Als je een plunderocratie leidt, heb je geen idee van toereikendheid. Je stelt de regels op om zoveel mogelijk geld te pakken, alsof je boodschappen in de supermarkt hebt gewonnen. Je concentreert ook de macht, zodat je de wereld beter in jouw voordeel kunt regelen. Niet gehinderd door bescheidenheid, verzadiging of schaamte, pak je alles waarmee je weg kunt komen. Je plundert totdat iemand je tegenhoudt.
Het woord lootocratie werd oorspronkelijk bedacht om de corrupte kartels te beschrijven die landen als Nigeria, Kenia en enkele voormalige Sovjetrepublieken hebben geregeerd en geplunderd. Maar met een verbazingwekkend kleine hoeveelheid nationaal debat installeert George Bush een meer mondiale en verfijnde versie – een versie waarin degenen aan de top kunnen doen wat ze willen, zonder de geringste beperkingen. Bush begon zijn presidentschap door de rijkste vijf procent van alle Amerikanen enorme belastingvoordelen van 75 miljard dollar per jaar te geven. Hij betaalde ze gedeeltelijk door te bezuinigen op de preventie van kindermisbruik, gemeenschapspolitie, Americorps, kinderopvang met lage inkomens, gezondheidszorg, huisvesting en zelfs steun voor militaire gezinnen. Dit voorjaar heeft hij opnieuw een ronde van bezuinigingen doorgevoerd, waarbij 35 miljard dollar per jaar voor een overweldigende meerderheid bestemd was voor dezelfde gelukkige plunderaars.
Je zou denken dat deze overwinningen de regering-Bush en haar belangrijkste aanhangers ervan zouden overtuigen dat ze meer dan genoeg rijkdom hadden overgedragen aan de allerrijkste Amerikanen. Je zou ook denken dat ze misschien gemerkt hebben dat de eerste belastingverlaging noch nieuwe banen heeft gecreëerd, noch het voortdurende verlies van bestaande banen heeft tegengegaan. Maar nee. De Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden hebben nu zojuist gestemd om de successierechten definitief af te schaffen. Als de Senaat akkoord gaat, zal dit de komende twintig jaar een biljoen dollar meer overmaken naar een nog kleinere groep individuen. En de belangrijkste Republikeinse strateeg Grover Norquist belooft nog meer bezuinigingen, waarbij hij uitlegt: “Mijn doel is om de overheid te bezuinigen… tot het formaat waarop we haar in de badkuip kunnen verdrinken.” Conservatieven predikten ooit begrotingsmatigheid. Nu beschouwen strategen als Norquist enorme tekorten als een instrument om het vermogen van de overheid om het openbare leven te beïnvloeden te ontnemen. En de regering negeert vrijwel elke echte behoefte, zodat ze zoveel mogelijk geld kan verschuiven van gemeenschappen die het het meest zouden kunnen gebruiken naar degenen die al meer hebben dan ze weten wat ze ermee moeten doen. Zoals de Nobelprijswinnaar voor de Economie George Akerlof uit 2001 onlangs zei, toen hij de regering ‘de slechtste regering die de VS ooit in haar meer dan 200 jaar geschiedenis heeft gehad’ noemde: ‘Dit is geen normaal overheidsbeleid. Wat we hier hebben is een vorm van plundering.’
Het zijn niet alleen belastingen. Vorige regeringen zijn zeker gecorrumpeerd door gezelligheid met de rijken en machtigen. Daarom moeten we het pad van publieke verkiezingsfinanciering volgen dat is bewandeld door staten als Arizona en Maine. Maar het regime van Bush daalt af naar nieuwe diepten in het institutionaliseren van een Amerika (en zelfs een wereld) dat voor het oprapen ligt. Particuliere zorgorganisaties maken zorgrekeningen. De olie-, steenkool- en nucleaire industrie bepaalt het energiebeleid in geheime bijeenkomsten. Chemische bedrijven schrijven milieuregels. Houtbedrijven promoten een ‘Healthy Forests Initiative’, waardoor ze vrijwel naar eigen inzicht kunnen kappen. Creditcardbedrijven herschrijven de faillissementswetgeving. Halliburton en Bechtel zijn nog maar net begonnen met het omgaan met Saddam Hoessein en krijgen direct contracten aangeboden voor de nieuwe Iraakse bezetting. Door Bush benoemd tot lid van de Federal Energy Regulatory Commission lieten Enron de energieprijzen aan de westkust manipuleren, waarna de Californische belastingbetalers na de ineenstorting van het bedrijf $12 miljard aan verlieslatende langetermijncontracten oplegden. De regering dringt er nu op aan om zeventig jaar extra loon voor overuren te bezuinigen en om de mogelijkheden van gewone burgers om grove misbruiken van de macht van het bedrijfsleven aan te vechten door middel van class action-rechtszaken scherp te beperken.
Een van de nieuwe sleutelcoördinatoren van deze inspanningen is toepasselijk Bill Frist, meerderheidsleider in de Senaat, wiens familie de leiding heeft over het grootste particuliere gezondheidszorgbedrijf van het land, HCA Columbia. De winsten van HCA hebben Frist's aanvankelijke verkiezingscampagne in de Senaat gefinancierd, en het bedrijf heeft zojuist de grootste boete in de geschiedenis van het Amerikaanse bedrijfsleven betaald: 1.7 miljard dollar voor het oplichten van Medicaid, Medicare en het gezondheidsprogramma dat de militaire diensten bedient. Je zou denken dat Frist verlegen zou zijn om verdere publieke controles op bedrijfsmisdrijven uit te hollen. Maar in een plunderocratie zijn de achtergrond en aanpak van Frist ‘business as usual’.
Een plunderocratie belichaamt macht als haar eigen doel en overstijgt alle uitdagingen, kritiek of beperkingen. Open markten en deregulering zijn lange tijd conservatieve kernbeginselen geweest, maar deze regering drijft ze verder dan ooit. Ze behandelen milieuwetten, zelfs wetten die door de Republikeinen zijn uitgevaardigd, als obstakels die moeten worden omzeild of gesloopt, waardoor elk mogelijk domein wordt opengesteld om te worden geveild aan de hoogste (of best verbonden) bieder. Ze beschouwen het eigen personeelsbestand van de regering ook als vervangbaar, waardoor de al lang bestaande bescherming van de vakbonden en het ambtenarenapparaat wordt uitgehold, belangrijke taken worden uitbesteed en hun best wordt gedaan om werknemers die de prioriteiten van de regering ter discussie stellen, te muilkorven, of het nu gaat om medewerkers van de Environmental Protection Agency of generaals die zich verzetten tegen de oorlog in Irak.
Het idee dat de wereld moet worden bestuurd naar het oordeel van de machtigen ligt ook ten grondslag aan het buitenlands beleid van Bush. We zien dezelfde drang naar controle, dezelfde veronderstelling dat degenen die de leiding hebben, kunnen doen waar ze mee wegkomen, hetzelfde gevoel dat meningsverschillen verboden zijn. We zien dezelfde ontkenning van de kosten en gevolgen op de lange termijn.
Niet alle rijken worden plunderaars, maar hoe onberekenbaarder de macht is, hoe groter de verleiding om te plunderen. Met een wapenbudget dat groter is dan dat van alle andere landen bij elkaar, dreigt onze enorme technologische macht elke natie die ons uitdaagt met de grond gelijk te maken. Als de VN onze acties steunt, beschouwen wij dit als een mandaat. Als de VN dat niet doet, treden wij hoe dan ook op, waarbij we alle internationale regels negeren en een 'coalitie van bereidwilligen' samenstellen, die doet denken aan kinderen die paraderen met hun denkbeeldige vrienden. Gegeven het feit dat de werkelijke dreigingen van terrorisme niet onder nationale vlaggen wapperen, kan de regering altijd een excuus voor interventie verzinnen, zoals sommige van haar belangrijkste functionarissen deden bij het omverwerpen van democratieën en het steunen van dictaturen tijdens de Koude Oorlog. In plaats van de voornaamste les van 11 september te erkennen, namelijk de diepe onderlinge verbondenheid van onze wereld, handhaaft deze regering de rauwe heerschappij van de macht, in het vertrouwen dat deze altijd zal zegevieren.
Denk eens aan de afwijzing door Bush van internationale verdragen, of het nu gaat om oorlogsmisdaden, landmijnen, kinderarbeid, vrouwenrechten, tabakscontrole, kernproeven, regulering van handvuurwapens of biologische wapens. Om het voorbeeld van de opwarming van de aarde te nemen: een internationale consensus van wetenschappers is het erover eens dat het een reëel en cruciaal probleem is. Als we bang zijn voor het islamitische terrorisme, zal de wanhoop die het voedt nauwelijks worden verminderd door voorspelde uitkomsten zoals de overstroming van het belangrijkste landbouwgebied van Egypte, de Nijlvallei. Maar Bush weigert zich te laten binden door de internationale wetenschappelijke consensus of door de meest bescheiden pogingen, zoals het Kyoto-protocol, om dit in beleid om te zetten. Zijn meest recente EPA-rapport over de toestand van het milieu schrapte de echte discussie over de kwestie volledig. Volgens Bush zijn de machtigen vrijgesteld van elke beperking op hun recht om te nemen wat ze willen.
