Mareko Weisbrot
le
manumalo palota a Venezuelan Peresitene Hugo Chavez i le Aso Sa, faafeiloaia ma
fa'afiafiaga a le to'atele o tagata matitiva o le atunu'u, e ono iai ni a'afiaga i tua atu
tuaoi o Venesuela.
Chavez'
"fete'ena'iga mai luga" i le tele o auala o se tali talafeagai i le mea mulimuli
20 tausaga o taumafaiga a Amerika Latina i suiga lautele. I atunuu e pei o El
Salvador ma Kuatemala i le vaitau o le 1980, na faʻatautaia ai e le au faʻalavelave faʻalavelave faʻavae o
faifa'ato'aga, tagata faigaluega, ma 'a'ai fa'alelotu. Sa latou
fasia ma le le alofa e 'au oti ma fitafita so'o na toetoe a leai
lagolago e le gata mai Uosigitone.
So
e le o se mea e ofo ai o Chavez e amata i se taumafaiga e faʻamalosia
mana. Ae o lona taʻutaʻua i totonu o tagatanuu e loloto.
lea
e mafai ona vaaia i lo latou faamaoni pea i le feagai ai ma faigata. Le Venezuelan
na pa'u le tamaoaiga i le 7.2% i le tausaga talu ai-o se pa'u ogaoga i soo se tulaga-ae peitai
o le au palota ua tu i ona tafatafa i se palota, se Fono Faavae, le
fa'amaoniaina o se Fa'avae fou, ma o le taimi nei ua fa'amaonia ai se nofoaiga fou e ono tausaga.
Mo se faatusatusaga, sei vaai i le mea na tupu ia George Bush, Matua ina ua ia maua le
le manuia o le tauva mo le toe palota ona o se tulaga le manuia
iinei, poʻo Jimmy Carter i le paʻu o le 1980.
So
aisea ua matua naunau ai le toatele o tagata Venezuela e tuuina atu ia Chavez se pule fou e fofo
o gasegase o le atunuu? Atonu ona ua latou talitonu o ia e faamaoni ma taumafai
e fai le mea sili mo i latou. Ua ia faamamaina faiga pi’opi’o i totonu o le faamasinoga ma
fo'ia le toe fuata'iga o falepuipui, ma fausia aiā tatau fa'avae fou mo le atunu'u
tagata o le atunuu. Ua amata ona ia fa'aputuina le 'au fa'aauupegaina e fesoasoani i le
saunia o auaunaga lautele. O lana polokalame atoa o le tamaoaiga e le o manino, ae i
o le mea sili o loʻo ia talanoa e uiga i isi mea i faiga faʻavae na mafua ai le tumau
pa'u i tupe maua a tagata ta'itasi i le luasefulu tausaga talu ai.
mo
i le taimi nei, ua faamanatu mai e Chavez ia i tatou, ua faia le fouvalega a Venezuelan
"e aunoa ma se mataua e tasi o le toto." Talu ai nei na fausia ai e se kapeteni o le Ami a
"Junta patriotic" tuuto i le aveesea o le Peresetene, ma ioeina
Newsweek na talanoaina e lana vaega le fasiotia o le peresitene o se filifiliga. I le
Iunaite Setete o le a tauaveina ai se faasalaga matuia, atonu o le falepuipui mo le olaga atoa-ae
O Kapeteni Garcia Morales ua na'o le faate'aina.
O
o taumafaiga e aloese mai fete'ena'iga sauā ma le fa'asao ua manumalo ai Chavez leai ni uo
i totonu o le US foreign policy establishment. E foliga mai e sili atu lo latou alofa i le
malo o Kolomupia, lea e i ai le au faifaatoaga, taitai o tagata faigaluega, ma e oo lava i aia tatau a tagata
e masani ona fasiotia tagata faigaluega e aunoa ma se faasalaga.
In
o nisi o auala o loʻo matou molimauina ai le toe faʻaalia o Amerika Tutotonu i le 1980s, ma
Kolomupia e pei o El Salvador, ma Amerika sasaa le faitau piliona o tala e faʻateleina
o se taua faasaga i se osofaiga e le mafai lava ona faatoilaloina. Venesuela o loʻo faia le matafaioi
o Nicaragua– o se malo ta'uta'ua, agavale-ototonu, malo fa'alotoifale o lo'o tauivi i
ola ma faataunuu ana folafolaga i e matitiva.
le
e tetele atu tomino i lenei taimi, ma ua iloa e Uosigitone. O lona "feuai
neoliberalism," -e pei ona faamatalaina e Chavez le tamaoaiga o le tamaoaiga-ua le manuia
e le gata i tagata matitiva, ae faapea foi le averesi o aiga i Amerika Latina mo le toalua
sefulu tausaga nei. Talu mai le 1980, o tupe maua a le tagata e tau le tupu a'e i le aotelega
konetineta.
In
o le tele o atunuu, o suiga faapolokiki ua taofia i le le mautonu ma le faitio.
Afai la e mafai e le malo o Chavez ona tuʻuina atu le faʻamoemoe i se isi mea e faʻaleleia
olaga o tagata, e le o taʻu maia le mea e ono tupu.
le
O le Iunaite Setete o loʻo i ai se talaʻaga umi ma le leaga o le faʻalavelave faʻatemokalasi
malo filifilia e le fiafia i ai i Amerika Latina ma le Caribbean. O le
O le pulega a Clinton ua matua filemu lava e uiga ia Chavez i le taimi nei, e foliga mai
fa'amoemoe o le sola ese ma le fa'afeagai i totonu mai le au maumea ma a
o le a lava le fa'ai'uga o lana fa'ata'ita'iga. Ma e moni lava,
i le tausaga talu ai, ua ave e le aufaipisinisi se aofaiga e tusa ma le iva pasene
o tupe maua a le atunuu i fafo atu o le atunuu.
E ui i lea
e le o toe mamao ae tatou va'aia nisi fuafuaga fa'agaioiga mai Uosigitone e fa'aleagaina
Fefa'ataua'iga fou a Venesuela. I le 1980s, na faʻaalu ai e le tatou malo le faitau piliona e faʻaumatia
Le tamaoaiga o Nicaragua, e ala i taua ma faʻalavelave. E lei toe maua lava: sefulu tausaga
ina ua mavae le tuliesea o le Sandinistas, o Nicaragua o le lona lua o atunuu matitiva i totonu
le lalolagi.
le
O Venezuelans e ono taimi e sili atu ai le toʻatele o tagata ma le tele o suauʻu faʻaagaaga i fafo
Sasaʻe Tutotonu, o lea e iai a latou avanoa tau. Atonu ua oo i le taimi
le faitau miliona o tagata Amerika na taumafai e taofi lo tatou malo mai le faʻaumatia
Nicaragua e amata ona mafaufau i le auala e mautinoa ai e le toe faia le talafaasolopito
lava ia.
togi
Weisbrot o le faʻatonu-faʻatonu o le Nofoaga Autu mo Suʻesuʻega o le Tamaoaiga ma Faiga Faʻavae i
Uosigitone, DC.