მოგება წარმოების გარეშე: როგორ იყენებს ფინანსები ჩვენ ყველას
ინტერვიუ აარონ ლეონარდი
ეკონომიკის პროფესორის კოსტას ლაპავიცასის ახალი წიგნი მოგება წარმოების გარეშე: როგორ იყენებს ფინანსები ჩვენ ყველას, ფინანსების გაუგებარ სამყაროში ჩაღრმავება, ის ადგილი, სადაც სიმდიდრე კეთდება ერთი შეხედვით არაფრისგან, მაგრამ ასეთი დრამატული გავლენით მსოფლიო ეკონომიკაზე. ლაპავიცასი ეხმაურება პოლიტიკურ ეკონომიკაში ერთ-ერთ ყველაზე ინოვაციურ და შესაძლოა ყველაზე საკამათო კონცეფციას: ფინანსიზაციას. აარონ ლეონარდმა ცოტა ხნის წინ მიმოწერა მიმოწერა პროფესორ ლაპავიცასს ელექტრონული ფოსტით, რათა ჰკითხა მისი ახალი წიგნისა და მისი უფრო ფართო შედეგების შესახებ.
თქვენ წერთ: „საკმაო სიფრთხილეა საჭირო იმისათვის, რომ ფინანსები არ განიხილებოდეს, როგორც პარაზიტული ან სპეკულაციური აქტივობები, რითაც ფინანსირებას მივანიჭებთ წმინდა პათოლოგიურ ხასიათს, რომელიც იქნება შეცდომაში შემყვანი“. კონკრეტულად რა არის ფინანსირება და რა საფრთხე ემუქრება მის გამარტივებულ უარყოფას?
არ არსებობს ზოგადად შეთანხმებული მნიშვნელობა ფინანსურიზაციას. მე მესმის ეს, როგორც კაპიტალისტური ეკონომიკის ისტორიული ტრანსფორმაცია - ეპოქალური ცვლილება, რომელიც მოხდა ბოლო ოთხი ათწლეულის განმავლობაში.
შეცდომა იქნებოდა ფინანსირებაზე უბრალოდ ფინანსების წარმოუდგენელი ზრდა ან სპეკულაციური მოგების ზრდა. დაფინანსება ფუნდამენტურად ეხება სამრეწველო და კომერციული საწარმოების ტრანსფორმაციას, ფინანსურ საქმიანობაში მოგების ძიებას; ბანკების ტრანსფორმაცია, მოგების ძიება ფინანსურ ტრანზაქციებში და შინამეურნეობებთან ურთიერთობისას; საბოლოოდ, შინამეურნეობების ტრანსფორმაცია, რომლებიც ჩართულია ფინანსების ოპერაციებში სესხის აღების მიზნით, მაგრამ ასევე პენსიებისა და დაზღვევის მართვისთვის. ეს წარმოადგენს ეკონომიკური, მაგრამ ასევე სოციალური ცხოვრების ღრმა ცვლილებას, რაც გავლენას ახდენს თუნდაც ეთიკასა და მორალზე.
რა კავშირი ჰქონდა ფინანსირებას 2007-2008 წლების ეკონომიკურ კრიზისთან - ან სხვაგვარად რომ ვთქვათ - რატომ უნდა ვიზრუნოთ დღეს ფინანსირებაზე?
2007-2009 წლების კრიზისი ფინანსური კაპიტალიზმის სისტემური კრიზისია. დაფიქრდით: უზარმაზარი გლობალური კრიზისი დაიწყო, რადგან აშშ-ს ფინანსურმა ბიზნესებმა ცუდი სესხები მისცეს აშშ-ს მუშათა კლასის ყველაზე ღარიბ ნაწილს. ასეთი განვითარება წარმოუდგენელი იქნებოდა მე-19 საუკუნეში.
ზედმეტია იმის თქმა, რომ რეალური კაპიტალისტური აკუმულაცია დიდი ხნის განმავლობაში სერიოზულ სირთულეებში იყო და მომგებიანობა, თუმცა ის აღდგა, სუსტი რჩება 1960-იანი წლების სტანდარტებით. ეს არის ის ფონზე, რომლითაც ფინანსურიზაციამ წარმოქმნა ბუშტების თანმიმდევრობა, რომლებიც სერიოზულად აისახება რეალურ ეკონომიკაზე, როდესაც ისინი აფეთქებენ.
არის პასაჟი, რომელმაც განსაკუთრებით მიიპყრო ჩემი ყურადღება: „აშშ-ის ჰეგემონიის შემოდგომა, ფინანსების გამო თუ არა, დაემთხვა არსებით შემოდინებას აშშ-ში, მათ შორის აღსანიშნავია, მსოფლიოს ზოგიერთი უღარიბესი ქვეყნიდან“. ეს საკმაოდ პარადოქსულად გამოიყურება. შეგიძლიათ გააფართოვოთ?
