Meneer de President: Nog maar drie weken geleden (31 augustus 2012) werd in deze brief de vraag gesteld: "Hoe lang zal het duren voordat deze groepen zich tegen hun voormalige aanhangers keren, zoals ze dat in Afghanistan hebben gedaan?" De vraag had betrekking op onze steun aan religieuze fundamentalistische (zelfs fanatieke) groeperingen om het seculiere regime van Gaddafi in Libië omver te werpen, en nu via proxy's in de Syrische burgeroorlog waarbij Al Qaeda-elementen uit Noord-Afrika worden ingezet.
Niemand had het antwoord in zo’n korte tijd verwacht. De Amerikaanse ambassadeur en drie anderen zijn omgekomen bij een aanval op hun veilige huis in de stad Benghazi, de bakermat van de Libische revolutie. Zijn als veilig beschouwde reis vanuit Tripoli werd gevaarlijk tijdens de rellen na de tv-onthulling door een Egyptische commentator van een "YouTube" -trailer voor een in Californië geproduceerde film waarin de islam en de profeet Mohammed worden gekleineerd.
In de nasleep van de Libische revolutie is de deksel van het seculiere Gaddafi-regime op de fundamentalistische bewegingen verwijderd, en deze hebben zich als een lopend vuurtje over de Sahel verspreid. Mali, lange tijd een democratische staat met een traditie van verkiezingen en vreedzame machtsoverdracht, is uiteengevallen. De Toeareg-nomaden, die slechts drie miljoen mensen tellen en in het noorden wonen, hebben zich in Mali lange tijd gemarginaliseerd gevoeld. Deze keer werd hun ontsnappingspoging geholpen door Ansar Dine en, volgens sommige verhalen, Al Qaeda in de Islamitische Maghreb. De beter georganiseerde fundamentalisten hebben het nu overgenomen; Net als de Taliban heeft hun compromisloze vorm van islam hen ertoe gebracht oude heiligdommen van vereerde islamitische soefi-heiligen te vernietigen en een strikt restrictieve versie van de sharia-wetgeving te introduceren.
Op dezelfde manier verrijkt door de wapenstroom uit Libië, is de eens stervende Boko Haram in Nigeria nieuw leven ingeblazen, wat nieuwe kopzorgen veroorzaakt voor de gekozen regering in een multi-etnische, multireligieuze staat.
De fundamentalistische invloed neemt niet langer af in andere delen van Noord-Afrika, waaronder Mauritanië, Marokko en Algerije. En de dominotheorie die ooit werd toegepast op het communisme, vooral in Indo-China, is opnieuw opgedoken in een ideologie die zo perifeer is dat deze een halve eeuw geleden vrijwel onbestaande was. Toch dient het nu als een speerpunt voor destabilisatie, vooral dankzij een mislukte westerse politiek van buitenlandse inmenging. Natuurlijk heeft de bemoeienis ook andere gevolgen, namelijk de honderdduizenden slachtoffers, de miljoenen ontheemde vluchtelingen en de vele miljoenen die ooit naar Amerika opkeken als een baken van hoop, maar ons nu haten.
In Syrië zijn de proxy-oorlogen naar een nog hoger niveau geëscaleerd. We zijn er niet bij betrokken via proxy’s, maar via proxy’s van onze proxy’s (Saoedi-Arabië en Qatar) – een soort proxy-kwadraat-betrokkenheid die zelfs nog minder controle over de situatie of de actoren mogelijk maakt.
Deze democratiseringsagenda wordt, zelfs als deze echt is, verblind door ideologische oogkleppen, waarbij eeuwenoude tradities van fundamentele loyaliteit aan familie, stam en religieuze overtuiging worden genegeerd – een combinatie die fataal is voor een bloeiende, echte democratie. Zo is de meerderheid van de sjiieten aan de macht in het Arabischsprekende Irak, en voeren hun soennitische landgenoten een clandestiene oorlog tegen hen. Ondertussen besturen de soennitische Koerden een autonome staat in het Koerdische noorden, waarbij Irak wordt opgebroken. Niet dat dit soort tekortkomingen beperkt blijven tot het Midden-Oosten. Een blik op België, Noord-Ierland, Canada, Oekraïne en de verschrikkingen van voormalig Joegoslavië zijn al snel een bevestiging.
Het beste waar we op kunnen hopen is dat we stoppen met het roeren van de pot, en onze inspanningen in plaats daarvan wijden aan het minimaliseren van het menselijk lijden, zelfs als dit betekent dat we religieuze of ideologische ijver moeten beteugelen, of erger nog, ons waargenomen politieke voordeel – vaak verkeerd, zoals Irak levendig heeft aangetoond.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren