Het woord ‘Parecon’ in de titel van dit boek is bij bijna alle Grieken onbekend. Op dezelfde manier is het voor alle bewoners van de aarde onbekend wat het ‘leven na het kapitalisme’ zal zijn, wat de ondertitel van dit boek is.
Michael Albert probeert een visie te bieden voor dit onbekende leven na het kapitalisme.
Na een kort overzicht van de woordenboeken over het woord ‘visie’ ontdekken we dat de betekenis van visie als het nastreven van sociale verandering vrij recent is of geheel ontbreekt. De beroemde uit meerdere delen bestaande Oxford English Dictionary introduceert deze betekenis pas in 1987 in het Supplement op het woordenboek met de vermelding: “Visie: Vermogen om te bedenken wat er zou kunnen worden geprobeerd of bereikt, vooral. op het gebied van de politiek;” Nog geavanceerder lijkt de Cambridge International Dictionary of English uit 1995 te zijn, met de vermelding: “het vermogen om zich voor te stellen hoe een land, samenleving, industrie, etc. zich in de toekomst zal ontwikkelen en om op een passende manier te plannen”.
De Amerikaanse woordenboeken [vooral de belangrijke Merriam-Webster's] bevatten geen vermelding voor sociale visie. Webster stopt bij de vermelding 'ongebruikelijk onderscheidingsvermogen of vooruitziende blik'. Deze vermelding wordt herhaald van 1945 tot 2003 [11e collegiale]. Vóór 1945 ontbreekt zelfs dat.
Er is geen enkele vermelding voor de sociale visie in de Franse woordenboeken. In de Duitse woordenboeken staat eenvoudigweg de betekenis van “planning voor de toekomst” [Duden, 2000].
Ten slotte staat er in de Dictionary of the Modern Greek Language, door G. Babiniotis, het volgende commentaar: “Het metaforische gebruik van het woord orama als weergave van het Engelse woord ‘visie’ werd geïntroduceerd in het politieke discours gedurende het decennium van de Tweede Wereldoorlog. 1980 door politici van de PA.SO.K [partij]”. [Opmerking: PA.SO.K. werd opgericht door de in de VS geboren Andreas Papandreou als een socialistische partij, maar in werkelijkheid was en is het een diep rechtse organisatie.”] Zoals verwacht kopieerden de Griekse “socialisten” niet alleen het woord “visie”, maar ook de [ niet-bestaande] inhoud van de westerse visie.
Ieder mens heeft het vermogen (en het recht) om een sociale visie te bedenken, zo kan een menselijke samenleving in de toekomst functioneren. In werkelijkheid hebben alle mensen instinctief een algemene sociale visie. Het is zeer waarschijnlijk dat al deze visies in hun algemene elementen hetzelfde zijn. Als iemand zijn visie publiekelijk wil uiten, moet hij echter moed hebben. Het wordt als nogal arrogant beschouwd als een individu aan miljoenen van zijn medemensen voorstelt hoe zij kunnen of moeten leven.
Niettemin aanvaarden veel mensen de visies van bepaalde ‘wijze mannen’ uit de geschiedenis of aanvaarden zij om persoonlijke redenen (eerder uit eigenbelang) bepaalde sociale systemen die zich in de loop van de geschiedenis hebben ontwikkeld als juist.
Men moet erkennen dat Albert de moed heeft om zijn visie publiekelijk te uiten.
Maar wat is de visie van Albert? Het is Parecon. Dat wil zeggen: PARticipatieve ECONomiek.
Het is logisch dat de visie van Albert gebaseerd is op de opgebouwde filosofische, politieke en sociale kennis uit de geschiedenis, maar ook op zijn persoonlijke ervaringen.
De kern van de pareconvisie zijn de waarden die deze visie leiden, dat wil zeggen de morele basis ervan. Deze waarden zijn: gelijkheid, solidariteit, diversiteit en zelfmanagement. Albert zorgt ervoor dat deze waarden ontelbare keren in de tekst van het boek worden herhaald. In eerste instantie lijkt het vreemd dat Albert erop staat ze te herhalen. Maar naarmate de lezer verder gaat, wordt het duidelijk waarom dit nodig was.
Op dit punt is het passend om een algemene opmerking te maken over de manier waarop dit boek gelezen moet worden. Vaak is het lezen van slechts een deel van een boek voor iemand voldoende om de inhoud van dat boek te aanvaarden of te verwerpen. Het boek van Albert behoort tot die categorie boeken waarbij het lezen van het HELE boek cruciaal is. De lezer van dit boek wordt verzocht het geduld te hebben om het in zijn geheel te lezen. De lezer die niet het hele boek leest, zal niet eerlijk zijn tegenover zichzelf of tegenover Albert.
De visie van Albert beperkt zich tot de economische sector van het organiseren van de samenleving, vandaar de naam “parecon”. Alberts analyse van het economische probleem berust, afgezien van de hierboven genoemde fundamentele waarden, op volledig rationeel denken (en dus eerlijk denken). Dit soort analyse zou ‘pareconish’ kunnen worden genoemd. Volgens Albert zouden anderen later misschien de politieke, culturele, verwantschaps-, enz. sectoren van de samenleving op een pareconish manier kunnen analyseren.
Deze kenmerken van de pareconish-analyse (morele grondslag, rationaliteit en eerlijkheid) worden door Albert tot het uiterste gedreven. Misschien ligt daar het verschil tussen Parecon en andere visies die gebaseerd zijn op een humanitaire basis (socialistisch, anarchistisch, etc.).
Albert introduceert bijvoorbeeld de ‘evenwichtige functiecomplexen’ en beloning volgens ‘inspanning en opoffering’.
Het evenwichtige banencomplex is een mix van plezierige en onaangename taken die elke werknemer zou moeten uitvoeren. Zo moet een chirurg naast chirurgie ook werkzaamheden doen die niet interessant of comfortabel zijn, maar die wel door iemand moeten worden uitgevoerd. Of het takenpakket van een schoonmaakster zou een onderdeel moeten bevatten dat haar ‘empowert’, zoals Albert zegt. Dat wil zeggen, het zal haar op een hoger niveau van opleiding (training), informatie en bekwaamheid brengen. De morele basis van deze stelling is veel geavanceerder dan alles wat tot nu toe is gesuggereerd.
Op dezelfde manier is het vanuit moreel oogpunt een veel geavanceerder voorstel om mensen te belonen op basis van hun inspanningen en hun opoffering en niet op basis van hun persoonlijke bijdrage aan de productie, zoals bijvoorbeeld door het socialisme wordt gesuggereerd.
Het voorstel voor een pareconische manier van besluitvorming, gebaseerd op de regel dat de inbreng van een individu bij het nemen van beslissingen evenredig moet zijn aan de impact van die beslissing op hem, is van een vergelijkbare morele kwaliteit.
Om de geldigheid van zijn visie te testen gebruikt Albert een zeer efficiënte (en gedurfde) methode. Zelf stelt hij de verwachte vragen van de mogelijke critici van parecon aan de orde en beantwoordt deze op indrukwekkend openhartige wijze. Wij denken dat hij de kritische vraag die logischerwijs kon worden gesteld, niet uit de weg ging.
Parecon heeft inmiddels een historie van zo'n tien jaar. De Italiaanse en de Spaanse vertaling zijn inmiddels uit. Vertalingen in andere talen zijn in voorbereiding.
Tenslotte geven we nog een verhelderend voorbeeld van de toepassing van parecon. Laten we aannemen dat de gebouwen in een stad gebouwd moeten worden volgens methode A, die structureel en sociaal correct is. Met het bestaande sociale systeem in de stad besluit een kleine groep mensen echter de gebouwen volgens methode B te bouwen, wat structureel onjuist maar winstgevend is.
Als in plaats van het bestaande sociale systeem in de stad Parecon in werking was getreden, zou de beslissing om te bouwen op een participatieve manier zijn genomen en zou de keuze voor methode A zijn geweest, dat is de juiste (en niet de winstgevende).
Het voorbeeld is niet hypothetisch. De stad is de stad Volos, in centraal Griekenland. Na de aardbeving halverwege de jaren vijftig zijn de ingenieurs begonnen met het bouwen van gebouwen van één of twee verdiepingen volgens een correcte aardbevingsbestendige methode. Ongeveer tien maanden later werd begonnen met de bouw van gebouwen met meerdere verdiepingen (appartementsgebouwen) die vanuit het oogpunt van aardbevingsbestendigheid niet klopten, maar die (zeer) winstgevend waren.
De volgende grote aardbeving in deze stad zal waarschijnlijk de waarde bewijzen van de fundamentele morele logica die ten grondslag ligt aan Parecon.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren