Monsanto, le sauai biotech, ua faaosofia ai le tetee lautele i le lalolagi atoa.
Ae ui i lea, i le amataga o Me, o se taua toso e faasaga i Monsanto's mautu
na o'o mai i luga le pule fa'apitoa a le kamupani-e le o auala po'o fanua-ae
i se faamasinoga fa'apitoa fa'apitoa i le Ofisa o Pateni Europa. ETC Vaega
(Action Group on Erosion, Technology and Concentration), o se lalolagi faavaomalo
fa'alapotopotoga lautele, ma le vaega o le siosiomaga Greenpeace (lagolagoina
e 19 isi faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga lautele i le lalolagi atoa) na manumalo i le 13-tausaga faaletulafono
taua faasaga ia Monsanto i le soya.
Pateni, fa'atulafono fa'atulafonoina fa'atagaina e malo, e sili ona fiafia i ai
meafaigaluega a pisinisi tetele e faatino ai le pule. O lo'o iai ni kamupani fa'afoma'i tetele
pateni e sili ona ta'uta'ua e fa'aaoga e fa'atau ai vaila'au fa'ama'i HIV e le mafai ona maua
o tagata matitiva i le lalolagi i Saute. E le masani ai taua o biotech i totonu
le vaega o fa'ato'aga, lea o lo'o fa'aogaina ai pateni e kamupani fa'ato'aga fa'ato'aga
e faafitia ai faifaatoaga—po o malo atoa—le aia tatau e faaaoga ma faatau atu ai fatu mai
fa'ato'aga puipuia pateni.
Pateni, ua taʻu mai ia i matou, ua mamanuina e faʻalauiloa ai mea fou. Nai lo lena, latou
o lo'o fa'atagaina kamupani fatu tetele e fa'amautu fa'atasi fa'atasi e fa'aleagaina
le saogalemu o le tamaoaiga o nuu faifaatoaga ma lamatia le mauaina o fatu.
Ma po o ai lava e pulea fatu na te pulea le sapalai o meaai.
Nai lo le fa'atupuina o su'esu'ega fa'ato'aga, mata'ina le lautele o pateni
o lo'o tapunia le tauvaga ma fa'alavelave su'esu'ega. Masalo e leai se pateni
faʻatusaina le malepelepe o le faiga pateni e sili atu nai lo Monsanto's Europa
pateni i luga o ituaiga soya ma fatu fatu uma ua fa'aineineina fa'a kenene—European
Pateni Numera 301,749. Na taʻua e le au faitio o se pateni "spesies-wide" ona o lona
o tagi e fa'alautele atu i fatu soya biotech uma—e tusa lava po'o le a le kenera o lo'o fa'aaogaina
po'o le fa'ainisinia fa'ainisinia na fa'aaogaina-ma e le'i tupu muamua
lona lautele lautele.
O le soifuaga o le au faifaatoʻaga soya a Argentina ua afaina saʻo
e ala i lenei pateni ona o Monsanto, le kamupani fatu sili ona tele i le lalolagi,
fa'aaoga lana pule fa'apitoa e fa'afiti ai soya Atenitina mai le ulufale atu i Europa
maketi. Aisea? Aua ua fai mai Monsanto e le o totogiina e le au faifaatoaga Atenitina
totogi ia Monsanto mo le fa'aogaina o fatu soya pateni a le kamupani.
I le gasologa o le sefulu tausaga, na faʻaumatia e Monsanto le tele o kamupani fatu
(ma a latou pateni) e avea ma kamupani fatu sili ona tele i le lalolagi
ma na o le pau lea o le fatu soya e sili atu le malosi. I le 1996, e leʻi taʻua le igoa o Monsanto
fa'aalia i le lisi a le ETC Group o kamupani pito i luga o le 10 fatu i le lalolagi. I aso nei,
Monsanto e pito i luga le lisi ma fa'amauina le tasi vaelima o le lalolagi fa'atau
maketi fatu.
E tusa ai ma faʻamatalaga faʻapisinisi, o fatu soya ma uiga o Monsanto na faʻamauina
mo le tusa ma le 90 pasene o le GM soya na totoina i le lalolagi atoa i le 2005. O le a le
sili atu, o soya fa'ainisinia fa'ainisinia ua lipotia mai e toetoe lava 60
pasene o le eria o le soya i le lalolagi, o se fa'atupu fa'atuputeleina o le tasi
o mea'ai sili ona taua ma fa'ato'aga oloa a le lalolagi.
O le Sosaiete a le Malo e Tau i tua
Ia Me 3, 2007 i se faamasinoga apili i le European Patent Office (EPO)
i Munich, ETC Group ma Greenpeace na finau e tatau i le pateni a Monsanto
e fa'aleaogaina ona e fa'aletonu fa'atekinisi ma e le taliaina.
O le puipuiga faaletulafono a Monsanto o lona pateni atonu e le o se mea e ofo ai, ae sa i ai
matua pepelo. Aʻo leʻi mauaina e Monsanto le pateni i le 1996, o le kamupani
na tetee malosi i le pateni, lea na umia e le US-based biotech
kamupani Agracetus. I le 1994 na tuuina atu ai e Monsanto se tetee atoatoa, 292-itulau
faʻamatalaga i le EPO na faʻaumatia ai tulaga faʻapitoa a Agracetus
pateni soya. Na tusia e loia a Mon- santo e tatau i le pateni soya
e “seia atoatoa,” “e le o se tala fou,” “ua leai se laasaga fou,”
ma le “lava le faailoaina atu [o metotia faasaienisi] ua matua leai lava.”
Ae ina ua uma ona maua e Monsanto Agracetus ia Aperila 1996, na alu ese Monsanto
o lana lu'i, suia lona tulaga, ma faasilasila atu o le a ia puipuia
lana pateni fou na maua.
I le 2003-sili atu i le iva tausaga talu ona tuʻuina muamua le pateni ma faʻatulafonoina
lu'i-na fofogaina e le faamasinoga pateni a le EPO finauga faaletulafono e faasaga i le tagata lauiloa
pateni. Na faateia le au tetee ina ua lagolagoina e le EPO le pule a Monsanto.
I aso nei, toeitiiti atoa le lua vaetolu o le 20 tausaga o le pateni ua maeʻa. luga
Me 3, 2007 Na iu ina soloia e le faamasinoga apili a le EPO le pule a Monsanto.
i luga o se tasi o meaʻai tele a le lalolagi, o se manumalo tele i le lalolagi atoa
tauivi mo le pulea o taumafa.
Z
Hope Shand o se sui o le vaega ETC, ofisa autu i Kanata, lea
mata'ituina le aafiaga o tekinolosi fou i le siosiomaga.