De reuzen zijn op een financieel mijnenveld gestapt. In de afgelopen zes maanden zijn drie van de vijf grootste investeringsbanken van Amerika verdwenen. De overige twee – Morgan Stanley en Goldman Sachs – snakken naar adem. Terwijl Morgan Stanley fusiemogelijkheden overweegt, zijn de aandelen van Goldman ingestort.
Hevige trillingen werden over de hele wereld gevoeld.
In wat een klassiek voorbeeld lijkt te zijn van ‘publiek-privaat’ partnerschap kwam de Amerikaanse regering tussenbeide om AIG te redden door ermee in te stemmen 85 miljard dollar aan noodfondsen te lenen in ruil voor een belang van 79.9 procent, wat betekent dat ze feitelijk de controle overneemt van de grootste verzekeringsmaatschappij ter wereld. In de week na de chaos op Wall Street hebben centrale banken in Groot-Brittannië, de Europese Unie, Japan, Zwitserland, Canada, Rusland en India in meerdere reddingsoperaties 600 miljard dollar gepompt. Ironisch nietwaar? De reuzen uit de particuliere sector worden uiteindelijk gered door de staatskas.
Het afgelopen jaar heeft het Amerikaanse ministerie van Financiën al 900 miljard dollar aan reddingsoperaties uitgegeven. En nu IMF-chef Dominique Strauss-Kahn waarschuwt dat het ergste nog moet komen, zullen belastingbetalers over de hele wereld uiteindelijk meer moeten uitgeven om de enorme verliezen te verdoezelen die door de particuliere giganten worden geleden. Dit doet me denken aan het oude gezegde: kop win je, staart verlies ik.
Zeker, de markten hebben gewonnen. De Amerikaanse president George Bush kon geen stille toeschouwer blijven. Hij benadrukte de urgentie: "De tussenkomst van de overheid is niet alleen gerechtvaardigd, maar ook essentieel", heeft hij de moeder van alle reddingsoperaties aangeboden: een pakket van 1 biljoen dollar. En inderdaad, binnen enkele uren begonnen de wereldmarkten weer te glimlachen.
De politieke urgentie waarmee de Amerikaanse regering, en trouwens ook regeringen elders, het financiële systeem hebben gered van een verslechtering, legt hun dubbele standaarden bloot. 600 miljard dollar (die in slechts één week is uitgehoest) had de honger (de FAO schat dat 854 miljoen mensen elke avond met honger naar bed gaan) van de aardbodem kunnen wegvagen. De extra 900 miljard dollar die de VS het afgelopen jaar heeft uitgegeven, had de naar schatting 2 miljard armen in de wereld uit de eeuwige armoede kunnen halen, en dat ook op een duurzame basis op lange termijn. Het reddingspakket van één biljoen dat George Bush belooft had de laatste sporen van armoede, honger, ondervoeding en ellende van de aardbodem kunnen wegvagen.
Alleen als het mondiale leiderschap eerlijk genoeg zou zijn, zou een dergelijke urgentie kunnen worden aangetoond bij het aanpakken van de mondiale armoede en honger. Het zou voor de Verenigde Naties niet nodig zijn geweest om hun collectieve schuld te verdoezelen in de vorm van de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen. Armoede zou tot de geschiedenis beperkt blijven. De honger had inmiddels uitgebannen kunnen worden.
Terugkomend op de ineenstorting: dit is in wezen de mantra van de markt. Als het goed gaat, moet de overheid een stap terug doen en de stier een waanzinnige loop laten maken. Winst wordt het enige motief, en beleggers laten het links liggen. De markten zullen zichzelf corrigeren, zoals u herhaaldelijk hebt gehoord. De investeringsbanken hebben overheden, toezichthouders en investeerders altijd gerustgesteld dat zij over de expertise beschikken om activarisico's te beheren.
De winsten worden binnengeharkt door kapitalistische bedrijfsplunderaars. Een paar bedrijven verdienen miljarden, presenteren valse cijfers en argumenten en gaan er met de taart vandoor. Kredietbeoordelingsindustrieën bieden hen de hoogste onderscheidingen. En als de ineenstorting komt, worden de verliezen steevast opgevangen door de gemiddelde belastingbetaler, van wier spaargeld de regeringen de reddingsoperaties voorzien. De biljoenenvraag die rijst is: waarom zouden de regeringen moeten ingrijpen? Moeten de markten niet zelfregulerend en op zichzelf staand zijn? En nog belangrijker: waarom zouden de regeringen moeten proberen de markten levend te houden?
En voordat we verder gaan, kan ik je dit verzekeren. Deze bedrijven waren geen gewone zakenhuizen. Zoals iemand heeft gezegd vertegenwoordigden zij de trots van het Amerikaanse financiële systeem. Ze hadden het beste talent en trokken het beste van de business schools aan. Ze adviseerden buitenlandse regeringen en verstrekten deskundig advies. Ze hebben het economische en monetaire beleid van de Wereldbank/IMF en de Wereldhandelsorganisatie herschreven. De macht van de markten is zo groot geweest dat het belangrijkste economische denken over de hele wereld haar stomme discipel is geworden.
Privatisering is het economische modewoord geweest en dwong de regeringen zich open te stellen voor directe buitenlandse investeringen. Markten werden het ultieme economische nirvana.
In India is de druk groot om de resterende bedrijven uit de publieke sector te desinvesteren; de druk neemt ook toe om de genationaliseerde banken te privatiseren. De argumenten zijn hetzelfde, je hebt ze vaak gehoord. Iedere econoom die deze naam waard is, zal pleiten voor de privatisering van de genationaliseerde banken. En wanneer de particuliere sector failliet gaat of de markten ontploffen, zijn het steevast de regeringen die naar verwachting deze zullen nationaliseren.
Dankzij de linkse partijen ontsnapte India aan de zware schokken, maar de trillingen dwongen de Reserve Bank of India wel om via een liquiditeitsaanpassingsfaciliteit 18 miljard dollar in het binnenlandse banksysteem te pompen. Laten we niet vergeten dat de UPA-regering erop gebrand was de financiële sector open te stellen, wetgeving in te voeren om de verwatering van het overheidsvermogen in de banken in de publieke sector mogelijk te maken en de verzekeringssector te hervormen. De privatisering van banken en de verdere openstelling van de verzekeringssector zullen nu worden opgeschort na de mondiale ineenstorting.
Toen hij de gevolgen van de financiële crisis bekeek, vroeg de Indiase premier Manmohan Singh zijn ministers "alert te blijven op de mondiale onrust". Minister van Financiën P. Chidambaram trekt geen lessen uit de ineenstorting, maar blijft optimistisch over financiële hervormingen. Als de linkse partijen hem maar zijn gang hadden laten gaan, zou India in de greep zijn geweest van een verschrikkelijke economische en politieke crisis.
Nu ik er aan denk. Het reddingspakket van 85 miljard dollar voor AIG door de Amerikaanse regering is de grootste nationalisatie in de geschiedenis. Het redden van AIG was van cruciaal belang omdat het falen ervan een veel grotere bedreiging vormde voor het hele financiële systeem. Het reddingspakket van één biljoen dollar, gelijk aan de omvang van het Indiase bbp, zal in werkelijkheid de markten in leven houden. Als nationalisatie nu gerechtvaardigd is, als het de overheid is die de markten feitelijk in stand houdt, begrijp ik niet waarom de overheid überhaupt slecht was? Waarom werd het gebrandmerkt als een overblijfsel uit het vervlogen socialistische tijdperk?
In feite zullen we de komende dagen steeds meer van dergelijke reddingsoperaties zien, met andere woorden
steeds meer bedrijven en bedrijven worden genationaliseerd. Geen wonder dat prof. Nouriel Roubini van de Stern School of Business van de Universiteit van New York het ooit ‘privatisering van de winst en socialisering van de verliezen’ had genoemd.
Je belast de inlichtingendiensten van de politie zwaar als de terroristische aanvallen niet stoppen. Zozeer zelfs dat zelfs de minister van Binnenlandse Zaken een mikpunt van spot wordt. Maar als de financiële intelligentie faalt, en dat ook als de slimste geldmanagers van de beste business schools de touwtjes in handen hebben, dan onthoud je je ervan om zelfs maar met een vinger te wijzen. Jullie maken de leiders van het bedrijfsleven niet belachelijk, noch spotten jullie met wat de zogenaamde prestigieuze business schools produceren. De reden is simpel. We maken allemaal deel uit van de hebzucht, die in één woord de reden achter de financiële ineenstorting kan definiëren.
Met andere woorden: laten we accepteren dat we allemaal profiteren van een corrupt financieel systeem. Daarom onthouden wij ons ervan om op te staan en de schop een schop te noemen.
Hoe goed we ook proberen een financieel systeem te hervormen dat gebaseerd is op hebzucht, ik kan u verzekeren dat het nooit kan worden ontstopt en werkelijk gereguleerd. Er moet daarom een einde komen aan de hypocrisie die het succes van de markteconomie omhult. Laat de markten vrij functioneren en overleven op basis van hun fundamenten. Laat de markten leren hun risico's te beheersen, zonder dat de overheid hen te hulp schiet. Laat het kapitalisme op eigen kracht voortbestaan, met levensreddende intraveneuze injecties uit de staatskas. Laat me eens kijken in hoeverre de markten dan kunnen overleven.
Tot die tijd hoef je geen traantje te laten voor de naar schatting 24,000 hongerigen die elke dag omkomen in het eindeloze wachten op hun volgende stukje voedsel. Ze hebben keer op keer botweg te horen gekregen dat de regeringen geen geld hebben om hen te voeden. Hun legitieme recht op voedsel is in werkelijkheid door de markten weggerukt om je zakken te vullen. Dit is een kleine prijs die de armen moeten betalen om je dromen waar te maken. #