ეს ნამდვილად არის ფინანსირების ერთ-ერთი მთავარი პარადოქსი. ფინანსების გლობალური ზრდა დაფუძნებულია დოლარის, როგორც საერთაშორისო სარეზერვო ვალუტის როლზე - ყველაზე ახლოს, რაც დღეს მსოფლიო ფულთან არსებობს. განვითარებადი ქვეყნები, ძირითადად ჩინეთი, მაგრამ მსოფლიოს ზოგიერთი ყველაზე ღარიბი ქვეყანაც კი აგროვებს დოლარს, რათა შეძლონ მონაწილეობა მსოფლიო ბაზარზე. დოლარი იგროვებს აშშ-ს სახელმწიფო ობლიგაციების ყიდვით, ანუ კაპიტალის შეერთებულ შტატებში გაგზავნით, შედეგი არის ის, რომ წმინდა საფუძველზე, აშშ იღებდა კაპიტალს დანარჩენი მსოფლიოდან და არა ექსპორტზე.
ეს არის უზარმაზარი პრივილეგია, რომელიც საშუალებას აძლევს აშშ-ს იაფად დააფინანსოს თავისი მთავრობა. განვითარებადი ქვეყნები, იმავდროულად, მიიყვანენ თავიანთი ეკონომიკის ფინანსური ანაზღაურებისკენ, რადგან ისინი იძენენ აშშ-ს ძალიან ლიკვიდურ აქტივებს.
დასკვნაში თქვენ წერთ: „ფინანსალიზაციის დაპირისპირება არსებითად არის პოზიცია, რომელიც იწვევს ანტიკაპიტალისტურ იდეებს, პოლიტიკას და პრაქტიკას“. რატომ არის ეს ასე, ვიდრე მაგალითად, ფინანსების რეგულირების მოდელი, უფრო მეტი ბალანსისკენ, ანუ უფრო კეინსიანური სამყაროსკენ, სადაც ეკონომიკა რეგულირდება სრული დასაქმების ინტერესების შესაბამისად და ყოველივე ამას?
ფინანსურიზაცია არის ისტორიული ცვლილება, მომწიფებული და განვითარებადი კაპიტალისტური ეკონომიკის ღრმა ტრანსფორმაცია. ეს არ არის მხოლოდ პოლიტიკის ცვლილებების შედეგი, როგორიცაა ფინანსური ლიბერალიზაცია, თუმცა მათ, რა თქმა უნდა, წვლილი შეიტანეს ამაში. აქედან გამომდინარეობს, რომ ფინანსურიზაციას ვერ დაუპირისპირდება მხოლოდ ფინანსების რეგულირება, ან მაკროეკონომიკურ დონეზე პოლიტიკის ცვლილებები. ბუნებრივია, ეს უნდა მოხდეს ფინანსების შესაკავებლად, მაგრამ გაცილებით მეტია საჭირო ფინანსირების შებრუნებისთვის.
უფრო კონკრეტულად რომ ვთქვათ, სამრეწველო და კომერციული საწარმოს ოპერაციები დისტანცირებული უნდა იყოს ფინანსებისგან; უნდა არსებობდეს საჯარო საკუთრება და კონტროლი ბანკებზე; ასევე უნდა აღდგეს საცხოვრებლის, განათლების, ჯანმრთელობისა და პენსიების საჯარო უზრუნველყოფა, რათა ცალკეული მუშაკების ცხოვრებიდან ფინანსები ამოიღონ. ეს არის ღრმა ცვლილებები ეკონომიკასა და საზოგადოებაში, რაც ძალთა ბალანსს გადააყენებს კაპიტალის წინააღმდეგ და შრომის სასარგებლოდ.
ამასთან დაკავშირებით, რატომ არის, თქვენი აზრით, სოციალიზმი - თუ სწორად მესმის რასაც წერ - მაშინ რეალური ალტერნატივა?
ფინანსალიზაციის შებრუნებისთვის ბრძოლა სოციალიზმის მისაღწევად ბრძოლის ნაწილია. არ არის აუცილებელი სოციალიზმის მიღწევა ფინანსალიზაციის შებრუნებისთვის, მართლაც სოციალიზმის მიღწევა გაცილებით რთული საკითხია. მაგრამ ბრძოლა ფინანსების შესაკავებლად და ყოველდღიური ცხოვრებიდან მისი გავლენის მოსაშორებლად არის სოციალიზმისთვის ბრძოლის სასიცოცხლო მნიშვნელობის ნაწილი. სწორედ ასეთი სოციალიზმი გვჭირდება 21-ე საუკუნეში - ასოციაციური, კომუნალური, დემოკრატიული და ინოვაციური ფინანსური კაპიტალიზმის მიერ სოციალურ პრობლემებთან გამკლავებაში.
კოსტას ლაპავიცასი არის ლონდონის უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობისა და აფრიკის კვლევების სკოლის ეკონომიკის პროფესორი. ის არის კვლევის ფულისა და ფინანსების (RMF) წევრი. ის არის ახალი RMF ანგარიშის „Breaking Up? ევროზონის კრიზისიდან გამოსვლის გზა. მის წინა პუბლიკაციებში შედის ბაზრების სოციალური საფუძვლები, ფული და კრედიტი მდე ფულისა და ფინანსების პოლიტიკური ეკონომიკა.
ZNetwork ფინანსდება მხოლოდ მისი მკითხველების გულუხვობით.
შემოწირულობა