Tupe Fa'asili e aunoa ma le fa'atupuina: Fa'afefea ona fa'aleaga mea tau tupe ia i tatou uma
Faʻatalanoa ma Arona Leonard
O le tusi fou a le polofesa o mea tau tamaoaiga Costas Lapavitsas Tupe Fa'asili e aunoa ma le fa'atupuina: Fa'afefea ona fa'aleaga mea tau tupe ia i tatou uma, su'esu'e i le lalolagi faigata o mea tau tupe, o le nofoaga lea e foliga mai e leai se mea e maua mai ai, ae e iai se aafiaga tele i le tamaoaiga o le lalolagi. Lapavitsas o loʻo faʻatautaia se tasi o manatu sili ona fou ma atonu e sili ona finau i le tamaoaiga faʻapolokiki: tupe. O Aaron Leonard talu ai nei na fesootai ma le polofesa Lapavitsas e ala i imeli e fesili ia te ia e uiga i lana tusi fou ma lona uiga lautele.
E te tusia, "E manaʻomia le faʻaeteete tele ina ia aua neʻi oʻo atu i le togafitia o tupe o se faʻalavelave faʻalavelave poʻo se faʻalavelave faʻapitoa o gaioiga, ma faʻapea ona tuʻuina atu i le faʻatupeina o se uiga faʻaleagaina e faʻaseseina." O le a tonu le mea tau tupe ma o le a le tulaga lamatia o le faʻafitia faigofie?
E leai se uiga malilie lautele e uiga i mea tau tupe. Ou te malamalama i ai o se suiga iloga o le tamaoaiga faʻa-kapitalisi - o se suiga tele na tupu i le fa sefulu tausaga talu ai.
O se mea sese le manatu o le fa'atupe ua na'o le si'itia tele o tupe, po'o le fa'atupulaia o tupe mama. Fa'atupe fa'avae e uiga i le suiga o pisinisi fa'apisinisi ma pisinisi, saili tupe maua i gaioiga tau tupe; le suiga o faletupe, saili tupe mama i fefaʻatauaiga tau tupe ma le faʻatautaia o aiga; o le suiga, mulimuli ane, o aiga, ua fa'asusu i galuega tau tupe e nono ae fa'apea fo'i le pulea o penisione ma inisiua. O lo'o fa'atusalia ai se suiga loloto o le tamaoaiga ae fa'apea fo'i le olaga fa'aagafesootai, e a'afia ai fo'i le amio ma le ola mama.
O le a le mea na faia e le faʻatupeina o tupe ma le faʻafitauli o le tamaoaiga o le 2007-2008 - pe tuʻuina se isi auala - aisea e tatau ai ona tatou popole e uiga i mea tau tupe i aso nei?
O le faʻalavelave o le 2007-2009 o se faʻalavelave faʻafuaseʻi o faiga faʻapitoa tau tupe. Mafaufau i ai: o se faʻalavelave tele i le lalolagi na tupu ona o pisinisi tau tupe a Amerika na faia ni nonogatupe leaga i le vaega sili ona matitiva o le US tagata faigaluega. Semanū e lē mafai ona mafaufauina se mea faapena i le senituri lona 19.
E leai se aoga e taʻu atu, o le faʻaputuina o tupe faʻatupe moni ua matua faigata mo se taimi umi ma o tupe maua, e ui lava ua toe faʻaleleia, o loʻo tumau pea le vaivai i tulaga o le 1960s. O le talaaga lea na mafua ai ona maua mai e le fa'atupe se fa'asologa o mata'upu e matua a'afia ai le tamaoaiga moni pe a pa.
O loʻo i ai se fuaitau na sili ona ou tosina atu i ai: "O le tautoulu o le pule a le US, pe ona o le faʻatupeina pe leai, na fetaui ma le tele o tafe mai i le US, e aofia ai ma le ofoofogia, mai nisi o atunuu sili ona matitiva o le lalolagi." E foliga mai e fai si fa'alavelave. E mafai ona e fa'alautele?
E moni lava o se tasi lea o fete'ena'iga tele o faiga tau tupe. O le tuputupu aʻe o tupe faʻavaomalo ua faʻatatau i luga o le matafaioi a le tala o le tupe faʻaagaga faava o malo - o mea sili ona vavalalata o loʻo i ai i tupe a le lalolagi i aso nei. O atunuu tau atia’e, o le tele lava o Saina, ae o’o lava i nisi o atunu’u matitiva o le lalolagi o lo’o fa’aputu tupe ina ia mafai ai ona ‘auai i maketi o le lalolagi. O lo'o fa'aputuina tala e ala i le fa'atauina o pone a le malo o Amerika, o lona uiga, e ala i le lafo atu o tupe faavae i le Iunaite Setete.
O se avanoa sili lea e mafai ai e le US ona faʻatupeina taugofie lana malo. O atunuu atiaʻe, i le taimi nei, o loʻo taʻitaʻia e faʻatupe a latou tamaoaiga pe a latou mauaina aseta a Amerika.
I le faaiuga e te tusia, "O le faʻafeiloaʻi o mea tau tupe e masani lava o se tulaga e taʻitaʻia ai manatu, faiga faʻavae ma faiga masani." Aisea ua avea ai lenei mea, nai lo mo se faʻataʻitaʻiga, o se faʻataʻitaʻiga o le faʻatonutonuina o tupe, agai atu i le paleni sili atu, o lona uiga o se lalolagi sili atu Keynesian lea e faʻatonutonu ai le tamaoaiga i mea e fiafia i ai le faigaluega atoa ma mea uma e aumaia?
O le fa'atupe o se suiga fa'asolopito, o se suiga loloto o le tamaoaiga ma le atina'eina o le tamaoaiga. E le na'o le i'uga o suiga o faiga fa'avae, e pei o le fa'asaolotoina o tupe, e ui lava na latou saofagā i ai. O lona uiga e le mafai ona fa'afeagai le fa'atupe i le na'o le fa'atonutonuina o tupe, po'o le fa'atinoina o suiga o faiga fa'avae i le tulaga tau tamaoaiga. E masani lava, o nei mea e tatau ona faia e taofiofia ai tupe ae sili atu mea e manaʻomia e toe faʻafoʻi ai tupe.
Ina ia fa'amanino atili, o le fa'agaioiga o pisinisi fa'apisinisi ma pisinisi e tatau ona mamao mai tupe; e tatau ona i ai le pule a tagata lautele ma le pulea o faletupe; e tatau fo'i ona toe fa'afo'isia avanoa lautele mo fale, a'oa'oga, soifua maloloina ma penisione e ave'esea ai tupe mai le soifua o tagata faigaluega ta'ito'atasi. O suiga loloto ia i le tamaoaiga ma sosaiete o le a siitia ai le paleni o le malosi e faasaga i tupe faavae ma lagolagoina le aufaigaluega.
E tusa ai ma lena, aisea, i lou manatu, socialism - pe a ou malamalama i mea e te tusia saʻo - o le mea tonu lea?
O le tauiviga e toe faʻafoʻisia mea tau tupe o se vaega ma se vaega o le tauiviga e ausia agafesootai. E le mana'omia le ausia o le fa'aagafesootai ina ia mafai ai ona toe fa'afo'isia tupe, e moni o le ausiaina o le fa'aagafesootai o se mataupu e sili atu ona lavelave. Ae o le tauivi e taofiofia mea tau tupe ma aveese lona aafiaga mai le olaga i aso faisoo o se vaega taua o le taua mo le sosaiete. O le ituaiga tonu lea o le socialism tatou te manaʻomia mo le 21st seneturi - faʻalapotopotoga, faʻalapotopotoga, faʻatemokalasi ma fou i le taulimaina o faʻafitauli faʻaagafesootai e ala i tupe faʻatau tupe.
Costas Lapavitsas o se Polofesa o le Tamaoaiga i le Aoga a Sasae ma Aferika Suesuega, Iunivesite o Lonetona. O ia o se sui o le Research on Money and Finance (RMF). O ia o le tusitala taʻitaʻi o le lipoti fou a le RMF “Tapea? O se Auala i fafo mai le Faʻafitauli o le Eurozone. O ana lomiga muamua e aofia ai Fa'avae Fa'aagafesootai o Maketi, Tupe ma Fa'aaitalafu ma Tamaoaiga Faaupufai o Tupe ma Tupe.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo