E le faigofie ona aʻoaʻoina e taʻitaʻi Amerika ni lesona mai aso ua mavae. Aʻo leʻi filifilia le taua i Iraq, e ono mafai e le taʻitaʻi o Bush ona feutagai ma le Failautusi o le Puipuia o Robert McNamara 1995 faʻamanatuga, I Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam poʻo le vaʻaia o le Fog of War, o le faʻataʻitaʻiga na faia e Errol Morris o loʻo faʻaalia ai le Kennedy Administration Whiz Kid. . I ana lava upu McNamara 'na tuu atu i luma o tagata Amerika le mafuaaga na amio ai lo latou malo ma ona taitai ma mea e mafai ona tatou aoaoina mai o latou aafiaga.'
Ina ia faasaolotoina o ia mai le tolusefulu tausaga o le faʻatupuina o le taʻusalaina ma faʻafefeteina ma puipuia o ia lava, McNamara e ofoina atu le tala i totonu mai le tagata na faʻatautaia le Taua a Vietnam i lalo o le au peresitene o Kennedy ma Johnson (1961-8). O lona mataʻutia o taua lava ia ma le tali atu o le tetee i taua na faaosofia ai lenei tagata atamai Harvard ma le Pule Sili o Ford Motor Company e tautala. Ae o le tali le lelei i le Taua a Vietnam, e sili atu nai lo le taua lava ia, na tuleia ai McNamara e tuu atu i fafo e tilotilo i le lalolagi fai filifiliga.
'Ua ou ma'i i le loto,' o lana tusi lea, 'i le molimauina o le taufaaleaga ma le inoino o le toatele o tagata ia tatou faalapotopotoga ma taitai faaupufai.'
O le ata tifaga ma tusitusiga a McNamara, ou te fefe, atonu e na o le faateleina o lena taufaaleaga ma le inoino. Ou te mafaufau pe faʻafefea ona lagona e matua o fitafita ua maliliu poʻo tagata lautele, Vietnamese, Amerika ma Iraqi, ona o lena faʻataʻitaʻiga o loʻo tatagi pea i le toe fai, pe a latou faitau i lena mea i le amataga o le 1966 McNamara na 'faʻateleina le masalosalo i lo tatou gafatia e ausia a tatou sini faʻapolokiki i Vietnam e ala i le militeri. o lona uiga.' Ae ui i lea, na ia faaauau, 'e leʻi faʻaitiitia ai loʻu auai i le faʻatulagaina o faiga faʻavae a Vietnam'
I le 85 o ona tausaga, e tau tagotago McNamara mo le felagolagoma'i e mafai ona ofoina atu se ta'aloga matagofie. Ou te manatua o ia i le 1965 na suʻesuʻeina le numera o tino i luga o le TV, e pei o loʻo aofia ai le ute o lana lipoti pisinisi i aso uma o le Ford CEO. I ata i luga o le TV na ia faamatalaina ai le mafuaaga o le faaiuga a le Peresetene e auina atu nisi fitafita Amerika i Vietnam na faailogaina ai le manumalo. I le taimi lea, ua ia ioeina nei, na ia iloa o le taua e sese ma e le mafai ona manumalo. Ae e leʻi oʻo i lana asiasiga i le 1995 i Viatename, na ia teena nei, na ia malamalama o Vietnamese na tau a latou taua mo le tutoatasi, ae le o se vaega o le Cold War scheme. O lenei faʻaaliga ua ofoina mai ai le faʻamatalaga i le le atoatoa o le aʻoaʻoina o McNamara, o le va lea na mafai ai e ia ona faʻatonuina misiona o le oti e aunoa ma le fesiligia o lona lava faamaoni. Na ia taʻu atu i tagata lautele a o ia aauina atu alii talavou e fasioti ma fasiotia na ia vaaia le 'malamalama i le pito o le alavai.'
O Vietnam o le 'McNamara's War' e pei o Iraq o Rumsfeld's. Ae faafetai i le ata tifaga, matou te iloa o McNamara e malosi lona itu faʻalagona ' e le pei o Rummy, o lana tautala faʻafefe o le haiku ma le itaitaʻi e fausia ai foliga o se pule mafiafia paʻu.
Ina ua susunuina e Norman Morrison o ia lava i le 1965 e tetee i le taua i fafo atu o le faamalama o le ofisa o le Pentagon a McNamara, e pei ona faia e faifeau Puta i Vietnam, na tali atu McNamara i le mataʻutia o lana gaioiga e ala i le faʻafefeina o oʻu lagona ma aloese mai le talanoa e uiga ia i latou ma soo se tasi, e oo lava i lo’u aiga. Na ou iloa na faasoa mai e Marg ma le ma fanau e toatolu le tele o lagona o Morrison e uiga i le taua, faapea foi ma ava ma fanau a nisi o la’u kapeneta. Ma sa ou talitonu sa ou faasoaina atu nisi o nei manatu. E tele mea sa tatau ona ma talanoa ai ma Marg ma tamaiti, ae o taimi faapenei e masani ona ou liliu atu i totonu—o se vaivaiga matuia.'
Na lagona e McNamara ua lamatia lona agaga, ae o le susulu o lagona faaletagata na ia faatagaina o ia lava e faailoa atu na feagai ma se tautinoga malosi ma loloto atu i le tautuaina o le pule, o se 'matafaioi' na faʻaumatia ai lona mafai ona iloa le saʻo ma le sese.
Na faaauau pea ona lagolagoina e McNamara le Taua a Vietnam i luma o tagata lautele ona o lona faamaoni i le Peresetene na manaʻomia ai. O le mea moni, na ia faʻamatalaina lana tautoga faʻavae e aofia ai le usitaʻi i faʻatonuga a le Peresetene.
Na ia aitalafu foi i le Peresetene lana iloiloga pisinisi: o le Vietnam War e le aoga. O le mea e ofo ai, na faʻaaoga e McNamara lenei fua faʻatatau e taunuʻu ai i lana faʻamasinoga lelei: le aoga o lona uiga e sese. Ae peitai, o le tausitusi atamai ma le tagata vaai pisinisi, e leʻi mafai ona ia vaʻaia le vaʻaia manino o laina mama i le va o ana 'faʻatatau o fuainumera' ma le ola ma le oti.
I le Fog of War, na ia maitauina ai o le osofaʻia e le afi a le US i taulaga a Iapani ma le paʻu i lalo o pomu faaniukilia e lua i luga o sini lautele atonu e pa'ū i lalo o le vaega o solitulafono tau. Na ia lauga e uiga i le foliga mai e le mafai e tagata ona taofia le faia o taua. Ae, mo ana aʻoaʻoga uma i le ata tifaga ma le tusi e uiga i faiga faʻatauvaʻa o taua, e fiafia McNamara i le manino o alii e pei o General Curtis Lemay, le US Air Force Chief of Staff (1961-65).
LeMay, i ana lava upu, o se fasioti tagata psychopathic, o se tamaloa e naunau e faʻaaoga auupega faaniukilia e faasaga ia Cuba ma le Soviet Union i le faʻalavelave faʻafuaseʻi o le 1962, o se taʻitaʻiʻau e leʻi faʻatuai e lamatia ola o ana lava pailate i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi e ala i le felelea'i i nofoaga maualalalo ma fa'aalia ai i latou i va'alele fa'ato'ese ma osofa'iga a le au tau ina ia fa'ateleina ai lo latou sa'o.
LeMay sa leai ni fa'afitauli tau amio. O le taua o lona uiga o le fasiotia o le fili ma leiloa le tele o au lava mea e tatau ona e faiaina. Vaitaimi! O McNamara sili ona lavelave e tatau ona filifili: malosi ma le lotofuatiaifo. I le ata na ave ai le galuega a le Defense Secretary aua e manuia ai lona aiga. Ma na ia puipuia lena faaiuga, e ui lava na maʻi lona toʻalua ma o lana fanau na vavae ese mai ia te ia. E leʻi oʻo i le faʻaiʻuga o le Cold War na ia maua ai le faigofie-ma atonu e tatau ai-e laveaʻiina lona agaga. E ui i lea, na te faatumauina, se laina faaefuefu i le va o mea sese ma agasala, o se ituaiga o amioga le mama e le fetaui lelei ma le togiola po o le laveaiina o agaga.
McNamara e fa'aalia o ia lava o se tagata amio lelei. Faatasi ai ma ana axioms o le faatuatua o le manatu faapea na faia e le Iunaite Setete ni gaioiga i fafo mo na o faamoemoega tautupu. E ala i lenei tioata faanenefu, na te le mafai 'ma e le mafai - vaai ia te ia lava o se emeperialist. Talu ai sa ia auauna i le peresitene filifilia o se malo faatemokalasi, e mafai faapefea ona ia faia ni faiga faavae a le malo?
Ona o lenei faaletonu o le mafaufau, sa le mafai ona ia malamalama o tagata Vietnamese nationalists sa tauivi mo le tutoatasi mai Saina ma Farani mo seneturi. O lea la, o lenei tagata e masani ona faitio ia te ia lava, o loʻo tumau pea i lona manatu faʻapolokiki o se malo e le taʻutaʻua.
Ou te fiafia na ia tusia le tusi ma sau i le ata tifaga. O lana molimau patino e faʻaalia ai le taufaasese o taimi ua tuanaʻi ma e tatau ona avea ai i latou o loʻo i ai i le taimi nei ona masalosalo e uiga i faʻamatalaga uma a Bush e uiga ia Iraq.
Ae e tatau i se tasi ona faʻagasolo ma le faʻaeteete e uiga i lesona e aʻoaʻo e McNamara. Ua agasala o ia ma sa'ili le togiola. E lelei lena. Ae o le loloto o lona leaga ua sola ese ia te ia. E ala i le le faailoaina o le Iunaite Setete na faauilavea mo mafuaaga e le faatemokalasi e taumafai e faatoilaloina se malosiaga faaleatunuu i Vietnam, na ia le ausia ai se tulaga mo le togiola.
O le mea moni, o loo ia tumau pea e faapea 'o le Iunaite Setete o Amerika na tau i Vietnam mo le valu tausaga mo mea na talitonuina o ni mafuaaga lelei ma faamaoni ... e puipuia ai lo tatou saogalemu, puipuia le sosolo o faiga faa-Komunisi, ma siitia le saolotoga o tagata taitoatasi ma faiga faatemokalasi faaupufai.'
O ia faaupuga e matua leai lava se mea i foliga o le 3.4 miliona ua maliliu Vietnamese ma le 58 afe tagata Amerika ua maliliu. O McNamara lotomaaa o loo tumau pea e faapea o i latou na amataina le taua e leai lava se mea ae na o ni faamoemoega faaaloalogia 'pei o le au puipuia o le Taua a Iraq ma galuega.
E mafai e McNamara ona tusia se tusi taʻiala i le amio mama o le mana 'se oxymoron? Na ia faanenefuina le eseesega i le va o faamoemoega ma le leaga o fuafuaga tau taua. I le avea ai ma Failautusi o le Puipuiga mo le fitu tausaga, na ia le amanaia ai le le fetaui i le va o le faʻaaliga faʻatauvaʻa a Uosigitone o sini mamalu ma le faʻafeusuaiga i Vietnam 'manaʻomia' ina ia ausia. Sa ia fetaomi atu pea, a o ia tautino mai 'le faaleagaina o se atunuu matagofie ma auina atu talavou Amerika i lo latou oti i lea tausaga ma lea tausaga, ona e leai se isi fuafuaga a latou [le au fai taua].'
Sa mafai ma sa tatau lava ona taofia le taua, na ioe ai McNamara, ae na le mafai e ia ma isi faufautua sinia Johnson ona faia lea mea 'e ala i le valea, le mafaufau, mafaufauga sese, tulaga faaupufai, ma le leai o se lototele.'
Ioe, leai se lototele! O ofisa maualuluga o le malo latou te faʻaaogaina se faʻatonuga o le faʻalavelave e faʻafefe ai i latou, tuʻu se puipui i le va o fesili e tatau ona latou fesiligia ma tali aʻo leʻi faʻatonuina ni pomu i taulaga-i Vietnam poʻo Iraq.
I lana suiga o mea culpa, o lana fa'ai'uga mulimuli fa'alaua'itele, na taumafai McNamara e fa'amama le tausalaina ma a'oa'o lesona. Ua aʻoaʻoina ea e Peresitene Bush ma ana faufautua mai nei faʻamanatuga? O lo'o fa'aauau pea ona fautuaina e le au amioletonu le Tupu amoral. Ua leai se lototele o le Failautusi o le Malo e talosagaina ai le Tupu e sui lana ala sese. E pei o McNamara, o Colin Powell e taʻalo le auauna usiusitai i le mana. Manatua na faamavae Cyrus Vance ma faia se faʻataʻitaʻiga mo le amiosaʻo aua na ia malamalama o le 'laveai' a Peresitene Carter i Iran e mafai ona oʻo atu ai i taunuuga faʻaleagaina moni.
I lana tusi, e taumafai McNamara mo le alofa tunoa, ma ta'ua ai le TS Eliot's 'Four Quartets' : 'Ma mulimuli i le tiga mavaevae o le toe faʻaalia / O mea uma na e faia ma avea ai; o le maasiasi/ I faamoemoega ua tuai ona faaalia, ma le iloa/ O mea leaga ua faia ma faia i le leaga o isi/ Na e faia muamua mo le faatinoina o le amio lelei.'
O McNamara ua salamo ae o loo uiga ese lava le faasausili, atonu na sili atu ona faaaoga upu a Goethe mai ia Faust. 'O a'u o le anufe, e fetolofi i le efuefu.'
O le ata fou a Landau, SYRIA: BETWEEN IRAQ AND A HARD PLACE e maua i le Cinema Guild 1-800-723-5522. O lana tusi fou o LE PRE-EMPTIVE EMPIRE: A GUIDE TO BUSH' KINGDOM. E faiaoga i le Iunivesite o Cal Poly Pomona ma o se tasi o le inisitituti mo Suesuega Faiga Faavae. O ana tusitusiga o lo'o fa'aalia ile Sipaniolo ile www.rprogreso.com