Признавам дека сум во тага. Во неделата, убедливи 62 отсто од гласачите во Чиле, мојата земја, го отфрлија усвојувањето на нова и прогресивна Магна Карта; оставајќи го на сила, засега, лажниот устав наметнат од диктаторот Аугусто Пиноче во 1980 година, кој делуваше како лудачка кошула за неопходните реформи.
Како и многу мои сонародници верував дека новиот устав, роден како одговор на а народен бунт пред три години, би биле ратификувани. Тоа беше еколошки најнапредниот таков основачки документ во светската историја, доделување личност на природата, заштита на реките и воздухот и шумите. Ја прошири демократијата, воспостави родова еднаквост и популарно учество, на домородните народи им го одобри признанието што им беше ускратено со векови, со љубов одговори на потребата од универзална здравствена заштита, пристојно образование и пензиски фондови, пристап до вода, суверенитет над минералните ресурси, грижа за животни и деца – работи за кои се бореле генерации Чилеанци.
Примамливо, но недоволно е да се обвини отфрлањето на новиот устав на масовна кампања за дезинформации финансирана од најбогатите Чилеанци – иако тие ги надмина силите за одобрување четири спрема еден – или како резултат на протестно гласање против радикалниот претседател Габриел Бориќ. Иако неодамна беше инаугуриран, тој не можеше да го спречи зголемениот криминал, да ги смири насилните конфликти кои вклучуваат Домородните активисти и државата, или за ограничување на инфлацијата. Јасно е дека мнозинството од гласачкото тело сметаше дека уставната конвенција претерала, претерајќи со реформите на судскиот и законодавниот систем. Некои го најдоа и неговото 388 членовите – тоа е најдолгиот таков документ во светот – збунувачки, па дури и екстравагантен (давање правен статус на глечерите и одбрана на културно соодветна храна).
Исто така, се сомневам дека, иако малкумина отворено би го признале тоа, голем број мои сонародници и жени се непријатни поради акцентот на автономија на домородните народи, и инсистирањето на „плуринационализам“ во земја која се гордее со своето единство. Се сеќавам дека дојдов да живеам во Чиле на 12-годишна возраст и одново и одново ми кажуваа дека нема „Индијанци“ во земјата, дека сите се асимилирани. Можеби овој сегашен обид да се извлечат од невидливост тие народи, нивните јазици, обичаи и култура беше предизвик за она што безброј Чилеанци го чувствуваа како нивен најдлабок идентитет: нивното европско наследство. Во основа, ова е неподготвеност да се справиме со злосторствата на историјата и со истребувањето на тие домородни Чилеанци.
Иако пропуштивме единствена шанса конечно да го закопаме авторитарниот устав на Пиноче – кој беше олеснувач на неолибералните економски политики на Чиле и, според тоа, на нејзината сегашна криза – јас сум утешен од сигурноста дека на крајот ќе биде усвоен нов устав. Референдумот во недела не беше крај на патот, туку уште еден поколеблив чекор во потрагата по правда. Повеќето од оние кои гласаа за отфрлање на новата национална повелба, исто така, гласаа, во 2020 година, со а мнозинство од речиси 80%, да го замени Уставот на Пиноче. Навистина, желбата за значајни реформи – за поинаква, партиципативна, визија за нашата иднина, за нација која ја штити природата и се грижи за своите најранливи луѓе, која очекува жените да бидат протагонисти и различноста да се толерира – е силна и неоспорна. Дури и политичарите кои водеа кампања за отфрлање, вклучително и десничарите кои со децении се спротивставија на промените, обрнаа внимание на барањата на граѓаните и ветија дека ќе го заменат уставот создаден за време на диктатурата.
Иако конвенцијата што беше подготвена беше отфрлена политички, повеќето од соништата што ги отелотвори - за ослободување и еднаквост, за правата на жените и животната средина - продолжуваат да бидат културно валидни, па дури и победнички.
Она што претстои е, сепак, трнлив и комплициран пат. Сега останува на Конгресот (каде што десничарските сили имаат речиси половина од гласовите и можат да стават вето на она што не им служи на нивните интереси) да одлучи за патоказот што ќе создаде текст кој, иако ќе ги зачува многу од најдобрите идеи на отфрлениот документ, исто така се повикуваат на здравиот разум на мејнстрим Чилеанците. Иако овој процес сега ќе биде во рацете на привилегираната елита против која милиони излегоа на улиците да протестираат, тие улици и тие милиони сè уште се таму. Силно ќе вршат притисок за исполнување на нивните барања. А, извршната власт има на чело 36-годишен претседател кој е посветен и на радикални промени и на потрага по консензус кој ќе гарантира траен мир.
Мојот единствен совет до моите сонародници во борбата е да се сетат на зборовите што некогаш ги слушнав од големиот никарагвански поет Ернесто Карденал: „Уставите на утре ќе бидат напишани со љубовните песни на денешницата“.
Можеби, на крајот на краиштата, љубовта ќе надвладее и ќе престанам да тагувам.
ZNetwork се финансира исклучиво преку великодушноста на неговите читатели.
Донирајте