E kii ana a Vilwar (2003) ko te Manapori Manapori o Congo (DRC) pea te waahi nui rawa o te kohuke i runga i te whenua. Kei te DRC nga miriona taranata taimana, parahi, cobalt, zinc, manganese, me te uranium. Ko te korero ko te uranium i whakamahia hei hanga i nga poma ngota i tukuna e te US ki Hiroshima me Nagasaki i hangaia ma te whakamahi i te uranium Congolese.
Ko te DRC, he mea rongonui mo tana coltan. Ko te Coltan he matū i hanga mai i te columbium me te tantalum, a ka whakamahia hei hanga waea pukoro, motiti tirohanga po, muka whatu, me te microcapacitors, te whakamarama a Vilwar.
I te wa o te pakanga a-iwi i roto i te DRC i tona tihi i te mutunga o te 2000, i reira he 'tere koura mo coltan', tuhia Vilwar. Tekau nga wa i piki ake ai te utu o te coltan mo etahi marama. Ko te whakamarama a Vilwar i te marama o Hanuere 2000, ka utua e tetahi kaihokohoko o te ao i waenga i te US$30 me te US$40 mo te pauna (lb) o te coltan kaore ano kia mahia; engari i te marama o Tihema 2000 kua piki te utu ki te US $380/lb. E ai ki a Vilwar ko tenei pikinga utu na te pikinga ohorere, te pikinga o te tono mo te paura tantalum, na te nui o te hiahia mo nga pākahiko rechargeable, he reanga hou o nga waea pūkoro me te tere o nga kaihoko whai muri i te whakarewatanga o te Sony Playstation. 2.
E ai ki te korero ko nga hoia Rwandan me o raatau hoa kei te whiwhi moni $20 miriona ia marama mai i te hokohoko o te coltan anake. E ai ki te Global Witness, i whakaritea nga utu o te coltan Congolese i Rwanda me Uganda. Katahi ka rere ki nga whenua ahumahi ma Belgium me Dubai. Ko te waka rererangi a-motu o Belgium o mua, ko Sabena, i whakamahia hei kawe i te coltan ki tona haerenga. Ko Martinair, he waka rererangi kei Amsterdam, i whakakapi ia Sabena.
Kei te mohiotia hoki te DRC mo ona taimana. E ai ki te korero mai i te tekau tau atu i 1930 ka tukuna e te DRC neke atu i te haurua o nga taimana ahumahi o te ao. E whakamarama ana a Global Witness ko nga taimana DRC kei te kena i runga i te taumata arumoni e nga kamupene maina a te kawanatanga MIBA me Sengamines.
I raro i te mana whakahaere a Mobutu, i pupuri a De Beers i tetahi kirimana hokohoko motuhake mo te toru ki te rima tau me MIBA ki te hoko i nga whakaputanga mana katoa a te kamupene kawanatanga. I haere tonu tenei a tae noa ki te peia a Mobutu ka mutu a Laurent Kabila i te mana whakahaere a De Beers i te tau 1997, e ai ki te Global Witness. Kaore i ngaro katoa mo De Beers. Ko te kamupene taimana he 20% te hea i roto i te kamupene hokohoko taimana Sibeka, me etahi atu 80% o nga hea e mau ana i te kamupene Belgian, a Umicore. Ko Sibeka, he 20% o MIBA. Ko te whakamutunga ko tetahi o nga kaihanga nui rawa atu o te ao mo nga taimana ahumahi, me te whakaputanga o te 9 miriona carats ia tau, e ai ki te Global Witness.
He koura ano te DRC; a ko te nuinga o nga mahi koura ka ahu mai i te raki-raki o te motu. I te wa o Mobutu, i whakawhiwhia te kamupene keri koura a te kawanatanga, Tari o nga Maina Koura o Kilo-Moto (Okimo), ki te keri koura ki te rohe, e ai ki a Prosansky (2007). Ko tenei whakaaetanga tetahi o nga rahui koura nui rawa atu kaore ano kia tirotirohia
i Awherika, ka tapiritia e Prosansky. Koia te take i hokona ai e Ashanti Goldfields tetahi peeke i roto i te kirimana riihi maina me Okimo i te tau 1998. I hanumi a Ashanti Goldfields me AngloGold, a kei te mahi inaianei i roto i te DRC na roto i tetahi apiti ko AngloGold Ashanti Kilo (AGK). Ko te AGK he mahi tahi i waenga i AngloGold Ashanti me Okimo, a, kei a ia he 13.8% te wahanga kore-kore, e ai ki a Prosansky.
Na te pakanga a-iwi, i timata a AngloGold Ashanti ki te keri koura i te Taitokerau o Ituri Takiwa o te DRC i te tau 2003. Heoi, ahakoa i maharatia kua mutu te whawhai, kei te haere tonu nga whawhai ki etahi wahanga o te motu. otira ki te takiwa o Ituri. Na, i te wa i timata ai a AngloGold Ashanti ki te mahi i roto i te rohe, ko te Nationalist and Integrationist Front (FNI) i whakataetae mo te mana i roto i te rohe, ka tuhi a Prosansky.
Ko te tikanga, i whiti nga huarahi o enei whakahaere moni e rua. E ai ki te Human Rights Watch, me whakatu e AGK he hononga ki te FNI, na te mea i mau tonu te mana whakahaere a te FNI mo nga maina i Ituri. E ai ki a Prosansky, i te tau 2003, i hui nga kanohi o AGK ki te rangatira o FNI a Floribert Njabu, nana i tohu tana tautoko mo te AGK ki te timata i nga mahi i te rohe.
E kii ana a AngloGold Ashanti kaore i whakapumau he hononga ki te FNI, a, ko nga huihuinga me te FNI kaore e taea te karo me te kore e taea. E ai ki a Prosansky, ka whakaae a Steve Lenahan o AngloGold Ashanti ko te kamupene 'he hoapaki ki te FNI,' ahakoa he pera ano te hononga o te kamupene ki te kawanatanga o Congolese.
Mai i enei 'whakapapa' ki te FNI, i utua e te kamupene te $1100 i roto i nga taake taunga uta uta ki te FNI, mai i Hui-tanguru ki Oketopa 2004. I tua atu, na AngloGold Ashanti i tuku te FNI ki te kawe waka whenua. Na i te marama o Hanuere 2005, ka utua e te kamupene te FNI $ 8 000 hei tautoko i te haerenga a te FNI ki Kinshasa, ka tuhi a Prosansky.
Mai i te timatanga o te tau 2003 ki te tau 2007, i patu te FNI i nga tangata maori me te whakamahi i nga mahi kaha ki te whakahaere i te hokohoko keri koura i Ituri. I mahi a AngloGold Ashanti i te taha o te FNI, a i etahi wa ka utua e te FNI te moni FNI, he maha nga wa ka whakamahia e te FNI te waka wha-ma-wha a te kamupene ki te haere huri noa i te rohe, a ko te rangatira o te FNI, a Floribert Njabu, i noho ki tetahi whare i runga i te kamupene. Ko te whakaaetanga i tiakina e nga kaiwhaiwhai FNI, etahi o ratou he hoia tamariki, ta Prosansky.
Ehara i te mea miharo i te wa i whakairihia ai e AngloGold Ashanti te $2.629 piriona moni koura i te tau 2005, ko te GDP o te DRC i te tau 2005 e whitu piriona taara. Na roto i te 'whakawhitiwhiti' ki nga whakahaere whakahaehae penei i te FNI i hanga ai e AngloGold Ashanti tona ingoa ko tetahi o nga kaihanga koura tuatahi i Awherika.
Opaniraa
Ko te whakaaetanga tiritiri mana katoa i waenga i nga hoia tutu me te kawanatanga i aukati i te patu i nga tangata maori me te whakahaere i tetahi tikanga mo te rangimarie i roto i te whenua, engari kaore i aukati i te pahua me te whakamahi i nga rawa taiao.
Ko te nuinga o nga roopu tutu kua hinga, kua whakakorehia nga patu, kei te whare herehere a Bemba, kei te whakahaeretia te kawanatanga e te Peeke o te Ao, e whakahaere ana inaianei i te pahua me te whakamahi i nga rawa. E ai ki te Global Witness, i whakatuwherahia e te World Bank tana tari i Kinshasa i te Hakihea 2001, i muri i tana aukatinga o te awhina moni ki te DRC i te 1993.
Kua hoatu e te World Bank ki te kawanatanga DRC he putea US $164 miriona me te nama $50 miriona, ta te Global Witness. Ka tae mai nga moni a te Peeke o te Ao me nga 'tohutohu hangarau' mo te hoahoatanga o nga ture hou DRC maina, ngaherehere me nga ture haumi; me te whakahaere nama, te arotakenga whakapaunga, te whakarereketanga o nga umanga a-iwi me te 'whawhai ki te pirau'.
