Frankrijk, Griekenland, Italië, Portugal en – last but not least – Spanje. Een storm van protest tegen de bezuinigingen raast door Europa.
Dit vertegenwoordigt een zeer scherpe verandering in de politieke temperatuur. De afgelopen weken was de algemene toon van het commentaar dat de eurozone eindelijk orde op zaken stelde. In lijn hiermee begonnen de financiële markten te stijgen.
De bron van dit optimisme was de aankondiging eind augustus door Mario Draghi, president van de Europese Centrale Bank (ECB), dat hij bereid was Spaanse en Italiaanse staatsobligaties te kopen.
Dit was belangrijk omdat de Italiaanse en Spaanse staten straffelijk hoge rente moesten betalen om te kunnen lenen. Na de aankondiging van Draghi daalden de spreads – het verschil tussen hun rentetarieven en die van Duitsland – aanzienlijk.
Natuurlijk waren er veel kleine lettertjes. De Spaanse en Italiaanse regeringen zouden overeenstemming moeten bereiken over verdere neoliberale ‘hervormingen’ met de trojka – de ECB, de Europese Commissie en het Internationale Monetaire Fonds.
Het plan van Draghi krijgt de steun van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Maar Jens Weidmann, president van de Duitse centrale bank, voert er campagne tegen. Weideman waarschuwde dat het pompen van geld in staten met schulden een hyperinflatie in Zimbabwe-stijl zou kunnen veroorzaken.
Tot nu toe is het plan van Draghi echter niet in duigen gevallen. De werkelijk belangrijke ontwikkeling is dat Spanje, de vierde grootste economie van de eurozone, verandert in een situatie die vergelijkbaar is met die in Griekenland – waar de bezuinigingen economische depressie, politieke chaos en sociale weerstand hebben veroorzaakt.
Mariano Rajoy, de enorm impopulaire rechtse premier van Spanje, is doodsbang dat hij steun van de ECB moet aanvragen. Zoals Ewan Cameron-Watt van de fondsbeheerders van BlackRock het verwoordde: “Hij kan de mannen in zwarte pakken zeker niet verkopen” – de trojka-inspecteurs die Griekenland momenteel meer bezuinigingen opleggen.
Beperkt
Maar de manoeuvreerruimte van Rajoy is beperkt. De Spaanse banken zitten onder de zware schulden die zijn opgebouwd tijdens de vastgoedzeepbel van het midden van de jaren 2000. De laatste schattingen zijn dat ze ongeveer £48 miljard aan extra kapitaal nodig zullen hebben – en sommige analisten beschouwen dat cijfer als te optimistisch.
Ondertussen krimpt de Spaanse economie. Rajoy heeft dus het geld van de Europese Unie nodig. Maar de bezuinigingen vergroten de breuklijnen in de Spaanse staat.
De regerende Volkspartij is de politieke erfgenaam van de dictatuur van generaal Franco, die systematisch de rechten van de Baskische en Catalaanse naties onderdrukte.
De Catalaanse regionale regering heeft zojuist algemene verkiezingen uitgeschreven als voorbereiding op een referendum over onafhankelijkheid. De Catalaanse nationalisten zijn al in conflict met Rajoy, die de bevoegdheden van de regio’s wil inkrimpen. Nu zijn ze ook woedend over de bezuinigingen die hen worden opgelegd.
De Financial Times merkte op: “De crisis in de eurozone, die regeringen in de periferie van Europa ten val heeft gebracht, bedreigt nu het voortbestaan van een natiestaat. De noord-zuidbreuken binnen de EU beginnen zich binnen de lidstaten te manifesteren.
“Toen de Sovjet-Unie en enkele van haar bufferstaten aan het einde van de Koude Oorlog uiteenvielen, beschouwden de EU-leiders deze uitoefening van het democratische recht op zelfbeschikking als een goede zaak.
“Maar het idee dat separatisme zou kunnen doorsijpelen in de gevestigde structuren van West-Europa is hen volkomen vreemd.”
De Griekse ziekte verspreidt zich. Maar politieke en sociale breuken nemen in heel Europa verschillende vormen aan. Griekenland heeft een bijzonder sterke arbeidersbeweging en radicaal-links – vandaar de omvang van het sociale verzet dat tijdens de algemene staking van vorige week zichtbaar was.
Ook Spanje heeft krachtige sociale bewegingen, maar lijdt onder zwak politiek links en de erfenis van het Franco-isme, waardoor de situatie zich daar anders ontwikkelt.
Maar overal zijn er lelijke tekenen van reactie – van de snelle groei van de Gouden Dageraad in Griekenland tot dreigende geluiden richting separatisten afkomstig van het Spaanse leger. Gelukkig groeit de weerstand ook overal.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren