Jeffrey Sommers
I
O aʻu i Kiev o se malo faʻafeiloaʻi a se kamupani i fafo atu o le Baltic e fesoasoani i le CIS
malo aloese mai lafoga e ala i le tuufaatasia i le Channel Islands, Cyprus, le
Cayman Islands, poʻo le US lava ia o loʻo faʻatulafonoina le faletupe o Delaware.
O le mea moni, o le tele o tulafono o lafoga a le malo o le CIS e matua faigata lava ona fai pisinisi
e le mafai pe afai e mulimulitaia mea uma, ae ou te masalosalo foi pe sili atu tulafono e maua
i le fa'aitiitia tele o gaioiga i fafo.
In
fa'aopoopo i le tele o penisione ma fafine nofofua ma fanau o lo'o sailia
kopecks fa'aalu mo falaoa, o lo'o i ai fo'i tama'ita'i talavou fa'atau atu i latou lava
le tauofo maualuga. O le matou talimalo i le lotoifale i Kiev na alu i se toleniga amio pulea ma
faiga o le “matagofie” seia oo ina ia atofa se tagata faomea i le lotoifale na alu ese ma se tasi o
falegaosimea a le setete. E pei o lana tamaʻitaʻi (ou te manatu o loʻo ia te ia se
lona toalua foi), e fiafia o ia i le mamalu ma le fiafia o junkets i le faaiuga o le vaiaso i Milan
mo opera ma ave i nofoaga sili ona lelei i Europa.
As
o le sapalai o faomea barons e faatapulaa, o isi tamaitai e tatau ona saili se isi mea
tagata tausi. I tafatafa o la matou laulau o loʻo i ai se faʻataʻitaʻiga i le ogatotonu o le 50 i Amerika
taitoalua. O le tagata fa'atalanoaina e foliga mai e 20 ma ona tupu ona tausaga. O tatou tulaga ese
Amerika, ma uiga uma o se tasi o lana tupulaga, o loʻo taumafai e suʻe
e masani ai ma le fafine e ono faamaonia lana avā fou. Ina ua uma taumafaiga uma
toilalo, na ia toso ese le filifiliga le saogalemu o ata tifaga Bruce Willis. Na o le le mautonu lava
na te iloa po o ai o ia, ae o lona le fiafia e tupu a'e i lona ita e le mafai
talanoaina ata tifaga a lenei tagata autu ma le naunau lava e tasi na latou tulai mai ia te ia. O le
Na iu lava ina liliu le talanoaga i pisinisi, a o ia taʻu atu ia te ia o Amerika ua tumu i
mailei, ma afai na te faʻamoemoe e maua se manuia na te manaʻomia se taʻiala: o ia. E sili atu
mea manogi mo le taumafataga o lenei afiafi ua saunia e le aumalaga mai le
People's Republic of China, e aofia ai ma ofisa toniga, lea e mafai e se tasi
o lo'o i ai se matematega e fa'atatau i toega o le militeri a Iukureini
falefaigaluega.
E faapefea
ua sau Iukureini i lenei mea?
By
i le amataga o le 1990s ua uma ona iloa o le Sachs/Summers Washington
O le fa'ata'ita'iga fa'aaufa'atasi na suia moni ai atunu'u CIS o lo'o faia a'e ai le malo muamua
Soviet Union. Na latou taʻua o se "suiga." Ae, o se suiga i
le mativa nai lo le manuia. O le manatu o se taimi puupuu o le tiga o le a
e sosoo ai ma le tuputupu ae vave ma le manuia mo tagata uma. O Sisifo sili ona lauiloa
fa'avae tagata atamamai fa'atūina neoliberal te'i togafitiga nostrums ma
faaupuga faigofie e pei o le “e le mafai ona e oso i se vanu i ni laasaga se lua.” O le mea lea
le atamai e tutusa ma flubber. E moni lava, e le mafai e se tasi ona oso i totonu o se vanu
lua laa. Ae, e le mafai foi ona e oso i se vanu i le tasi. O vanu e sopoia e
alalaupapa fau ma le faaeteete, ae le o le ata e pei o le oso a le Incredible Hulk.
O i latou sa tatau ona iloa lelei i lena taimi, sa tatau ona vaai i le
fa'atusa fa'aletonu e fa'amatala ai le ta'iala.
As
na fa'atupula'ia le to'ilalo, fa'ato'a sili atu le atamai o le fa'aupuga fa'aa'oa'oga na feulaina e faanenefu
le faʻalavelave faʻafuaseʻi o loʻo faʻaalia i le USSR muamua. I Iukureini, o se tasi o le tele
na atiina ae eria i le Soviet Union, ae o se tasi foi o le sili ona afaina ai le
suiga, auala fou e fa'amatala ai fa'aletonu na gaosia e fa'atumauina ai a
fa'atauva'a e i latou o lo'o tauaveina le talitonuga fou mo le atina'e i totonu
malo ina ua mavae le faa-Komunisi.
In
1993, na taʻua ma le poto e le amepasa o Amerika i Ukraine le vevesi ma le foafoaga
o se mauoa fou vasega tulia i
auai i le taumafaina sili ona leaga, e pei lava o le US Gilded Age ma lona
faomea barons. O le mea na le mafai ona taʻua e le amepasa e ui lava i mea uma
mata'utia o le fa'ai'uga o le 19 senituri fa'apisinisi, ma lona fa'aputuga muamua
fa'avae i le fa'asa'olotoina o tagata faigaluega ma le so'ona fa'aaogaina
tagata malaga mai, e le itiiti ifo alamanuia le US. I le eseesega, o malo CIS, e pei o
Iukureini, o lo'o fa'aleagaina e le au faomea fou.
Alamanuia
e le'i avea lava se mea fiafia. E fa'avae i taimi uma ia le itiiti ifo ma le tasi le augatupulaga
o ana galuega sa le totogia ina ia mafai ai ona totogi ana masini, falegaosimea,
ma tekinolosi. I le USSR, o lenei vaitau na faʻaputuina i le taimi, ae na taofia le
mata'utia atoatoa o faaputuga muamua uma. O le fa'atauga fa'apisinisi na o'o mai i se tau fo'i
maualuga e mafaufau e toe fai. Ae peitai, na ausia, ma faatasi ai ma le ola ai
tulaga ma tulaga lelei o le olaga sa matua faaleleia. E pei lava o le solitulafono
O metotia a Stalin mo le gaosiga o pisinisi, sa ta'usalaina le tia'i ese
i le taimi o le suiga ina ua mavae-komunisi. I lenei tulaga, o Ukraine na mafatia tele i le lua
faalavelave: alamanuia, galue i sea maualuga tau tagata, ona sosoo ai lea ma lona
fa'ata'atiaga fa'apolokalameina, fa'atasi ai ma le leiloa o fa'amanuiaga uma o fa'atauga
na aumai. O tau e le mafaitaulia. O numera e le malamalama e pei o le
o fa'alavelave fa'afuase'i ta'ito'atasi ma fa'alumaluma patino e le mafai lava ona atoatoa
u'uina e le mafaufau e tasi.
lumanaʻi
Faamoemoega
tele
o alamanuia a Ukraine taoto i le faaleagaina. Ioe, o se tasi fua o lona
deindustrialization ma le mativa ua avea le malosi tele a Ukraine
taumafa. O lona faiga eletise e na'o le afa o le malosi. Tele o le a
sa taua, e pei o masini tekonolosi maualuga, na faʻamalo ese i le amataga o le
“suiga.” E foliga mai e le o toe mamao ona toe maua lea meafaigaluega.
I le taimi lava e tasi, o loʻo faʻaauau pea ona tauva Iukureini i le lalolagi atoa i le sila ma
vaila'au. O le mea moni, o Ukraine faʻaalia le pepelo o fefaʻatauaiga saoloto ma faʻaalia le
tulafono u'amea talafaasolopito e puipuia e malo mauoa a latou lava alamanuia, ae manaomia
fefa'ataua'iga saoloto a isi. Ukaraina uamea e matua faatauva ai atunuu mauoa
faʻasa, aemaise lava le US, ae o nisi e sosola i le maketi o le lalolagi.
Tulaga tumaoti
faaauau. E pei o le tele o atunuu i le 25 tausaga ua tuanaʻi, ua paʻu Iukureini i se aitalafu
mailei. I le tele o malo o le CIS, o le fefaʻatauaʻiga i le va o latou ma Sisifo sa tatau ona tausia
tatala o latou tamaoaiga. E tatau ona latou faamatuu atu le tamaoaiga tele o a latou mea mata
ma masini. I le taui, o le a puipuia e le IMF ia ovasia a le malo o lenei mea
faiga ma lava tupe e faʻaauau ai a latou setete faʻagaioiga, faʻatasi ai ma le tele
avanoa mo ta'ita'i o le malo e fa'ase'e ai. Le tupe o loʻo tafe mai CIS
malo e sili mamao atu nai lo mea na auina atu e Sisifo i nonogatupe. E maua e Sisifo se taimi umi
manuia mai lenei faiga i Iukureini ma CIS atunuu lautele. E le gata ua i ai
o nei setete sa tatalaina pea mo le laumua ma punaoa tau vaalele i Sisifo, ae o le
tului i luga o le IMF ma nonogatupe tumaoti e mautinoa le faʻaauau pea o faʻatauga.
Mo se faʻataʻitaʻiga, ina ia mafai ona faʻafeiloaʻi nei aitalafu tuʻufaʻatasia totogi IMF, Iukureini
o loʻo mafaufau e faʻatau atu le afa o lana telefoni, Uktelekom. Ukraine ole a
leiloa lenei punavai o tupe maua a le setete, o le a sili atu le maualuga e totogi e ana tagata faatau telefoni
fua faatatau, ma le tele o tupe mama e auina atu i fafo, ma o le a maua na o le a
e tasi le taimi e totogi ai le tului o nonogatupe ua fuafuaina e ga'o ai le
uili o le faatumaotiina e amata ai. I se isi faaupuga, e leai se mea e maua e Ukraine.
nisi
ae faate'ia, o le mea lena atonu o le lona lua o le lalolagi sili ona aoga uliuli
fusipa'u faatoaga eleele i le lalolagi, o loo faaulufale mai, nai lo le auina atu i fafo, saito ma
falaoamata e tusa ai ma faamaumauga a le Matagaluega o Faatoaga a le Iunaite Setete. Mo le mulimuli
lua seneturi ua avea Iukureini ma ato falaoa mo le tele o le lalolagi. E moni,
mai le Romanovs e ala atu ia Stalin, o saito na auina atu i fafo a Iukureini na faatupeina Rusia
fa'aulufalega fa'apisinisi, ma mulimuli ane mafai ona fafaga le tele o le USSR.
I aso nei, e le mafai foʻi ona pulea e fafaga i taimi uma ia lava. Peitaʻi, e iai
tagata e faamanuiaina ai. O le US fa'avae saito tufatufa saito tele, Cargill, o loʻo malosi tele i
Iukureini, faatasi ai ma le latou alii e vaaia galuega a Iukureini o loo avea ma Peresitene o
le US Chamber of Commerce i Ukraine. O le mea moni, e lē taumatea e matuā aogā lava iā i latou
mai le fa'atauina atu o saito a Amerika i Iukureini ma tulimatai atu i le fa'atonutonuina o le fa'atauina atu o saito pe afai
e mafai ona toe fua mai lenei nofoaga sili ona tamaoaiga o faatoaga. Po o le a lava le auala,
fa'aulufaleina mai o mea'ai, po'o le fa'aulufale atu, o tagata tetele o mea'ai e pei o Cargill e manumalo, a'o Ukraine
faiaina
Ae,
a maeʻa le sefulu tausaga o faʻaitiitia, o loʻo i ai faʻailoga o le tuputupu aʻe. Yevgeny Primakov sa
aumai e Boris Yeltsin e fa'aoga se ta'amilosaga i le toto o Yeltsin
tamaoaiga i le 1998. Na ia faʻamautuina le tamaoaiga o Rusia, ma sa vave
fa'ate'a a'o le'i mafai ona ia fa'amata'u i le oligarchy Yelstin. Na tafe toto lena oligarchy
Lusia mago a'o tautuaina le itu i Sisifo o le tausia o Rusia
le fa'atauva'a i le tamaoaiga o le lalolagi, ma le fa'atauina atu o mea mata ma
tagata fa'aulufale mai o oloa gaosi. Faatasi ai ma le tamaoaiga ua tuu i luga o tulaga lelei i lalo
O le nofoaiga a Primakov, na manuia ai foi le tamaoaiga o Rusia mai isi atinaʻe.
O le mea sili ona manino o le siʻitia lea o tau o le suauʻu, ae sili atu ona taua, ae o lea
e sili atu foi le le amanaiaina, o le aafiaga o le Rusia rubles pa'ū. Sa sili atu lenei mea
nai lo se ta i le mamalu o Rusia ua masani i le faatauina mai o oloa faaulufale mai i Sisifo
taugofie i ana tupe ua soona tau; na tuu ai foi i totonu se isi au
neoliberalism 'autau ua uma ona taia.
malo
fa'atasi ai ma mea mata'utia ma se gafatia tau alamanuia e mafai ona fa'amanuiaina mai le fa'aititia o tau o
o se tupe ua soona tau. Afai e maualalo le tupe, e mafai ona la gaosia uma mo le
maketi fale, ma ia tauva mo le auina atu i fafo o le lalolagi. Ole mea tonu lea ole Yeltsin
elites ma ana paaga i Sisifo sa galulue e aloese mai ai. O tagata maualuluga fou a Rusia ma
o vasega ogatotonu e sili atu le tau o le ruble lea na maua ai oloa mai fafo taugata
taugofie, ma na latou maua ai tupe maua lelei i le faatauina atu o ana pisinisi
aseta ma mea mata. Sa ola lelei le au a Yeltsin, ae o Sisifo
manuia mai le fa'atau atu i maketi Rusia ma CIS. E leai se tasi na popole pe o iai
faia e ala i le fasiotia o le tamaoaiga o le atunuu. O le ruble pa'ū i le 1998, peitaʻi,
na aumaia ai le avanoa e toe faaola ai le alamanuia a Rusia e pei o Sisifo
ua taugata oloa faaulufale mai, ma ua manaomia ai tagata e faatau oloa i totonu o le atunuu i se faiga
o suiga mai fafo. Mo le taimi muamua talu mai le 1991, na molimau atu ai Rusia
tupe fa'afaigaluega i le gaosiga ina ua mavae le fa'alavelave ruble 1998. Mai mea tau susu i
oloa faʻatau e pei o paʻu, na toe faʻatau e tagata Rusia. O lea ua mafua ai
Ua toe avea Rusia ma locomotive mo le tuputupu aʻe tosoina atu i atunuu tuaoi
faatasi ai. Mai le Baltic i lalo i Iukureini, o malo tuaoi e faifai malie
manuia mai le tamaoaiga fou faatauvaa o Rusia.
Ukraine
o loʻo vaʻaia le manuia o le faʻaleleia o pisinisi a Rusia. E le gata i lea, o le US
tamaoaiga, ma le tamaoaiga o le lalolagi lautele, o loo tuuina atu manaoga maualuga mo Ukaraina
oloa e pei o lona sila faatauva. E moni, o le US ma isi ua alualu i luma
e faia e malo mea uma latou te mafaia e taofia ai lenei uamea mai a latou maketi. O lenei mea e maua ai
pepelo i le nostrums tau fefaʻatauaʻiga saoloto e tuleia e le au fai fuafuaga o le tamaoaiga fou o le lalolagi.
O le IMF ma le Faletupe o le Lalolagi, ua fausia ai se ituaiga fou o le TALA TELE mo le faiga o le lalolagi,
fa'atasi ai ma komesina o lo'o galulue i iunivesite ma fa'asalalauga ina ia mautinoa o lo'o lelei le poloketi
faia ma le manatu sa'o elan. Ae ui i lea, o tupe faavae e inoino i le gaogao ma
e fa'afefeteina fa'atapula'a a malo mau'oa i fefa'ataua'iga pe a mafai. O lea, o nisi
Ukaraina u'amea ma isi oloa maualuluga o lo'o tafe atu i luga o le lalolagi
maketi. E i lalo ifo o lona gafatia, ae ua lava lea e amata ai ona gaosia nisi
tuputupu aʻe i le tamaoaiga Ukaraina faatamaia.
In
aofa'i, ua iu lava ina iloa e Iukureini se tuputupu a'e moni i lenei tausaga mo le muamua
taimi talu ona amata le suiga. E ono molimauina le 5% fa'atupulaia i lenei tausaga pe a mae'a a
sefulu tausaga o pa'u. E faigata tele ni numera mo se atunuu ua goto ifo i lalo,
ae o le alualu i luma. O mafuaʻaga o lenei tuputupu aʻe tauagafau na tele lava ina tulaʻi mai
lia'i i totonu o le alavai o Washington Consensus faiga faavae i mataupu tau tupe
ma faiga fa'apisinisi i Rusia, ma le fa'atapula'aina o le toilalo o Sisifo i le atoatoa
faamalosia lana puipuiga e faasaga i malo matitiva na latou fesoasoani e fausia. Tasi
na'o le fa'amoemoe o atunu'u atina'e ua fa'amalosia e ave le vaila'au neoliberal ma Sisifo
tagata atamamai o loʻo fefaʻatauaʻi i totonu, ia matau....