Na zestien jaar en talloze mislukte biedingen wordt Daniel Ortega opnieuw president van Nicaragua. Op 5 november gingen Nicaraguanen naar de stembus en verkozen de voormalige revolutionaire leider opnieuw tot president van zijn Amerikaanse favoriete tegenstander, de door Harvard opgeleide Eduardo Montealegre. Met 91% van de stemmen geteld, versloeg Daniel Ortega van het Sandinistische Front voor Nationale Bevrijding twee conservatieve kandidaten en werd officieel uitgeroepen tot winnaar van de verkiezingen. Op 10 januari keert Ortega terug naar het presidentiële ambt dat hij ooit bekleedde van 1985 tot 1990 en voltooit hij zijn langverwachte politieke comeback. Om te kunnen zegevieren, sloot Ortega een compromis en berekende zijn terugkeer naar de macht. Wat zijn daarom de verschillende betekenissen van zijn politieke wederopstanding?
Talloze Amerikaanse functionarissen, waaronder de bijzonder ambitieuze Amerikaanse ambassadeur in Nicaragua, Paul Trivelli, en de beruchte Oliver North probeerden een overwinning van Ortega te ontmoedigen, maar faalden uiteindelijk in hun poging. In dit opzicht vertegenwoordigen de verkiezingen in Nicaragua een overwinning op de Amerikaanse inmenging. De terugkeer van Ortega is een belediging voor North, Trivelli en andere conservatieven in de Verenigde Staten die de uitslag van de verkiezingen wilden beïnvloeden. De overwinning van Daniel Ortega bij de verkiezingen vertegenwoordigt zeker een overwinning op de Amerikaanse intimidatie van Nicaraguaanse kiezers en bevestigt het recht van het land op electorale zelfbeschikking. Een dergelijke overwinning mag niet worden onderschat in een samenleving die al meer dan een eeuw te maken heeft met zware Amerikaanse interventies in haar politieke aangelegenheden.
Maar in hoeverre kan de verkiezingsoverwinning van Daniel Ortega gezien worden als een uiting van de onvrede onder de bevolking over het neoliberale economische beleid? Er zijn mensen aan de linkerkant die het zien als de nieuwste manifestatie hiervan. In een artikel van Tariq Ali getiteld ‘Een baken van hoop voor de wedergeboorte van Bolivars droom’ wordt de overwinning van Ortega gekarakteriseerd als een soortgelijke uitdrukking van een verlangen naar verandering dat door Latijns-Amerikaanse landen als Venezuela en Bolivia is gegaan. Hoewel de onvrede onder de bevolking met het neoliberalisme zeker een factor was, moet deze worden begrepen in de context van andere factoren die Ortega naar de overwinning hebben geholpen. Ten eerste steunde Ortega, in een beweging richting sociaal conservatisme, onlangs een totaal verbod op abortussen, zonder uitzonderingen. De goedkeuring van Ortega versterkte zijn steun aan de katholieke kerk en vice versa. De verkiezing van Daniel Ortega levert, in termen van de reproductieve rechten van vrouwen, geen illusies op. Het is een achteruitgang als het gaat om het schrappen van een eeuwenoude uitzondering in de abortuswetgeving.
De overwinning van Ortega was ook gedeeltelijk het resultaat van een tweede pact met voormalig president Arnoldo Aleman (het eerste pact was er één dat zowel Ortega als Aleman senatoriale immuniteit had verleend). Daniel Ortega zegevierde op 5 november met een lager percentage dan in zijn vorige electorale pogingen. Door te onderhandelen met Aleman en zijn Liberale Constitutionalisten Partij, bereikten de Ortega en de FSLN een grondwetswijziging die het percentage dat nodig was voor een overwinning in de eerste ronde verlaagde van 45% naar 35%. In ruil daarvoor mocht Aleman, die gevangen zat wegens corruptie, onder ‘gemeentelijke arrestatie’ terugkeren naar zijn rijke boerderij. Met de verandering kon Ortega een tweede verkiezing voorkomen, waarvan sommige analisten voorspelden dat hij deze zou hebben verloren. , door een percentage van de stemmen boven de drempel te behalen en door een overwinningsmarge te hebben die groot genoeg is op zijn naaste tegenstander. Ten slotte: als het verkiezingspercentage van Ortega wordt gecombineerd met de alternatieve linkse kandidaat, Sergio Ramirez van de Sandinistische Renovatiebeweging Partij, bedraagt de som van de stemmen voor linkse platforms 44%, wat minder is dan de gecombineerde aantallen van de twee rechtse kandidaten en ook minder dan 50% in een land waar bijna 80% van de bevolking door armoede wordt getroffen. Al deze alternatieve factoren zijn belangrijk om in gedachten te houden bij het beoordelen van de krachten die Daniel Ortega weer aan de macht hebben gebracht.
Wat kunnen degenen die op Daniel Ortega hebben gestemd in de verwachting dat hij zijn campagnebeloften om de verarmden van Nicaragua te helpen, waarmaken? Ortega’s berekende politieke bewegingen en compromissen zorgen ervoor dat hij een zeer gecompliceerde politicus is. Aan de ene kant probeert Ortega wat hij omschrijft als de huidige ‘stabiliteit’ van de economie van Nicaragua te behouden. Hij heeft stappen ondernomen om het Nicaraguaanse bedrijfsleven gerust te stellen door te stellen dat hij niet ‘dramatische, radicale veranderingen in de economie overweegt’. Ondanks Ortega’s omschrijving van de economie als ‘stabiel’, heeft Nicaragua na een opeenvolgende reeks neoliberale presidenten , is nog steeds een van de armste landen op het westelijk halfrond en staat in dat opzicht alleen op de tweede plaats na Haïti.
Aan de andere kant hekelde Ortega, door een zinsnede van wijlen paus Johannes Paulus II te lenen, in zijn campagne het ‘woeste kapitalisme’. Om te proberen de armen te helpen via sociale programma's zonder de fundamenten van een neoliberale economie ernstig in twijfel te trekken, zal Ortega de hulp moeten inroepen van Fidel Castro en de Venezolaanse president Hugo Chavez. Chavez, die onlangs politieke tegenslagen heeft ondergaan vanwege zijn invloed op het halfrond, was bijzonder blij met de overwinning van Ortega. In een telefoongesprek op de Venezolaanse televisie feliciteerde Chavez Ortega en zei: 'Nu als nooit tevoren verenigen de Sandinistische revolutie en de Bolivariaanse revolutie zich om het toekomstige socialisme van de 21e eeuw op te bouwen.' De verklaring van Chavez is inderdaad grandioos, maar elke schijn daarvan is groot. Een partnerschap met Ortega zou indruisen tegen de wens van de Verenigde Staten om de Venezolaanse leider geïsoleerd te zien in de regio. Hoe Ortega de tegenstrijdigheden van zijn doelstellingen in evenwicht kan brengen, valt nog te bezien. Zullen de armen die hun hoop op zijn kandidatuur stelden, zonder een serieuze uitdaging te vormen voor de neoliberale economie van Nicaragua, snel gedesillusioneerd raken? Als dat het geval is, zou het wel eens kunnen blijken dat de golf van ontevredenheid over het neoliberalisme, die sommige linkse commentatoren zien als de drijvende kracht achter Ortega’s terugkeer, werkelijk zal toenemen in ontevredenheid over zijn presidentschap.
Gabriel San Roman is de assistent-producent van Uprising, een populair prime time radioprogramma op KPFK Pacifica Radio in Los Angeles.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren