Сүүлийн жаран өдрийн турш Туркийн зэвсэгт хүчинд бүрэн түгжигдсэн Диярбакир хотын түүхэн дүүрэг Сур хотоос гарсан хамгийн сүүлийн үеийн бичлэгүүд нь Сирид удахгүй хүлээж болохуйц сүйрлийн түвшинг харуулж байна. Хог хаягдалаар дүүрсэн хоосон гудамжууд, бөмбөгдөлтөд өртсөн барилга байгууламж, танк, цэргүүд үл үзэгдэх халдагчдыг буудаж байгаа гэх мэт олон талаараа Туркийн Курдууд зонхилдог зүүн өмнөд бүс нутгийн байдал дайны бүстэй төстэй.
Туркийн засгийн газар терроризмын эсрэг тэмцэж байна гэж мэдэгджээ. Гэсэн хэдий ч аюулгүй байдлын үйл ажиллагаа нь хүчирхийллийн пропорциональ бус хэрэглээгээр тодорхойлогддог бөгөөд үүний улмаас бүхэл бүтэн хот, хорооллууд гадаад ертөнцөөс тасарч, энгийн иргэд хэдэн долоо хоногийн турш гэртээ хаагдсан байдаг. Энэ нь олон улсын хүний эрхийн байгууллагуудаас цөөнхийн үйлдлийн төлөө бүхэл бүтэн хүн амыг хамтад нь шийтгэдэг байсныг зогсоохыг уриалахад хүргэсэн.
Туркийн Курдын хүн амын улс төрийн гол төлөөлөгч болох Ардын Ардчилсан Нам буюу HDP нэгдүгээр сарын сүүлээр болсон хоёрдугаар их хурлаараа хүчирхийллийн мөргөлдөөнийг энхийн замаар шийдвэрлэхийг эрмэлзэж байгаагаа онцолжээ. “Хэрэв улс төр үүрэг гүйцэтгэж чадвал зэвсэг хэрэггүй. Улс төргүй газар зэвсэг байх болно” гэж тус намын хамтарсан дарга Селахаттин Демирташ нөхцөл байдлыг дүгнэв.
Бие даасан байдлаас эхлээд зөрчилдөөн хүртэл
2013 оны хавар Туркийн улс болон зүүний үзэлтэй Курдистаны Ажилчны нам буюу Курдын ажилчны намаар дайны талбарт төлөөлсөн Курдын цөөнх хоорондын олон арван жилийн ширүүн мөргөлдөөнийг улс төрийн аргаар шийдвэрлэх найдвар өндөр байсан. Олон жил тулалдаж, хэдэн арван мянган хүн амиа алдсаны эцэст хоёр тал дайныг эцэс болгож, энхийн хэлэлцээ хийхээр шийдсэн бололтой. Бараг 2.5 жилийн турш тулаан зогссон. Найдваргүй тайван байдал 2015 оны зун дуусгавар болсон.
Сири дэх дайны уршгаар Туркийн курдууд болон эрх баригч Шударга ёс, хөгжлийн нам буюу AKP хоорондын хурцадмал байдал хурцадмал байдалд хүрэв. Сирид нутгийн курдууд Туркийн дэмжлэгтэй хэд хэдэн жихадист болон Сирийн сөрөг хүчнийхэнтэй тулалдаж байсан бөгөөд гол нь Исламын улс буюу ISIS гэж нэрлэгддэг. Турк дэх курд бүлэглэлүүд ISIS-тэй холбоотой хоёр амиа золиослогчийн халдлагын бай болох үед буюу зургадугаар сард Диярбакир, долдугаар сард Суруч хотод халдлага үйлдсэний хариуцлагыг AKP хүлээсэн юм.
Гал зогсоох хэлэлцээр эвдэрч, хүчирхийлэл хурдан даамжирсан. Турк улс Иракийн хойд нутаг дахь Курдын ажилчны ажилчны бүлэглэлийн бай руу агаарын дайралт хийж, үүний хариуд Туркийн аюулгүйн хүчнийхэн Курдын босогчид руу дайрчээ. Курдчуудын эх хэлээрээ үг хэлэх, боловсрол эзэмших, шашин шүтэх, улс төрд төлөөлөх, түүхэн эх орныхоо байгаль орчныг хамгаалах эрхийн талаарх гомдлыг зохих ёсоор шийдвэрлэхэд Туркийн төрд итгэх итгэлээ алдсаны оронд олон курдууд "ардчилсан конфедерализм" үзэл сурталд хандсан.
ПКК-ын шоронд хоригдож буй удирдагч Абдулла Окаланы боловсруулсан ардчилсан конфедерализм нь орон нутгийн бие даасан байдал, төрийн төвлөрлийг сааруулахыг дэмждэг.
Туркийн Курдуудын бүс нутаг дахь хот суурингууд, хорооллууд мөргөлдөөн дахин хурцадсаны улмаас тусгаар тогтнолоо зарлаж эхлэхэд Ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоганы удирдлаган дор Турк улс хариу арга хэмжээ авч, арми илгээж, олон арван хөл хорио гэж зарлав. бодит байдал дээр цэргийн бүслэлттэй тэнцэнэ. Өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд арми болон курдын дайчдын дунд олон зуун хүн амиа алдсанаас гадна хоёр зуу орчим энгийн иргэн амиа алдсан гэж үзэж байна.
Энх тайвны төлөөх бүрхэг хэтийн төлөв
HDP өнгөрсөн зургадугаар сард болсон парламентын сонгуулиар, мөн арваннэгдүгээр сард болсон ээлжит бус сонгуулиар сонгуулийн хэт өндөр буюу 10 хувийн босгыг давсан Курдын эрх чөлөөний хөдөлгөөнд үндэслэсэн анхны нам болсныхоо дараа улс төрийн хүчтэй дарамтад орсон. байгуулах. АН-ын төлөөлөгчдийг терроризмыг дэмжсэн хэргээр яллахын тулд халдашгүй эрхийг нь хасах хэрэгтэй гэж Ерөнхийлөгч Эрдоган биечлэн санал болгов.
Гэсэн хэдий ч тус нам сүрдүүлэгт автахаас татгалзаж, мөргөлдөөнийг тайван замаар, ардчилсан замаар шийдвэрлэхийг тууштай уриалсаар ирсэн. "Бүх дарангуйлалыг үл харгалзан ардчилсан шинэ загвар гарч ирж байна" гэж HDP-ын дарга Фиген Юкседаг их хурал дээр хэлсэн үгэндээ хэлэв. “Энэ загвар нь халдлагад өртөж байсан ч дэмжлэг авсаар байна. Энэ төслийг амжилттай дуусгах түүхэн үүрэг АН-д бий” гэлээ.
Түүний хамтран дарга Демирташ “Хэрэв бид хүчирхийллийг зогсоох шийдэл гаргаж чадахгүй бол Туркийн улс төрийн төгсгөл болно” гэж анхаарууллаа. Харамсалтай нь улс төрийн шийдэлд хүрэх хэтийн төлөв бүрхэг байна. Тусгаар тогтнохыг ард иргэд нь уриалсан хот, дүүргийн хотын дарга, улс төрийн төлөөлөгчдийг яллаж, шоронд хорьдог. Мөн энэ үеэр Ерөнхийлөгч Эрдоган: "Өөрийн засаглал, бие даасан засаглал нэрийн дор улс дотор улс байгуулахыг санаархаж буй хүмүүсийг бид дэлхий нийтийг унагана гэдгийг мэдэж байх ёстой" гэж анхааруулсан.
Ерөнхий сайд Давутоглу саяхан "Манай уулс, тал нутаг, хот суурингууд эдгээр алуурчдаас цэвэрлэгдэх хүртэл цэргийн ажиллагаагаа үргэлжлүүлнэ" гэж амласан. Тус улсын хамгийн хүчирхэг хоёр улс төрийн удирдагчийн ийм эвлэршгүй яриа нь засгийн газар удахгүй хэлэлцээрийн ширээний ард суух бэлэн байна гэсэн итгэл найдварыг төрүүлэхгүй байна. Сирийн нутаг дэвсгэрт болон хилийн цаана байгаа курдууд Туркийн нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдалд заналхийлж буй хамгийн том аюул гэж үздэг бөгөөд энэ аюул заналхийллийг таслан зогсоохын тулд ямар ч үнэ өндөр биш юм.
Турк Сирийн курдуудыг Женевт хэлэлцээрийн ширээний ард суухыг зөвшөөрөөгүйтэй адил эх орондоо курдуудтай яриа хэлэлцээ хийхээс татгалзаж байна.
Энэ нийтлэлд Сирийн талаар олон удаа дурдагдсан нь санамсаргүй хэрэг биш юм; Хэрэв Туркийн засгийн газар өнөөгийн эмх замбараагүй байдлыг цэргийн аргаар шийдвэрлэхээс бусад бүх зүйлийг үл тоомсорловол тус улсын нэг хэсэг удахгүй өмнөд хөрштэй төстэй болох бодит аюул заналхийлж байна.
АН-ын урилга тэнд байгаа. Хамтран дарга Демирташ хэлэхдээ: "Олон нийт аюул заналхийлж байгаа үед яриа хэлэлцээ, хэлэлцээ хийх арга байх ёстой. Ардчиллыг бэхжүүлэх нь Туркийг гамшгаас аврах цорын ганц арга зам юм."
ZNetwork нь зөвхөн уншигчдынхаа өгөөмөр сэтгэлээр санхүүждэг.
Хандивлах