Na faasalaina e le faamasinoga feterale i Atenitina sa avea muamua ma taʻitaʻi leoleo o Julio Simon i le 25 tausaga i le falepuipui ona o le aveesea faamalosi ma le sauaina o tagata tetee i le 1976-1983 pulega. O le faasalaga muamua lea faasaga i se sui sa avea muamua ma sui o le malo mo le solia o aia tatau a tagata talu mai le 2005 ina ua faalēaogāina e le faamasinoga maualuga tulafono o le faamagaloga e puipuia ai tagata ofisa muamua na galulue i le vaitaimi o le pule malosi a le militeri. O Julio Simon, e igoa ia ‘Turco’ na molia i le aveesea faamalosi o José Poblete ma Gertrudis Hlaczik i le 1978. Na molia foi o ia e le faamasinoga i le gaoia o le pepe e valu masina a le ulugalii.
E tusa ma le 30,000 le au faomea na ave faamalosi ma fasiotia i le taimi o le pulega a le militeri junta, lea na pulea Atenitina mai le 1976-1983. I le taimi o le Dirty War i Atenitina, o le tele o le faitau aofaʻi na nofo filemu ona o le faʻasalaga na tuʻuina atu e le malo o le militeri. Ina ua maeʻa le pule malosi, na aoina e tagata sa taofia ma vaega o aia tatau a tagata le tele o faʻamatalaga e molia ai tagata ofisa na galulue i le taimi o le pulega faʻafitafita. Ae ui i lea, o le taofi atoa ma le usitaʻia tulafono na faʻatinoina i le amataga o le 90's na taofia ai soʻo se moliaga manuia o taʻitaʻi o le militeri mo solitulafono o aia tatau a tagata e le faamasinoga. Mo le silia ma le 20 tausaga, o tagata na afaina ma o latou aiga o loʻo faʻatali mo le faamasinoga tonu.
O le tausaga na te’a nei na fa’aleaogaina ai e le Fa’amasinoga Maualuga tulafono fa’amnesty lea na puipuia ai ni ali’i sa avea muamua ma fitafita sa tautua i le taimi o le pulega fa’amalo. Ua tatalaina e le faamasinoga le tele o mataupu maualuga a tagata ofisa e faamasinoina mo solitulafono i le 1976-83 pulega. Peitaʻi, e afe ma afe mataupu e leʻi tatalaina. E oo mai i le taimi nei e na o le 160 tagata faigaluega muamua a le militeri ua faʻamasinoina ma faʻasalaina ona o le solia o aia tatau a tagata soifua. Na faatautaia e le militeri le 375 nofoaga faalilolilo ma sauaga i totonu o le atunuu. O le 160 na fa'amasinoina e le fa'atatauina mo le ½ tagata mo nofoaga ta'itasi. O le mataʻu i totonu o tolauapiga na faia e le faitau afe o fitafita o loʻo manuia i le 20 tausaga o le faʻasalaina ma le saʻolotoga.
E sili atu i le sefulu ma le sefulu o tagata sa taofia muamua na molimau i le taimi o le faamasinoga e faapea na sauaina i latou e Simona i le Olimpo, o se tasi o nofoaga e sili ona taʻutaʻua o le taofia faalilolilo ma le sauaina i Buenos Aires. Na ia faia foi galuega eleelea i le Club Atletico ma El Banco. E toatele na molimau e faapea, o Simona sa nafa ma le faafeiloaia o pagota. O Susana Caride, o le na sao mai sauaga na molimau e faapea, ina ua ia taunuu atu ia Simona, sa ia sasa ia te au i ona moto, filifili ona togi mai lea o le vai masima ia te au.
O auala o sauaga na fa'aaogaina i totonu o nofoaga e 375 o lo'o taofia ai, o se fuafuaga fa'apitoa e fa'amata'u ai tagata na afaina ma sosaiete. O nei metotia sa aoaoina e ala i tusi lesona na saunia e le malo o Amerika i nofoaga e pei o le Aoga a Amerika. Na molimau Graciela Trotta e faapea, na faia e Simona se vaega o alii le lavalava i El Olimpo e fausia ai se pyramid, o se auala o le sauaina na faaaoga i falepuipui a Amerika i Iraq i le 30 tausaga mulimuli ane.
O Rebeca Sacolasky, ua 83 nei ona tausaga na molimau i le faamasinoga. O ia o se tagata sa taofia ma sauaina. 'Sa fa'asauāina a'u i lenei uiga leaga. O lea la ua ou faamalieina ona o le a le toe tatalaina o ia mo le 25 tausaga. Ou te manao i le faamasino e tuuina atu ia te ia se faasalaga maualuga, ona o Simona e i ai se loto sauā. Sa ia sauaina le toatele o i matou seia oo ina maliliu nisi o uo.' Mo Sacolasky, o lona tauimasui o loʻo faʻaauau pea ona tau mo aia tatau a tagata. 'Ua tele taimi na ma feiloa'i ai ma Simona. E leʻi faatumulia ai aʻu i le ita, na faatumulia ai aʻu i le malosi e faaauau ai ona ou tau. Sa mafai ona avea a'u ma se tagata fai aia tatau.'
I le taimi o le faamasinoga, sa musu Simona e molimau. Na pau le faʻamatalaga na tuʻuina atu e Simona i le taimi o se faatalanoaga televise i le 2000, lea na faʻaaogaina i totonu o le potu faamasino. 'O le tulaga lautele o le fasioti tagata uma,' o lana tala lea ina ua ia manatu o le vaitaimi o le faʻasalaina e le muta.
O LE TOTONU O JULIO SIMON ma le FA'AMATALA
O Nora Cortiñas, o se tasi na faavaeina le Tina o le Plaza de Mayo, na ia faapea mai o taitai lava e tasi e nafa ma le taofia faasolitulafono, faatiga, ma le fasiotia o le 30,000 tagata faatupu faalavelave i le taimi o le pulega a le militeri mai le 1976-1983 na faamanuiaina mai le puipuiga a le setete mo sili atu i le 30 tausaga.. 'Julio Simon na avea ma vaega o vaega na sauaina pagota. Sa latou manatu e lē taitai ona faasalaina i latou. E latou te leʻi natia lava o latou foliga po o o latou faasinomaga ona sa latou mananaʻo e vaai pagota iā i latou, ma manatu o le a lē taitai ona faia se faamasinogatonu iā i latou.’
Ina ua uma le pulega faamiliteli, sa nofo Simona i le pitonuu o le taulaga o Buenos Aires o Congreso. Sa i ai o ia i le faamasinoga, ae o le Full Stop ma le Due Obedience tulafono na faʻamaonia ai o ia mai soʻo se moliaga. I le vaitau o le 90, na ia faʻatautaia ai se faʻataʻitaʻiga i le Congreso, ma auina atu fafine e auai i tagata faʻatau mai se tulimanu tulimanu na o ni nai poloka mai le fono a le atunuʻu.
I le ogatotonu o le 90's na iloa ai e se tagata faʻamalosi Simona, aʻo nofo o ia i totonu o se faleaiga. Mo vaiaso, na taʻitaʻia e le au faʻalapotopotoga aia tatau a latou lava suʻesuʻega, i le mulimuli ai i gaioiga a Simona. I le 1996, o le vaega H.I.J.O.S. (Children for Identity, Justice and Against Forget and Silence) na fausia e faʻaaoga ai le escrache o se meafaigaluega mo le faʻamaoni lauiloa ma faasaga i le faʻasalaina. Eduardo Nasban, sui o le H.I.J.O.S. o ona matua na mou atu i le taimi o le pule malosi fai mai o se tasi o uluai escraches H.I.J.O.S. fa'atulagaina sa faasaga ia Simona. 'O le fa'alavelave na tula'i mai i le 10 tausaga talu ai i le sailiga o le fa'amasinoga tonu. Na matou amata i le faʻapotopotoina o faʻalapotopotoga ma faʻalapotopotoga o tuaoi e faʻaalia ai o le faʻasalaina e le o se faʻalavelave. O se mea mautu e iai lona igoa ma le tuatusi. O se tasi o uluaʻi faʻasalaga na faʻatulagaina e faasaga ia Turco Julian.'
I ni nai tausaga ua mavae, na toe faaali mai ai Simona e aunoa ma se faasalaga. I le taimi o se tetee i tafatafa o Congreso, na iloa ai e le au faʻamalosi Simona o nofo i totonu o se faleaiga. Sa faateia i latou, ae ua sauni e faatino. Sa tofo Simona i le faamasinoga tonu. Sa latou ulufale atu i le faleaiga ma fasi ia te ia, ma tuu atu ia te ia ni nai ta’e o lona ulu.
FAAMASINOGA ma le MONI
O le au fa'atupu aia tatau a tagata ma aiga o e ua mou atu na alalaga fiafia ma feopoai le tasi i le isi ina ua mae'a ona fofogaina le faaiuga i le aso fa o Aukuso. O vaega o aia tatau a tagata na fai mai o lenei faamasinoga na mafai ona faʻafetai i tagata faʻamalosi, ae le o ofisa o le malo. 'O nei mataupu na tatalaina ina ua maeʻa le 30 tausaga faʻafetai i tauiviga lauiloa. Ae i lenei faamasinoga, e leʻi molia e le faamasinoga ia Julio Simon i le fasioti tagata po o solitulafono faasaga i tagata soifua, ae pei o latou faia se solitulafono masani,' o le tala lea a Leopoldo Tiseira, sui o le HIJOS ma o lona tina ma lona tama ua mou atu.
Ina ua mavae le luasefulu tausaga, e leʻi maua lava e le faamasinoga le tele o tuʻugamau poʻo toega o tagata na mou atu. Vaega o aia tatau a tagata H.I.J.O.S. ma Tinamatua o le Plaza de Mayo sa galulue mo le silia ma le 10 tausaga e saili po o fea o iai le tusa ma le 500 pepe na fananau mai a o iai o latou tina i le faatagataotauaina faasolitulafono. Faafetai i le galuega a H.I.J.O.S. ua latou toe maua le faasinomaga o atalii ma afafine e 82. O loʻo faʻaauau pea ona manaʻomia e vaega saʻo le tuʻuina atu e le malo o pepa mai le pulega faʻafitafita e suʻe tamaiti ma toega o tagata ua mou atu. 'O aiga ma fa'alapotopotoga o aia tatau a tagata sa avea lava i latou ma ta'ita'ia su'esu'ega e faasaga i tagata fa'asauā ma tagata fa'atauva'a. Ua tatalaina e le setete le avanoa e tuʻu ai i latou (o loʻo tuʻuaia o tagata faʻatauvaʻa ma faʻasauā) i luma o le faamasinoga, ae e leai se faiga faʻavae a le malo e tatala ai suʻesuʻega, "o le tala lea a Tiseira.
I le aso amata o le faamasinoga, o Tina o Plaza de Mayo na faasaina mai le ulufale atu i le potu faamasino o ofuina o latou sikafu paʻepaʻe ulu, e faʻatusalia ai napekini o a latou fanau ua misi. Na tuua e tina le potu faamasino, ma fai mai o le a latou le faatalanoaina o latou sikafu ulu.
O Tina o Plaza de Mayo ma CELS-Center for Legal and Social Studies, na lipotia mulimuli ane e faapea o le loia a le malo na taulimaina le faamasinoga, o Raul Perotti ua tuuaia i le auai i sauniga saua i se nofoaga faalilolilo i le itumalo o La Pampa, lea na ia galue i lena taimi. E tusa ai ma le tala a Adriana Calvo, o le na ave faamalosi, na faamalosia e fanau i se nofoaga e taofia ai ma ave lana pepe mai ia te ia, o le puipuiga a Perotti e faailogaina ai se isi poloka i le faamasinoga. 'E mataʻutia le 30 tausaga talu ona maeʻa le osofaʻiga matou te iloa ai o le loia a le malo o loʻo fai ma sui o le setete o se tasi na fesoasoani i le fasioti tagata a le malo. Ua tumu le faamasinoga i aumea faatasi ma ua faailoa mai ai ia i matou le faigata o le a tatou faia ni mataupu faasaga ia i latou e nafa ma le aveesea faamalosi.’
Na faʻaalia e Calvo le faʻamoemoe mo le lumanaʻi 'O le a faʻaauau pea ona matou galulue seia oʻo i le falepuipui i latou e nafa ma le maliliu o le 30,000. Ae o le mea matou te mananaʻo ia faʻamasinoina i latou pe o le a tonu lava i latou, o tagata na faia le fasioti tagata, ae le o ni moliaga faapitoa. I Atenitina na mou atu le 30,000 tagata a le militeri, e le mafai ona tatou faia se faamasinoga mo tagata taʻitoʻatasi ua mou atu. Matou te mananaʻo ia faʻamasinoina i latou e nafa ma le fuafuaga a le militeri e faʻaumatia le toʻatele o tagata.'
Marie Trigona o se vaega ole Grupo Alavao. E mafai ona maua o ia ile [imeli puipuia]. Ina ia a'oa'o atili e uiga i le fa'atonuga a le militeri asiasi, www.agoratv.org