Omdat deze regering al veel te veel van haar agenda heeft uitgevoerd, streeft zij meedogenloos de rest na. Nu ze de Senaat en het Huis van Afgevaardigden controleren en een grotendeels sympathiek Hooggerechtshof hebben, lijken degenen die een ethiek van onbeperkte hebzucht omarmen meer macht te hebben dan ooit.
Maar deze macht wordt nog steeds gecontroleerd door de consequenties in de echte wereld en door het activisme waarmee we de problemen reëel maken voor onze medeburgers.
De bezetting van Irak wordt elke dag een groter moeras. Terroristische bommen ontploffen in Marokko, Algerije en het ooit schijnbaar gepacificeerde Afghanistan. In de nasleep van de oorlog in Irak constateert het Global Attitudes Project van de Pew Foundation dat meerderheden in islamitische landen als Indonesië, Jordanië, Marokko en Pakistan zeggen dat ze “vertrouwen hebben in Bin Laden om het goede te doen in de wereldaangelegenheden.” Dat is een verbijsterend verontrustend antwoord, des te meer omdat na 911 veel van deze zelfde mensen rouwden uit medeleven met ons verlies. Intussen heeft iedere gemeenschap in dit land gezien hoe de dienstverlening aan de armen en kwetsbaren – en een groot deel van de middenklasse – gedecimeerd werd door nationale bezuinigingen. We moeten de verborgen verhalen vertellen die de kosten benadrukken.
De arrogantie van deze regering begint een respons van grote burgers op te roepen, die mogelijk net zo breed is als welke reactie dan ook sinds het hoogtepunt van de jaren zestig. We zagen dit het meest zichtbaar vóór de oorlog in Irak. Velen die zich toen hebben uitgesproken, beginnen toe te werken naar de verkiezingen van 1960. Degenen onder ons die hebben gedemonstreerd en zich hebben uitgesproken, moeten nu contact opnemen met vrienden, buren en gemeenschappen over de verbluffend destructieve implicaties van een wereld waarin de machtigen doen wat ze willen.
Er bestaat een wijdverbreide verleiding om zich met de winnaars te identificeren. Maar in een plunderocratie verliezen we allemaal. We verliezen onze stem, onze democratie, ons vertrouwen dat we niet failliet zullen gaan door medische rekeningen of op straat zullen worden gegooid, onze zekerheid dat onze lucht en ons drinkwater veilig zijn, onze bescherming tegen de bittere woede van nieuwe generaties terroristen. Uiteindelijk verliezen we onze democratie. Dat is de inzet, in binnen- en buitenland. We moeten daar duidelijk over zijn. Als we onze medeburgers voldoende context kunnen geven om na te denken, zullen de meeste Amerikanen erkennen dat ze geen wereld willen die wordt bestuurd door de Enrons en WorldComs. En dat de acties van de regering niet hun belang dienen, maar alleen de belangen van de kleine groep die aan de top staat.
Ze willen niet dat hun gemeenschappen worden geplunderd of verlaten. Ze willen de aarde niet kannibaliseren. Ze willen een relatie met de wereld die ons veiliger maakt, niet minder.
Welke specifieke kwesties we ook belangrijk vinden en aanpakken, we moeten ons ook concentreren op het grotere patroon: de destructiviteit van een regime dat gebaseerd is op plundering. Juist de schandaligheid van het bereik van deze regering moet ons inspireren om te handelen voor een visie die gebaseerd is op verbinding, respect en het leren leven binnen onze grenzen. Want alleen door de ethiek van meedogenloos nemen te verwerpen, eren we de gemeenschappelijke banden die ons allemaal binden.
Paul Rogat Loeb is de auteur van Ziel van een burger: leven met overtuiging in een cynische tijd. Zien www.soulofacitizen.org. Voor het beste langetermijnalternatief voor de politiek van plundering, zie www.publiccampaign.org
Om de artikelen van Loeb direct te ontvangen, kunt u, als u ze nog niet ontvangt, een blanco bericht sturen naar [e-mail beveiligd]
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren