Verð á raforku hefur hækkað stjarnfræðilega í Evrópu á síðustu tveimur árum: eftir fjórum sinnum frá fyrra ári og 10 sinnum á síðustu tveimur árum. Evrópusambandið (ESB) hefur haldið því fram að þessi verðhækkun stafi af hækkun á verði á gasi á alþjóðamarkaði og Rússar sjá ekki fyrir nægu gasi. Þetta vekur upp hina gagnrýnu spurningu: Hvers vegna ætti til dæmis þýska raforkuverðið að hækka fjórum sinnum Þegar jarðgas leggur sitt af mörkum í kringum einn sjöunda hluta af raforkuframleiðslu sinni? Hvers vegna gerir Bretland, sem framleiðir 40 prósent af raforku sinni úr endurnýjanlegum orkugjöfum og kjarnorkuverum, og framleiðir helmingur þess jarðgass sem það eyðir, sjáið þið líka mikla hækkun á raforkuverði? Allt þetta tal um að kenna Rússum um nýlega hækkun á gasverði hylja þann raunveruleika að raforkuframleiðendurnir séu í raun að skila stjarnfræðilegum óvæntum hagnaði. Fátækari neytendur, sem þegar hafa verið ýttir upp að vegg vegna heimsfaraldursins, standa frammi fyrir grimmilegri vanda: Þar sem rafmagnsreikningar munu líklega vera 20-30 prósent af fjárhagsáætlun heimilisins á veturna, ættu þeir að kaupa mat eða halda húsunum heitum?
Þessi mikla hækkun raforkuverðs er hin hliðin á sögunni um svokallaðar markaðsumbætur í raforkugeiranum sem hafa átt sér stað á síðustu 30 árum. Rafmagnskostnaður er bundinn við dýrasta framboð til netsins í daglegum og tímabundnum uppboðum. Eins og er er þetta jarðgas og þess vegna hækkar raforkuverð mikið þótt gas sé ekki aðaluppspretta raforku til netsins. Þetta er bókstafstrú á markaði, eða það sem nýklassískir hagfræðingar kalla jaðarnýtingarkenninguna. Þetta var hluti af raforkugeiranum hjá Augusto Pinochet umbætursem hann innleiddi í Chile á tímum hernaðareinræðis síns þar á árunum 1973 til 1990. Sérfræðingur þessara Pinochet umbætur var Milton Friedman, sem naut aðstoðar Chicago Boys hans. Meginreglan um að raforkuverð ætti að byggja á „jaðarverði“ þess varð meira að segja hluti af stjórnarskrá Pinochets 1980 í Chile. Umbæturnar í Chile leiddu til einkavæðingar raforkugeirans í landinu, sem var markmiðið með því að koma þessum umbótum af stað.
Það var Chile líkan sem Margaret Thatcher afritaði í Bretlandi, sem síðan ESB afritaði. Bretland tekin í sundur Central Electricity Generating Board (CEGB) sem rak alla raforkuinnviði þess: framleiðslu, flutning og magndreifingu. Þessi ráðstöfun hjálpaði einnig Bretlandi færast frá innlendum kolum vegna varmaorkuvera þess, að brjóta hið öfluga verkalýðsfélag kolanámumanna. Þetta voru líka „umbætur“ Enron-markaðarins í Kaliforníu, sem leiddu til sumarsins bræðsluslys af neti sínu á árunum 2000-2001.
Evrópusambandið lagði mikið upp úr jarðgasi sem valinn eldsneyti til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda; það jók einnig endurnýjanlega orku - sólar- og vindorku - og lagði niður brúnkol og kol. ESB hefur beitt röð refsiaðgerða gegn Rússlandi, opinberað áætlanir sínar um að beita landið frekari refsiaðgerðum og lagt hald á u.þ.b. 300 milljarðar evra af varasjóði Rússlands liggja í ESB bönkum. ESB hefur líka sagt að það muni gera það skera niður um olíu- og gasbirgðir Rússlands. Það kemur ekki á óvart að Rússland hafi gert það verulega minnkað gasbirgðir þess til ESB. Ef Vesturlönd héldu að það gæti vopna fjárhagslegt vald sitt, hvers vegna hélt það að Rússar myndu ekki hefna sín með því að gera slíkt hið sama með gasbirgðir sínar til ESB?
Vegna birgða Rússa á jarðgasi til Vestur-Evrópu falla, hefur verð á LNG hækkað mikið á alþjóðlegum markaði. Það sem verra er, það er einfaldlega ekki til nóg LNG á markaðnum til að koma í stað gassins sem Rússar útveguðu ESB í gegnum leiðslur sínar.
Með því að verð á gasi hækkar um fjórum til sex sinnum á síðustu mánuðum hefur raforkuverð einnig hækkað mikið. En þar sem aðeins brot af rafmagninu er knúið með gasi, eru allar aðrar orkugjafar - vindur, sólarorka, kjarnorka, vatnsafl og jafnvel óhreinar kolaorkuver - að drepa. Það er fyrst núna ESB og Bretland eru að ræða hvernig eigi að bregðast við álagi hás raforkuverðs á neytendur og óvæntum hagnaði raforkuframleiðenda á þessu tímabili.
Það eru ekki aðeins neytendur ESB og Bretlands sem verða fyrir barðinu á. Það er líka evrópskur og breskur iðnaður. Ryðfrítt stál, áburður, glerframleiðsla, ál, sement og verkfræðiiðnaður er allt viðkvæmt fyrir aðföngskostnaði. Þess vegna eiga allar þessar atvinnugreinar á hættu að leggjast niður í ESB og Bretlandi.
Fyrrverandi fjármálaráðherra Grikklands, Yanis Varoufakis, í grein sinni „Tími til að sprengja raforkumarkaði“ skrifar, “Rafkugeiri Evrópusambandsins er gott dæmi um hvað markaður bókstafstrú hefur gert raforkunetum um allan heim... Það er kominn tími til að vinda ofan af hermuðum raforkumörkuðum.” Heimurinn myndi gera vel að fylgja ekki fordæmi ESB.
Hvers vegna er þá miðstjórn Indverja, Narendra Modi, forsætisráðherra að flýta sér inn í þetta hyldýpi? Lærði það ekki af reynslu síðasta árs þegar, eftir kolaskort, fór verðið á raforkumarkaðnum upp í 20 rúpíur (0.25 $) á hverja einingu áður en almenningur sá að það náði hámarki við 12 rúpíur (0.15 $)? Svo hvers vegna að ýta aftur undir þessa gjaldþrota stefnu markaðsbókstafstrúar í skjóli raforkuumbóta? Hverjir munu hagnast á þessum markaðsumbótum? Vissulega, hvorki neytendur né indverska ríkisstjórnin, sem bera mikla byrði af niðurgreiðslu raforkuverðs til neytenda sinna.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja