Vandaag gaat een door de Britten ontworpen bezetting haar vijfde decennium in. Er zal geen herdenking plaatsvinden, ondanks de menselijke tol en de duisterheid rond wat daar gebeurt. Toch voert een hele bevolking, verbannen uit hun thuisland en verraden door de Britse regering, hun campagne op om naar huis terug te keren. De komende weken kunnen hun lot bepalen. Deze week veertig jaar geleden, toen Afrikaanse en Aziatische landen de Britse overheersing afwierpen, waren functionarissen van Whitehall druk bezig met het stichten van een nieuwe kolonie. Het Brits Indische Oceaanterritorium (Biot) ontstond door de Chagos-eilandengroep los te maken van Mauritius en andere kleine eilanden van de Seychellen, destijds beide Britse koloniën. Mauritius kreeg £ 3 miljoen als compensatie; Het jaar daarop tekende Groot-Brittannië een militaire overeenkomst met de VS, waarbij het het grootste eiland, Diego Garcia, voor 50 jaar huurde.
Washington wilde het eiland als militaire basis en maakte duidelijk dat het niet bereid was daar inwoners te tolereren – dus verplaatste Groot-Brittannië ze met geweld alle 2,000, waarvan de laatste in 1973 vertrokken. Sindsdien leven de Chagossianen, van wie de meesten in armoede leven, op Mauritius, waar ze door de Britten werden gedumpt, hebben gevochten voor hun recht op terugkeer. In 2000 behaalden de Chagossiërs een buitengewone juridische overwinning, waardoor ze konden terugkeren naar de afgelegen eilanden van de archipel. Maar vorig jaar heeft de regering dit besluit ongedaan gemaakt door een algemene maatregel van bestuur uit te vaardigen om de eilandbewoners te verbieden ooit terug te keren. Tenzij deze beslissing volgende maand door het Hooggerechtshof wordt vernietigd, zou het lot van de Chagossians wel eens bezegeld kunnen zijn.
Men zou kunnen verwachten dat een dergelijke actie tot publieke verontwaardiging zal leiden. Toch schept het ministerie van Buitenlandse Zaken in zijn jaarverslag op: “We hebben met succes een juridische uitdaging verdedigd van het Chagossiaanse volk … dat compensatie had gezocht en hulp had geboden bij hervestiging.” De regering heeft waarschijnlijk ongeveer £1 miljoen aan overheidsgeld uitgegeven om de Chagossians te verslaan.
Deze meedogenloosheid van de overheid over Diego Garcia bestaat al lang. Ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken in de regering van Wilson verklaarden de dag na de oprichting van de Biot in geheime dossiers dat het “het beste zou zijn om alle verwijzingen naar permanente bewoners” van de eilanden te vermijden. “Het beste wicket … om op te slaan,” vervolgden ze, was dat “deze mensen Mauritianen en Seychellen zijn”. Groot-Brittannië negeerde een resolutie van de Algemene Vergadering van de VN waarin het land werd opgeroepen het grondgebied van Mauritius niet in stukken te hakken, terwijl Britse functionarissen in het geheim schreven over de ‘dringende noodzaak om de permanente bewoners te evacueren’ om duidelijk te maken dat de eilanden ‘verdedigingsinstallaties waren en geen nieuwe kolonie’.
De laatste fase van misleiding betreft de bewering dat hervestiging van de Chagos-eilanden onhaalbaar is, en wordt weerlegd door onafhankelijke milieuanalisten en de ervaringen met de Aziatische tsunami van afgelopen december. Zelfs de 6 meter hoge golf die Diego Garcia trof, veroorzaakte geen schade aan de faciliteiten. Bovendien zijn de eilanden al hervestigd – door het Amerikaanse leger, dat een bibliotheek, een postkantoor, een bank en een kapel heeft gebouwd voor de 1,700 troepen daar en voldoende huisvesting voor 1,500 burgerarbeiders. De website van de Amerikaanse marine verzekert binnenkomende militairen dat “de persoonlijke levensomstandigheden op het eiland uitstekend zijn” en valt hen niet lastig met enige vermelding van de verbannen bevolking.
B2-stealthbommenwerpers gebaseerd op Diego Garcia zijn tegen Irak gebruikt nadat de regering-Blair medio 2002 een Amerikaans verzoek had goedgekeurd om ze daar te baseren. De geheime Downing Street-memo van juli 2002, die een paar maanden geleden uitlekte, maakte duidelijk dat het Amerikaanse leger de Diego Garcia-basis als “cruciaal” beschouwde voor alle invasiemogelijkheden van Irak.
Nog duisterder zijn de berichten in de Amerikaanse en Canadese media over Diego Garcia die wordt gebruikt om terroristenverdachten vast te houden buiten het bereik van de Amerikaanse en internationale wetgeving. De Britse regering heeft consequent ontkend dat er op Diego Garcia gevangenen uit Afghanistan of Irak zijn vastgehouden. Toch vertelde Amnesty International tijdens een hoorzitting in de Amerikaanse senaat in juni dat het bewijs had dat het eiland deel uitmaakte van een netwerk van geheime detentiecentra van de CIA, waar “gedetineerden willekeurig, incommunicado en voor onbepaalde tijd worden vastgehouden zonder bezoek van het Rode Kruis”.
De Chagos-eilanden zijn, net als Irak, bezet gebied, maar toch heeft deze kleine gemeenschap weinig internationale vrienden gehad. Het verhaal van Diego Garcia is een aanklacht tegen de Britse politieke cultuur en het overheidsbeleid. Als de regering er volgende maand in slaagt deze langdurig misbruikte gemeenschap tot slachtoffer te maken, zal dat onze verantwoordelijkheid zijn.
· Mark Curtis, auteur van Unpeople: Britain's Secret Human Rights Abuses, was directeur van de World Development Movement
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren