I le aso 16 o Tesema, o le a faailogaina e le au faigaluega i le Soviet Union muamua ma Europa i sisifo le lona lua o tausaga o le fasiotiga a leoleo o tagata faigaluega suauu i Zhanaozen, i sisifo o Kazakhstan, ma tetee. O le fasiotiga tagata na faamutaina le fitu masina o solo tetee e manaomia ai se totogi sili atu ma tuutuuga ma le aia tatau e faatulaga ai iuni tutoatasi. (Fa'amatalaga e uiga i se tetee i Lonetona iinei.)
Ua ioe le malo o Kazakh e 16 na maliliu ae 60 na manunua i le fasiotiga a Zhanaozen. Ae o tagata faʻamalosi i Kazakhstan e talitonu o numera na sili atu ona maualuga.
I lenei faatalanoaga, o TATIANA M., o se tagata galue i se iuni tutoʻatasi o fefaʻatauaʻiga i se isi vaega o Kazakhstan, o loʻo talanoa e uiga ia Roza Tuletaeva, o le tamaʻitaʻi galue suauʻu galue o loʻo galue i se tasi o faasalaga sili ona umi, ma le auala e mafai ai ona toe fausia le lotogatasi.
GL. E sa'o ea le faapea atu o le mataupu o le faatuina o faalapotopotoga tutoatasi iuni sa totonugalemu i le gaioiga a le aufaigaluega suauu?
TM. Ioe, mautinoa. E to'aitiiti lava iuni tuto'atasi na tula'i mai i le malae suau'u i le taimi o le solo. E leʻi tuleia mai fafo, ae naʻo le faʻaogaina i totonu o le aufaigaluega suauʻu.
Na fa'aalia "Fa'atalanoaga": tagata mai fa'alapotopotoga tuto'atasi iuni, ta'ita'i fa'alilolilo, oe na fa'atonuina le fa'aaloalo i tagata faigaluega. Sa mafai ona latou feutagai ma tagata e ana galuega e fai ma sui o tagata faigaluega. Ma sa latou faaaogaina lena faiga i se aafiaga maoae. Na amata fa'aaoga e le au faigaluega suau'u lenei ituaiga o "fa'atalanoaga" i tua i le 2008, ma na latou manumalo i ni fa'ataga taua - si'itaga o totogi ma fa'aleleia tulaga.
GL. O Roza Tuletaeva, o le tagata faʻamalosi lea o loʻo tuli nei le lima tausaga i le falepuipui, na aafia i lenei gaioiga, a ea?
TM. Ioe, o Roza o se tasi o nei "tagata faufautua", o se taʻitaʻi faʻapitoa. Sa faatuatuaina o ia e tagata; sa mulimuli tagata faigaluega i lana taitaiga; sa i ai sona aafiaga i le faagasologa atoa. Po o le a lava le manatu o se tasi ia te ia, e tatau ona latou faalogo i ana tala, aua sa ia te ia lena faatosinaga. E mautinoa lava o le mafuaaga lena na latou tuuina atu ai o ia i le faamasinoga ma tuu i le falepuipui.
GL. Pe o se mea e le masani ai le vaai atu i se tamaʻitaʻi o loo taʻimua i se pisinisi e pulea e tane?
TM. Leai, e le o se mea e le masani ai i sisifo o Kazakhstan. I isi itulagi o Kazakhstan, o tagata faʻamalosi e masani lava o tamaloloa: e le masani ai le vaʻaia o fafine i tulaga taʻitaʻia. Ae i vaipanoa i sisifo, o le toʻatele o tagata e mai i le Junior Zhuz [le Junior Horde, o se tasi o vaega iloga e tolu o aiga i tagata Kazakh], o se mea masani le vaaia o fafine o taʻimua. O tagata o lo'o i ai e masani ona fete'ena'i, fiafia i le sa'olotoga, nofouta i a latou aia tatau ... masalo e talafeagai le fa'apea, i lo latou natura, e sili atu lo latou toaaga. Ma o le sao o tamaitai i na nuu e matua taua lava.
O tama'ita'i i totonu o le fa'ato'aga suau'u na matua'i manino lava i le taimi o le tete'e mo a latou aia tatau. Ina ua sasaina ma puʻea faapagota a latou tane, atalii ma uso, na ō atu fafine i sauniga ma faataʻitaʻiga. Na latou fa’atulagaina ni fa’alavelave fa’asaga ia te i latou, aemaise lava i nofoaga na latou manatu ai o ali’i o le atunu’u sa taofia fa’asolitulafono e leoleo.
GL. O nei fafine sa galulue i latou i le suau'u, po'o faletua ma paaga a le aufaigaluega suau'u?
TM. E lua. E mautinoa lava, sa auai avā ma paaga a tagata faigaluega. Ae o fafine o i latou lava o tagata faigaluega sa galulue malosi foi. E na’o kamupani suau’u ia e faigaluega i lea vaega. E galulue uma aiga i na kamupani. E maua e tagata galuega i le mea latou te mafaia - ma i le itu i sisifo o Kazakhstan, o lona uiga i le gaosiga o suauu. O nu'u o lo'o i ai e matua vavalalata lava: a tupu se mea, latou te lagona o lo'o i ai fa'atasi uma ma latou tau fa'atasi mo a latou aia tatau.
O lea la ua faigata - faigata i tulaga o loʻo i ai nei mo na nuʻu vavalalata e faʻalagolago i tagata i fafo, e faʻatagaina tagata i fafo. E tatau ona latou faʻatuatuaina na tagata i fafo. Ona amata loa lea ona latou galulue faatasi. Ma ou te manatu e mafai e tamaitai ona sili ona lelei le faia o lenei mea. O le a avea le au faʻamalosi tamaʻitaʻi ma tagata e mafai ona toe fausia le va o tagata faigaluega suauʻu ma le isi vaega o le gaioiga, e mafai ona faʻafesoʻotaʻi ma tagata i Zhanaozen.
GL. E mafai ona e fa'amatalaina le eseesega i le va o iuni tuto'atasi ma iuni "samasama" (lagolago i le malo)?
TM. E tolu fa'apotopotoga fa'apisinisi i Kazakhtan. O le Federation of Trade Unions o le Ripapelika o Kazakhstan o le nofoaga tuai o iuni fa'apisinisi a [Soviet]. Na fa'aauau pea i Kazakhstan tuto'atasi, e aunoa ma le suia o lana galuega i totonu o pisinisi fa'apisinisi i sina mea itiiti lava. Ona i ai lea o le tatou Confederation of Free Trade Unions of Kazakhstan, lea ua amata ona toe faʻatulagaina ina ua maeʻa le faʻalavelave faʻalavelave i tausaga talu ai nei. Ma o loʻo i ai le Confederation of Labor [se isi faʻalapotopotoga tutoʻatasi iuni], ma isi vaega laiti tutoʻatasi iuni. O iuni tutoatasi ua feagai ma osofaiga faifaipea mai le Federation of Trade Unions.
I le itu i sisifo o Kazakhstan, i totonu o le suauʻu, e sili atu i le 30,000 sui o iuni o loʻo fesoʻotaʻi ma le Federation i pisinisi eseese e 90. I tausaga talu ai nei, na tulaʻi mai ai foʻi i inā ni iuni tutoʻatasi, e tutu i o latou lava vae. Ae i lalo o maliega i fale faigaluega [ma kamupani suauʻu], e naʻo iuni na o loʻo fesoʻotaʻi ma le Federation e aloaʻia.
Ina ua amata le tetee a le aufaigaluega suauʻu [i le 2011], na amata ona faia e tagata se gaioiga e le tusa ai ma le tulafono. … I lalo o le tulafono, ua e malamalama, e fa'atulaga so'o se ituaiga o tete'e po'o se gaioiga i Kazakhstan, e tatau ona e maua se fa'atagaga. Faatasi ai ma lena faʻatagaga, e faʻatulafonoina se teteʻe poʻo se gaioiga. Afai matou te le maua se fa'atagaga, o le gaioiga e manatu e le tusa ai ma le tulafono. O lea e faigata tele ona faʻatulagaina se mea.
Ina ua amata ona feoai le au faigaluega suauʻu, sa latou faia e le tusa ai ma le tulafono. E le'i faia se vaega a le Federation. O le taʻitaʻi o le Federation, [Siyazbek] Mukashev, na leai se lagolago a le aufaigaluega suauʻu. Na ia taʻusalaina i latou, ma fetuu iā i latou, ma faaigoa i latou i igoa uma i lalo o le la. Fai mai a ia, e leai sa latou aiā e tete’e ai e tatau ona latou tali atu mo a latou lava gaioiga. I se faapuupuuga, sa ia tu i le itu o le malo. Na te leʻi faia se taumafaiga e oʻo lava i le faʻatulagaina o feutagaiga pe faʻafeiloaʻi itu i le feeseeseaiga e talanoa le tasi i le isi. Sa na o le itu lava o tagata faigaluega. O le mea lena.
Ina ua maeʻa le [fasioti tagata tetee i Zhanaozen i le] 16th Tesema [2011], e leai se upu faitio a taʻitaʻi o le Federation mo le malo poʻo le puipuiga. Na ona latou taʻusalaina le au faigaluega. O le vaega na faia e le Federation sa na o le mataʻutia. E le mafai ona taʻua o se iuni fefaʻatauaʻiga, faʻatasi ma le setete i lenei auala.
GL. Ae faapefea le tulafono fou a iuni ua uma ona tusia?
TM. O le ata faataitai o le tulafono o loʻo fuafua e naʻo le tasi le faʻapotopotoga faʻapisinisi i Kazakhstan. O le tele o iuni eseese e pei ona i ai nei ua faigata ai le Malo. Ina ia puipuia o ia lava, e manaʻo le malo e tasi le fausaga tuʻufaʻatasia, o se vaega o le faʻaogaina o le eletise, o se fausaga i lalo ifo o le setete. E tusa ai ma latou, e le tatau ona i ai ni isi iuni.
GL. E mafai ona ou toe fesili atu ia te oe e uiga i mea na tutupu i le aso 16 Tesema 2011? Na faapefea ona tali atu le ʻaufaigaluega atoa?
TM. Sa fefefe tagata. Sa i ai le mataʻu - mataʻutia, ona o le vaega o le puipuiga na faatoa tafana atu le afi i tagata. Ioe matou te le’i iloa tonu le mea na tupu. [Kazakhstan e tusa ma le tele o Europa i sisifo ma o le tele o taulaga tetele e faitau afe kilomita mai le suauʻu.] Na motusia loa fesoʻotaʻiga uma: telefoni feʻaveaʻi na taofia le galue i Zhanaozen, ma le initaneti; latou te le'i faatagaina le au tusitala i totonu; sa leai ni fa'asalalauga mai iina. Toeitiiti lava o tala uma na o'o mai ia i matou e ala i ala TV a le setete. O lea matou te leʻi iloa tonu le mea o loʻo tupu. Matou te leʻi iloa pe toafia tagata na maliliu pe manunuʻa.
GL. Ae o lenei, lua tausaga mulimuli ane?
TM. Matou te iloa o 'au saogalemu, faʻapitoa faʻatonu, na auina atu iina mai itulagi uma, e faʻaumatia le osofaʻiga. Ae matou te le o iloa lava le mea na tupu i le taulaga lava ia.
GL. Ae faapefea le aofaʻi o ē na aafia? E sili atu le manino o le ata?
TM. Pau lava le mea tatou te mautinoa o le mea lea na fai mai ai le malo. E talitonu le toʻatele o tagata e sili atu le aofaʻi o tagata na afaina, e toʻatele na maliliu.
GL. O loʻu manatu, i le vaʻavaʻai atu i fafo, o le tele o le saʻolotoga faʻatapulaʻaina sa i ai seia oʻo i le tausaga talu ai ua aveesea i le tausaga talu mai le fasiotiga tagata.
TM. E mo'i lava oe. E leai se nusipepa saoloto e tautala ai i le taimi nei. E iai O le Republika [O le Malo Tele], o se nusipepa tutoatasi, o loo taumafai e faaauau pea … ae o soo se mea lava latou te tapunia ai nusipepa. E matua faigata lava mo tagata ona faʻasalalau i latou lava e uiga i mea o loʻo tupu.
O loʻo i ai se fesoʻotaʻiga tuusaʻo i le va o le mea na tupu i le au faʻasalalau ma le mea na tupu i Zhanaozen. Mo le fitu masina na tetee ai na tagata faigaluega. E leai se tasi o le malo na sauni e faia se talanoaga ma i latou. E leai se tasi o le malo na alu i lalo, e leai se tasi o i latou na naunau e taumafai e foia le tulaga. Ma i le taimi lava e tasi, o loʻo tusia e le au faʻasalalau a le itu teteʻe le mea o loʻo tupu, o le a le manaʻoga a le au taʻavale, faʻamanatu i tagata le feeseeseaiga iina. Ma o le mea moni na manaʻo le setete e suʻe se tasi e tuʻuaia [ma o le au faʻasalalau a le itu teteʻe o se taulaʻiga lelei]. O lea la ina ua uma le taofiofia o le aufaigaluega sa i ai le taofiofia o le au faipule sa lagolagoina i latou, ma luga o le au tusitala.
GL. I le aso 10 o Tesema, o le aso fanau lea o Roza Tuletaeva, ma le Aso Faʻavaomalo o Aia Tatau a Tagata, o le a faʻalauiloa e iuni tutoatasi se faʻasalalauga e talosagaina ai le tatalaina o ia, ma le faʻasaʻolotoina o isi o loʻo falepuipui Zhanaozen. Ma o le aso 16 o Tesema o le a tosina atu ai le tatou aso faʻavaomalo o le tetee i nei mataupu. Fa'amoemoe o le a fesoasoani lena i tagata fa'amalosi i Kazakhstan.
? O le ulua'i tusitusiga o le iinei. O se tala umi e iloilo ai le 2011 tete'e o iinei.
? Fa'amatalaga e uiga i le tetee i le Aso Gafua 16 Tesema, ma isi fa'amatalaga, iinei. Auai se vaega facebook tatala iinei.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo