʻo mafaufauga. Pau lava le faamaoniga
ua tuuina mai e faapea sa i ai pea a tatou taua. E moni, ae e mafai ona e fai atu le
e tutusa foi e uiga i le pologa po o soo se faalapotopotoga ua umi se taimi.
O se auala e aloese ai mai le mea moni o taua, pologa, ma isi
mea fa'apitoa e le fa'alenatura, ae na faia e tagata soifua i lalo o le mautinoa
tulaga lautele. Afai o taua o se taunuuga o le natura faaletagata
e le mana'omia le galulue malosi o malo e fa'agaoioia
o latou faitau aofa'i mo taua. E faanatinati tagata e fasioti. Ae o lena
e le o le tulaga lea. E tatau i malo ona faasese le faitau aofaʻi, faʻaaoga tele
le tele o faʻasalalauga e faʻaoleole tagata e o i taua, faʻaoso talavou
tagata o le vasega faigaluega i totonu o le militeli i le faʻamoemoe o le lelei
o latou olaga. Afai e le lava na mea, e tatau i le malo
fa'amalosi tamaiti, tusi i latou, ma fa'amata'u i le falepuipui pe a latou
aua le auai.
E mafai ona ou taʻu atu ia te oe mai loʻu poto masani i le Air Force i le Lalolagi
Taua Lona Lua, o oʻu uso a auvaa e leʻi fiafia i taua. Sa latou
sa latou faatalitonuina o loo latou faia se mea lelei i le tetee atu i faiga fascism, o lena
o se taua tonu lea. E mafai ona e vaʻai i le Taua a Vietnam pe faʻafefea, i le taimi muamua o fitafita
I le vaai atu i faasalalauga a le malo, o le toatele o i latou na liliu
faasaga i le taua.
Na e fa'aalia le fa'aaloalo ma le fa'afetai mo tusiata i le taimi
taimi o taua ma tauiviga lauiloa. E mafai ona e talanoaina le taua
o tusiata i taimi o vevesi faalemalo?
O tusiata e iai se sao faʻapitoa i gaioiga faʻaagafesootai - latou te tuʻuina atu tuʻinanau,
solo, malie i mataupu faavae e lagolagoina e soo se gaoioiga. Latou te faaleleia
le malosi o se gaioiga faʻaagafesootai, lea e manaʻomia uma le malosi faʻaopoopo
e mafai ona fa'apotopoto e lu'iina le malosi o pulega.
Ua e tusitusi ma tautala e uiga i le taua o le va o tagata
le usita'i. O a ni fa'amatalaga fa'apitoa ma le amio lelei e te fa'amatalaina,
e le gata i activists ma tagata lautele, e faatatau i le legitimacy o tagata lautele
le usita'i pe a feagai ma faiga le tonu faaletulafono?
E taua le iloa o le tulafono e le faia e se atua
ona, e le paia; o le tulafono e faia e tagata e faatautaia le
sosaiete ma latou faia le tulafono e tautua ai a latou lava mea. E oo lava
pe a iai ni totoga o sui o le malo i le Iunaite Setete,
e le o ni sui moni ia o tagata, ae auauna atu i le
mea e fiafia i ai tagata maualuluga. O lea e le lava le taʻu atu i tagata,
“Alu i ala masani” aua o na auala
e pulea i se auala e taofia ai suiga ogaoga. o lena
aisea e tatau ai le le usiusitai faalemalo—ina ia faataunuuina ai le
manaoga o le faatemokalasi. A aunoa ma le le usiusitai faalemalo, ua tatou i ai
o le alofa mutimutivale o tagata e pule i le pule e faia tulafono, e faia tulafono,
ma filifili poo fea tulafono e faamalosia.
le
fesili taua e fesiligia e uiga i soʻo se faiga faʻavae poʻo soʻo se gaioiga e leai
e tusa ai ma le tulafono, ae pe tonu? E iai le eseesega i le va o le tulafono ma le
o le amiotonu ma le amiotonu e sili atu ona taua. Pe a faia e le tulafono le faamasinoga tonu,
e mafai ona usitaia, a le faia, e le tatau ona usiusitai.
Faatasi ai ma le toe faʻafouina o vaega e pei o Tamaiti Aʻoga mo se Temokalasi
Sosaiete [SDS], o le a le mea e te va'ai i ai o se ta'iala fou mo le auai o tamaiti a'oga
i tauiviga lautele?
O le taimi lenei i le tala faasolopito o tamaiti aʻoga, o loʻo ou talitonu e masani lava
fa'apitoa ma sauni e fai se fa'amoemoe tonu, mana'omia le fa'atulagaina.
O mataupu o mataupu o le ola ma le oti mo tupulaga talavou. Uili
e tatau ona latou o i taua? O le a pulea ea le tamaoaiga o le atunuu
e 1 pasene o le faitau aofa'i? Pe o le a latou ola i se sosaiete e
e mafai ona latou mitamita ai, o se sosaiete e le tau faasaga i isi
tagata, e tausia mana'oga o tagata?
O le a se fa'amatalaga e te fa'asoa atu i tagata fa'agaioiga i le fa'atama'aiga
faiga amiotonu?
O le fesili taua o le aia tatau a tamaitai e pulea ai latou lava
tino ma le mea moni e leai se aia tatau a pulega i fafo
e ta’u atu i fafine le mea e fai ia latou fanau po o a latou fanau e lei fananau mai.
Pe a taofia e se malo faatemokalasi se tamaitai mai le faia o se faaiuga
e uiga i lona lava olaga, o loʻo galue e pei o se malo faʻatasi.
O le a le auala e te vaʻaia ai le faʻatupulaia o le faʻagasologa i le tamaoaiga
lalolagi?
O le faatemokalasi o le tamaoaiga e mafai ona sau mai le faʻalapotopotoga ma tauiviga
o tagata e tetee i pulega faapisinisi ma le malo. E maua e tagata faigaluega a
fua o le tamaoaiga faatemokalasi pe a latou fausia se iuni ma luitau
le malosi o le faalapotopotoga e fuafua ai o latou itula ma totogi
ma tulaga faigaluega. Pe a faʻatau e tagata faʻatau se oloa ma le manuia
o lo'o latou fa'atupuina le fa'atemokalasi i le tulaga tau tamaoaiga.
O le pulea o le tamaoaiga e le au maumea e mafai ona umi se taimi
a o usiusitai tagata. Pe a latou le toe usiusitai, pe a latou mumusu e galulue—pe
mumusu e faatau—o faalapotopotoga sili ona malolosi ua leai se fesoasoani.
O le a sau tala e fai atu ia i latou e ta'ua i nisi taimi o
le elite intelligentsia e uiga i lo latou tiutetauave i luga o se sili atu
tulaga?
E taua mo tagata i matata tau a'oa'oga po'o le faasaienisi
pe i le faatufugaga e malamalama ai e manuia i latou i le mauaina o se mea mautinoa
tikeri o le sa'olotoga, lea o lo'o tauivi le to'atele o tagata ina ia maua se ola
e leai. E tatau foi ona latou malamalama pe a latou faʻaaogaina
lenei saolotoga e fausia ai se sosaiete amiotonu, e tetee atu i taua ma militarism,
o loo latou faamaoni i le mea silisili o la latou galuega, i le silisili
o tusisolo, o tusitala sili, o tagata atamamai sili.
O le a sou lagona o le gafatia o tagata e faasaolotoina i latou lava
mai le fa'amalosi fa'atele ma le fa'aseseina?
O se malamalamaaga taua lenei, tatou te faʻaaogaina faʻasalalauga a na
o lo'o pulea le sosaiete ma fa'aulufaleina manatu o lo'o tausia ai le tulaga
quo. E aoga le tala faasolopito e fa'aalia ai na taimi i aso ua tuana'i a o tagata
ua motusia mai noataga o manatu gaosi ma ua amata
mafaufau i latou lava, ma o se taunuuga o manatu tutoatasi ua fouvale
faasaga i tulaga o o latou olaga.
Gabriel
M. Schivone ose faatonu solo o
aso
I tua atu o le manatua
tusi talatala i le Iunivesite o Arizona (lea
e aliali mai foi lenei faatalanoaga). O ia o se sui o Tamaiti A'oga mo Fanau
Aia Tatau, SDS, ma Tamaiti A'oga mo se Sikolasipi Faamoemoega Amiotonu.