Aangespoord door de recente, gewelddadige moord op een vrouw door een man die ze nauwelijks kende op klaarlichte dag in een dichtbevolkte, openbare ruimte, hebben vrouwenrechtenactivisten in Argentinië de slogan nieuw leven ingeblazen die in Mexico begon als reactie op de massamoorden op jonge vrouwen in Ciudad. Juarez. Ni una mujer menos, ni una muerta más (niet één vrouw minder, niet nog één vrouwelijke dood) was de kreet toen de moorden hun hoogtepunt bereikten met de ontdekking van acht dode vrouwen en meisjes in 1996 in Juárez, waar het jaarlijkse dodental te wijten is aan Het aantal vrouwenmoorden bereikte in 304 2010 en gaat onverminderd door en wordt grotendeels niet gerapporteerd. Deze woorden werden gesproken door Susana Chávez Castillo, een plaatselijk poëziewonder dat hetzelfde lot onderging toen ze een eenvoudige wandeling door haar buurt maakte om enkele vrienden te bezoeken.[1] Haar verminkte lichaam werd op 6 januari 2011 gevonden. In Argentinië zeggen ze: Ni una menos, niet één vrouw minder, omdat het leven van elke vrouw en elk meisje ertoe doet.
Buenos Aires 2 mei 2015: Een vrouw arriveert bij een populaire broodjeszaak in de wijk Caballito. Ze vraagt de ober om een plek bij het raam, ‘waar ik gezien kan worden en waar ik naar buiten kan kijken.’ Ze is daar om de man te ontmoeten die haar de afgelopen drie maanden lastigvalt, sinds hij hoorde dat ze gescheiden was van haar man. Het is een oude bekende, en hij accepteert geen nee als antwoord. Hij arriveert, ze praten, zij staat op van haar stoel, hij steekt haar zeven keer neer in het volle zicht van cafébezoekers. De nekwond is dodelijk. De man breekt door het raam van het café en steekt zichzelf met hetzelfde mes neer in het bijzijn van voorbijgangers in de drukke straat. [2]
In eerste instantie zeiden de kranten dat het haar ex-man was die haar had vermoord en vervolgens had geprobeerd zichzelf van het leven te beroven, een verkeerde veronderstelling die logenstraft hoe alledaags dat scenario is geworden. Twee dagen na het incident deed het Argentijnse tijdschrift Clarín moeite om zijn lezers uit te leggen dat de twee geen stel waren.[3] Romina Diurno, hoogleraar genderstudies aan de afdeling Psychologie van de Universiteit van Buenos Aires, was die dag met haar dochter in de laan voor het café en maakte de moord mee. In haar artikel, ‘Getuige zijn van femicide in Caballito: rennen en schreeuwen’, vertelt ze:
“De media vertelden later het nieuws en beschreven de voorzorgsmaatregelen die de vrouw nam om hem te ontmoeten: een openbare plaats, in het volle zicht van iedereen, begeleid, maar het was niet genoeg. Hypervigilante strategieën zijn nooit genoeg. Niemand kon de uitkomst vermijden, noch de tientallen mensen die daar waren, rennend, wanhopig proberend zichzelf te beschermen, waarvan velen niet begrepen wat er gebeurde, noch het medische personeel dat probeerde het slachtoffer te reanimeren op weg naar het ziekenhuis.”[4]
De term femicide is blijkbaar gevormd uit de twee woorden ‘vrouwelijk’ en ‘moord’, en wordt over het algemeen gedefinieerd als het opzettelijk doden van vrouwen en meisjes omdat ze vrouwelijk zijn, of beter nog en meer inclusief, vrouwelijk geïdentificeerd. Het is wat er gebeurt in Juárez, wat er is gebeurd in Caballito, wat er gebeurt als babymeisjes worden achtergelaten om te sterven. En het gebeurt thuis, aan het zicht onttrokken. Volgens het informatieblad van de Wereldgezondheidsorganisatie getiteld ‘Femicide: Understanding and Addressing Violence Against Women’, worden ‘de meeste gevallen van femicide gepleegd door partners of ex-partners, en gaat het om aanhoudend misbruik thuis, bedreigingen of intimidatie, seksueel geweld of situaties waar vrouwen minder macht of minder middelen hebben dan hun partner.”[5]
Maar vaak en helaas wordt deze laatste definitie opgevat als een gedeelde verantwoordelijkheid van de kant van vrouwen, wat ten onrechte leidt tot eindeloze discussies, programma's, trainingen en verbodsbepalingen, alsof het in hun macht ligt om misbruik en vrouwenmoord te voorkomen. Maar in Juárez en Caballito kan men op geen enkele manier de vermoorde vrouwen erbij betrekken; er was niets dat ze hadden kunnen doen. Zoals Diurno schrijft: “Femicide is niets anders dan de grootste uiting van het patriarchaat, de heerschappij van mannen over vrouwen, en de reactie is wreed voor vrouwen die aan dit lot willen ontsnappen.”[6]
In de woorden van de productieve auteur Ilka Oliva Corrado: “Niet één minder zeggen betekent geen weerloze prinsessen en gewelddadige kleine mannetjes meer. Het betekent dat mensenhandel- en prostitutienetwerken moeten worden aangepakt. Geen onzekere arbeid meer, gelijk loon voor gelijk werk. Seksuele voorlichting om te beslissen. Anticonceptie om niet af te breken. Legale abortus om niet dood te gaan. Geen mishandelingen en geweld tegen vrouwen meer, gerechtigheid voor de slachtoffers.” [7]
Foto's van de Ni una menos-demonstratie van 3 juni 2015 in Buenos Aires zijn hier te zien: https://www.facebook.com/pages/Ni-una-menos/351635908360931
Danica Jorden is schrijfster en vertaler van Engels, Spaans, Frans, Portugees, Italiaans en andere talen.
[1] http://www.englishpen.org/campaigns/mexico-in-memory-of-susana-chavez-castillo-2/
[2]http://www.sitioshoy.com.ar/index.php/component/k2/item/1240-obsesi%C3%B3n-de-amor-y-muerte-en-el-barrio-porte%C3%B1o-de-caballito
[3] http://www.clarin.com/sociedad/femicidio-caballito-pareja-obesionado_0_1351664835.html
[4][6] http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/las12/13-9693-2015-05-15.html
[5] http://www.who.int/reproductivehealth/publications/violence/rhr12_38/en/
[7] http://www.rebelion.org/noticia.php?id=199716&titular=%93ni-una-mujer-menos-ni-una-muerta-m%E1s%94-%28i%29-