I tua atu, i te tau 2002, i whakaaetia e te Peeke he $450 miriona taara mo te Whakaora Ohaoha mo te DRC hei tautoko i nga 'whakahou ohanga' i taua whenua. I tua atu, i taua tau ano, i whakaaetia e te Peeke he $454 miriona US $ 1.74 miriona o te Huihuinga-a-Rangi Whakahou me te Whakahou Kaupapa (EMRRP). E whakamarama ana a Global Witness ko te EMRRP tetahi waahanga o te kaupapa matua nui ake i te US$XNUMX piriona, i hangaia me te awhina a te Peeke me te 'tautokohia e te tini o nga kaikoha.'
I te 2003, i te tau i muri i te whiwhinga moni mai i te Peeke o te Ao, ka tuhia e te kawanatanga DRC tetahi Waehere Mining hou i te taha o te Peeke o te Ao, ka tuhi a Prosansky (2007). Ka whakamāramahia e ia ko te whainga o te Waehere ki te whakangawari i te mahi motuhake me te kore e whai huarahi whai hua mo te whakatika hapa. He aha te take e aro nui ai te Peeke o te Ao ki te whakatika hapa me te tika o te hapori i te mea ko ana kaupapa i roto i te DRC ko te haere tonu o te pakanga ma etahi atu tikanga?
E ai ki a Global Witness, ahakoa nga purongo a te UN Experts panel me nga whakahaere tika tangata, karekau he mahi pakari o te ao ki te whakatika i te take o te whakamahi rawa i te DRC. I tenei wa kei te whakahaeretia e te Peeke o te Ao te whakamahi i nga rawa o te whenua i tenei wa i muri mai i te pakanga. Kia tae ra ano ki te whakatau tetahi atu rangatira tutu ki te whakatika ki te kawanatanga o naianei me te Peeke o te Ao me te whakahoki ano i a Congo ki tetahi atu pakanga tivira.
Inaianei kua mauheretia a Jean-Pierre Bemba, no reira ka noho humarie i waho o te pikitia, ka tino mohio tatou kaore pea ia ko te rangatira whakakeke nana i whakahoki te whenua ki te whawhai tiviri. Kei te tino mohio ahau koinei tetahi o nga take i mauheretia ai ia i te marama o Haratua i tenei tau.
Na te Kooti o te Ao i tiaki a Bemba, engari kaore ano kia timata ki te whakahaere i te taiao e hanga ana i nga Bembas o tenei ao.
Tohutoro:
Amnesty International Report (2003). Te Repupirita Manapori o Congo: 'O tatou teina e awhina ana ki te patu i a tatou'- Te mahi ohaoha me te takahi tika tangata i te rawhiti. Paetukutuku Amnesty International. I tikina i te 21 o Hune, 2008, mai i: http://www.amnesty.org/en/library/asset/AFR62/010/2003/en/dom-AFR620102003en.pdf
Ganesan, A. & Vines, A. (2004). Miihini o te whawhai: Nga rauemi, te apo, me te ahua o te kaipahua. paetukutuku Human Rights Watch. I tikina i te 21 o Hune, 2008, mai i: http://www.hrw.org/wr2k4/14.htm
Ripoata a te Kaititiro Ao. (2004). He korero tawhito ano: He rangahau papamuri mo nga rawa taiao i te Manapori Republic of Congo. Paetukutuku Kaupapahere o te Ao. I tikina i te 21 o Hune, 2008, mai i: http://www.globalpolicy.org/security/issues/congo/2004/07congonatres.pdf
Papaioannou, A. (2006). Ko te whakamahi ture kore o nga rawa taiao i roto i te Manapori Manapori o Kongo: He rangahau take mo te whakahoahoa umanga i roto i nga mahi kino tangata. In O. De Schutter (Ed.), Transnational Corporations and human rights, (wh. 263 – 286). Portland: Hart Publishing.
Prosansky, B. (2007). Te keri koura i roto i te rohe pakanga: Ko te horopaki, nga huanga, me nga akoranga o nga mahi a AngloAshanti i te Manapori Manapori o Congo. Northwestern Journal of International Human Rights, 5, 236 – 274.
Vilwar, E. (2003). Te pakanga o te ao kua ngaro. Panui Matataki Rangatōpū (13). I tikina i te 21 o Hune, 2008, mai i: http://archive.corporatewatch.org.uk/newsletter/issue13/newsletter13.pdf