ტაპანი ლაუსტის მიერ
ისტვან მესაროსი, სოციალური კონტროლის აუცილებლობა. ყოველთვიური მიმოხილვა პრესა 2015 წ.
პოლიტიკოსები მთელ მსოფლიოში დაკავებულნი არიან დაარწმუნონ მოქალაქეები, რომ მათ იციან ეკონომიკური აღდგენის გზა. ეკონომიკური ზრდის ყოველ პატარა ნიშანს და უმუშევრობის ვარდნის ყოველ მცირე პროცენტს ისე ხვდებიან, თითქოს რაღაც დრამატული მოხდა ან მოხდება. აღდგენის გზა სიმკაცრეს მოითხოვსო, გვეუბნებიან. როგორც ისტვან მესაროსი დამცინავად აღნიშნავს: „...ადამიანებმა უნდა დაივიწყონ ასტრონომიული ხარჯები შეიარაღებაზე და მიიღონ მნიშვნელოვანი შემცირება მათი ცხოვრების დონეში, რათა დააკმაყოფილონ „გარემოს რეაბილიტაციის“ ხარჯები: ანუ, მარტივი სიტყვებით, შენახვის ხარჯები. ნარჩენების წარმოების გაფართოების დამკვიდრებული სისტემა კარგად ზეთოვანი“. (გვ. 27-28)
მართლაც, მესაროსი ხაზს უსვამს, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ სისტემაში, რომელსაც „არ შეუძლია განასხვავოს „წინასვლა“ განადგურებისგან და არც „პროგრესი“ ნარჩენებისგან - რაც არ უნდა კატასტროფული იყოს შედეგები. რაც უფრო მეტად ხსნის პროდუქტიულობის ძალებს, მით მეტად უნდა გაათავისუფლოს დესტრუქციული ძალა; და რაც უფრო აფართოებს წარმოების მოცულობას, მით უფრო მეტად უნდა დამარხავს ყველაფერი მახრჩობელა ნარჩენების მთებში“. (გვ. 49-50)
შეიძლება იკითხოთ, ვინ არის ისტვან მესაროსი? ბოლოს და ბოლოს, მისი სახელი მეინსტრიმ პრესაში არ ჩანს. ასე აღწერს მას ჯონ ბელამი ფოსტერი ამ წიგნის წინასიტყვაობაში: „ისტვან მესაროსი არის ერთ-ერთი უდიდესი ფილოსოფოსი, რომელიც ჯერ კიდევ ისტორიულმა მატერიალისტურმა ტრადიციამ შექმნა. მისი ნაშრომი დღეს პრაქტიკულად მარტო დგას მარქსის გაუცხოების თეორიის, კაპიტალის სტრუქტურული კრიზისის, საბჭოთა სტილის პოსტრევოლუციური საზოგადოებების დაღუპვისა და სოციალიზმზე გადასვლის აუცილებელი პირობების ანალიზის სიღრმეში“ (გვ. 9. )
გლობალური კეთილდღეობისკენ მიმავალ გზაზე დროებითი სლოკინების ნეოლიბერალური ილუზიებისგან განსხვავებით, მესაროსი ათწლეულების განმავლობაში აფრთხილებდა ადამიანის თვითგანადგურების უფრო სავარაუდო გზის შესახებ. ის ამბობს, რომ კაპიტალის სტრუქტურული კრიზისი ღრუბელს აგდებს დღევანდელ საზოგადოებებზე: „პრობლემები კიდევ უფრო მწვავდება და პოლიტიკურ სისტემას არ შეუძლია რეაგირება, რადგან პოლიტიკური სისტემა ფუნქციონირებს კაპიტალის სულ უფრო შეზღუდულ ზღვრებში“. (გვ. 58)
გლობალური კაპიტალის სისტემის წინააღმდეგობებსა და ანტაგონიზმებს შორის მესაროსი ქრონიკულ უმუშევრობას ყველაზე ფეთქებადი ფენომენად მიიჩნევს. სისტემა, რომელსაც სჭირდება მუდმივი გაფართოება გლობალური კონკურენციის პირობებში, მიზნად ისახავს სამუშაო ძალის მდგომარეობის გაუარესებას, რითაც ძირს უთხრის სისტემის სასიცოცხლო პირობებს საკუთარი გაფართოებული რეპროდუქციისთვის. დესტრუქციული უკონტროლობის საფრთხე ყოველთვის არსებობს.
წინააღმდეგობები უფრო თვალსაჩინო ხდება. თუმცა პოლიტიკოსები ხმამაღლა ყვირიან საპარლამენტო დემოკრატიაზე, სულ უფრო მეტმა ადამიანმა დაიწყო იმის გაცნობიერება, რომ მათ ცხოვრებას არასაპარლამენტო ძალები აყალიბებენ. ნეოლიბერალური იდეოლოგია არა იმდენად ეკონომიკურმა მოაზროვნეებმა შექმნეს, არამედ გაჩნდა კაპიტალის ამჟამინდელი უუნარობისა და/ან სურვილის არარსებობის რეალობიდან, მიეღო კეთილდღეობის სახელმწიფო შეღავათები მუშათა კლასებისთვის. ეს უუნარობა აჩენს კაპიტალის თანდაყოლილ აგრესიულ ხასიათს. ის ყოველთვის უარყოფდა პროდიუსერებს თავისუფლად გაერთიანების შესაძლებლობას თავისუფალ და კრეატიულ, დემოკრატიულ საკუთრებაში არსებულ სამუშაო ადგილებში. როდესაც ასეთი სამუშაო ცხოვრების აუცილებლობა იწყება ხალხის უფრო დიდი მასების წარმოსახვაში, რეპრესიები უფრო გამოხატული ხდება. ბევრი მთავრობა ამჟამად იყენებს კანონებს, რათა შეაჩეროს ხალხი დემონსტრაციებშიც კი.
ეს რეალობა ადრე თუ გვიან აიძულებს მუშებს გადაერთონ თავდაცვითი პოზიციიდან მოძრაობებზე, რომლებსაც შეუძლიათ გამოწვევა იერარქიული საზოგადოებისთვის, რომელიც კაპიტალს სჭირდება, რათა ყველას თავის ადგილზე დააკავოს. Mészáros წერს: „ერთადერთი ძალა, რომელსაც შეუძლია ამ ცვლილების დანერგვა და მისი ამოქმედება, არის საზოგადოების მწარმოებლები, რომლებსაც აქვთ რეპრესირებული ენერგიები და პოტენციალი, რომლის მეშვეობითაც ყველა ეს პრობლემა და წინააღმდეგობა შეიძლება გადაიჭრას. ერთადერთი უწყება, რომელსაც შეუძლია გამოასწოროს ეს სიტუაცია, რომელსაც შეუძლია საკუთარი თავის დამტკიცება და საკუთარი თავის დამტკიცების პროცესში რეალობის პოვნა, არის მუშათა კლასი“. (გვ. 59)
კაპიტალის სისტემასთან ბრძოლის აქტუალურობა ხაზგასმულია ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოს, შეერთებული შტატების აგრესიული ქმედებებით, რათა აკონტროლონ მსოფლიო ნებისმიერი გზით, მათ შორის ომის ჩათვლით. შეერთებული შტატები იყენებს მსოფლიო ენერგეტიკისა და პირველადი მატერიალური რესურსების 25 პროცენტს, თუმცა აშშ-ს მოსახლეობა მსოფლიოს მოსახლეობის მხოლოდ ოთხი პროცენტია. ამერიკული კაპიტალის თვალსაზრისით, რაციონალურია მსოფლიო ეკონომიკაზე კონტროლის ძიება. მაგრამ ამ ვიწრო რაციონალურობის მიღმა უკიდურესად საშიში ირაციონალურობა დგას, რომელიც სამყაროს უკონტროლო კონფლიქტებისკენ უბიძგებს. შემთხვევითი არ არის, რომ ნავთობით მდიდარ ახლო აღმოსავლეთში ყველაზე საშიში კონფლიქტები ჩნდება. მაგრამ საბოლოოდ ამერიკელი სტრატეგები რუსეთისა და ჩინეთის კონტროლი ან დაშლა მათ გეგმებში ჰქონდათ, რადგან ეს ქვეყნები წარმოადგენენ სერიოზულ დაბრკოლებებს მსოფლიო კონტროლის ძიებაში.
დასავლეთის „დემოკრატიული“ ქვეყნები, ძირითადად, ამერიკულ დევნასთან ერთად მიდიან ჰეგემონიისკენ. თუმცა, ქვევით დაძაბულობაა. მაგალითად, უკრაინაში აშშ-ის აგრესიულ პოზიციას ევროპელი კაპიტალისტები საეჭვოდ ადევნებენ თვალს. უზარმაზარი რუსული შეკვეთები დიდი გერმანული და ფრანგული კომპანიებისგან გაუქმდა ამერიკის დაჟინებული მოთხოვნით რუსეთზე დაწესებული სანქციების გამო. მართლაც, ამ უკანასკნელ კრიზისამდე დიდი ხნით ადრე, მესაროსმა იწინასწარმეტყველა, რომ ადრე თუ გვიან ინტერიმპერიალისტური ანტაგონიზმები ღიად იფეთქებდა. ვაშინგტონი, თავის მხრივ, ამტკიცებს უფრო დიდ ევროპულ ერთობას მხოლოდ მანამ, სანამ ეს საფრთხეს არ უქმნის ამერიკის გლობალურ უპირატესობას.
კაპიტალის სისტემის აპოლოგეტებს უყვართ იმის მტკიცება, რომ რაც გვაქვს არის საუკეთესო სისტემა. ძნელი წარმოსადგენია უფრო აშკარა ინტელექტუალური გაკოტრება. ეს იდეოლოგები ბრმა არიან იმის მიმართ, რაც ხდება. კაპიტალის მიერ კონტროლირებადი საზოგადოებები თვითგანადგურებისკენ მიისწრაფვიან. რაც უფრო და უფრო აშკარა ხდება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული საფრთხეები, მოძრაობები სისტემის დესტრუქციულობის წინააღმდეგ დაიწყო. მრავალი ათეული წლის წინ, როდესაც გარემოსდაცვითი საკითხები განიხილებოდა მხოლოდ მცირე წრეებში, მესაროსი უკვე წერდა მდგრადი განვითარების შესახებ.
ნება მომეცით ვრცლად მოვიყვან მესაროსის ციტატას: „მდგრადი განვითარების დიდი გამოწვევა, რომლის წინაშეც ახლა გვიწევს, სათანადოდ ვერ გადაიჭრება ჩვენი სოციალური რეპროდუქციის პროცესის წინააღმდეგობრივი ხასიათის პარალიზებული შეზღუდვების მოხსნის გარეშე. ამიტომაა, რომ არსებითი თანასწორობის საკითხს ჩვენს დროში, წარსულისგან განსხვავებით, აცილება არ შეუძლია. რადგან მდგრადობა ნიშნავს სასიცოცხლო მნიშვნელობის სოციალურ, ეკონომიკურ და კულტურულ პროცესებს, რომლითაც ადამიანები არა მხოლოდ გადარჩებიან, არამედ შეუძლიათ სრულყოფილებაც იმ გეგმების შესაბამისად, რაც თავად დასახეს, ნაცვლად იმისა, რომ იყვნენ არაპროგნოზირებადი ბუნებრივი ძალების და კვაზიის წყალობაზე. - ბუნებრივი სოციალურ-ეკონომიკური დეტერმინაციები. ჩვენი არსებული სოციალური წესრიგი აგებულია კაპიტალსა და შრომას შორის სტრუქტურულ ანტაგონიზმზე და, შესაბამისად, ის მოითხოვს გარე კონტროლის განხორციელებას ყველა ურჩი ძალებზე. მინუსი არის ასეთი სისტემის აუცილებელი თანმხლები, რაც არ უნდა იყოს ადამიანური და ეკონომიკური ძალების გაფლანგვა მისი შენარჩუნებისთვის“. (გვ. 126)
რაც შეეხება მესაროსის მიერ ნახსენებ ასტრონომიულ სამხედრო ხარჯებს, ის ხაზს უსვამს შეერთებული შტატების დეფოლტის აბსოლუტურ დარწმუნებას უახლოეს მომავალში: ”ზუსტად როდის და რა ფორმით – რომელთაგან შეიძლება იყოს რამდენიმე, მეტ-ნაკლებად პირდაპირ ბრუტალური სახეობა – შეერთებული შტატების ასტრონომიული ვალის დეფოლტი ამ დროისთვის შეუძლებელია. ამ კუთხით მხოლოდ ორი დარწმუნება შეიძლება იყოს. პირველი ის არის, რომ ამერიკის დეფოლტის გარდაუვალობა ღრმად აისახება ყველა ამ პლანეტაზე. და მეორე, რომ შეერთებული შტატების გაბატონებული ჰეგემონური ძალაუფლების პოზიცია ყოველმხრივ გაგრძელდება, რათა დანარჩენმა მსოფლიომ აიძულოს გადაიხადოს ამერიკული ვალი მანამ, სანამ მას შეუძლია ამის გაკეთება. (გვ. 95)
ეს წიგნი არის მესაროსის ძველი და ახალი ნაწერების კრებული. ის ეხმარება მკითხველს გაიგოს რა ხდება ამჟამად ჩვენს სახიფათო სამყაროში. კაცობრიობას აქვს მთები ასასვლელი, რათა თავი დაიხსნას კაპიტალის დამანგრეველი ძალაუფლებისგან.
ZNetwork ფინანსდება მხოლოდ მისი მკითხველების გულუხვობით.
შემოწირულობა