Ég játa að ég er í sorg. Á sunnudag höfnuðu 62% kjósenda í Chile, landi mínu, samþykkt ný og framsækin Magna Carta; og skilur eftir í bili hina sviksamlegu stjórnarskrá sem einræðisherrann Augusto Pinochet setti árið 1980 og hefur virkað sem spennitreyja til ómissandi umbóta.
Eins og margir samlandar mínir taldi ég að nýja stjórnarskráin, fædd til að bregðast við a vinsæl uppreisn fyrir þremur árum, yrði staðfest. Það var vistfræðilega háþróaðasta slíkt stofnskjal í heimssögunni, veita náttúrunni persónuleika, vernda ár og loft og skóga. Það útvíkkaði lýðræði, kom á jafnræði kynjanna og þátttöku almennings, veitti frumbyggjum þá viðurkenningu sem þeim hafði verið neitað um aldir, svaraði ástúðlega þörfinni fyrir alhliða heilbrigðisþjónustu, mannsæmandi menntun og lífeyrissjóði, aðgang að vatni, fullveldi yfir jarðefnaauðlindum, umönnun fyrir dýr og börn – hlutir sem kynslóðir Chilebúa hafa barist fyrir.
Það er freistandi, en ófullnægjandi, að kenna synjun nýrrar stjórnarskrár um stórfellda óupplýsingaherferð sem fjármögnuð er af ríkustu Chilebúum - þó þeir fór fram úr samþykktaröflunum fjögur á móti einum – eða vegna atkvæðagreiðslu mótmæla gegn róttæka forsetanum, Gabriel Boric. Þó að hann hafi nýlega verið vígður hefur hann ekki tekist að stemma stigu við vaxandi glæpastarfsemi, til að lægja ofbeldisfull átök sem tengjast Aðgerðarsinnar frumbyggja og ríkið, eða til að stemma stigu við verðbólgu. Ljóst er að meirihluti kjósenda taldi að stjórnlagaþing hefði gengið of langt í umbótum á réttar- og löggjafarkerfinu. Sumir fundu það líka 388 greinar - það er lengsta slíka skjal í heimi - ruglingslegt og jafnvel eyðslusamt (veita jöklum lagalega stöðu og verja menningarlega viðeigandi mat).
Mig grunar líka að þó að fáir vilji viðurkenna það opinberlega, sé mikill fjöldi samlanda minna og kvenna órólegur yfir áherslum á sjálfræði frumbyggja, og kröfuna um „fjölþjóðahyggju“ í landi sem stærir sig af einingu sinni. Ég man að ég kom að búa í Chile 12 ára og mér var sagt aftur og aftur að það væru engir „indíánar“ í landinu, að þeir hefðu allir verið samlagaðir. Það getur vel verið að þessi tilraun nú til að koma þessum þjóðum, tungumálum þeirra, siðum og menningu, út úr ósýnileikanum, hafi verið ögrun við það sem óteljandi Chilebúar töldu vera þeirra dýpstu sjálfsmynd: evrópska arfleifð þeirra. Þetta er í grundvallaratriðum óvilji til að takast á við grimmdarverk sögunnar og brottnám þessara innfæddra Chilebúa.
Þrátt fyrir að við höfum misst af einstöku tækifæri til að grafa loksins hina einræðislegu Pinochet-stjórnarskrá – sem hefur verið leiðbeinandi nýfrjálshyggjustefnu Chile í efnahagsmálum og þar af leiðandi núverandi kreppu – þá huggar ég mig við þá vissu að ný stjórnarskrá verði að lokum samþykkt. Þjóðaratkvæðagreiðslan á sunnudag var ekki endir leiðarinnar heldur enn eitt stigið í leitinni að réttlæti. Flestir þeirra sem kusu að hafna nýja þjóðarsáttmálanum kusu einnig, árið 2020, með a meirihluti tæplega 80%, til að koma í stað stjórnarskrár Pinochets. Reyndar er þráin eftir umtalsverðum umbótum – eftir annarri sýn á framtíð okkar, sem tekur þátt, að þjóð sem verndar náttúruna og hugsar um viðkvæmustu fólkið, sem ætlast til að konur séu söguhetjur og að fjölbreytileiki sé umborinn – sterk og óumdeild. Jafnvel stjórnmálamenn sem börðust fyrir höfnun, þar á meðal hægrisinnaðir sem hafa staðið gegn breytingum í áratugi, hafa veitt kröfum borgaranna athygli og lofað að koma í stað stjórnarskrár sem skapaðist í einræðisstjórninni.
Þrátt fyrir að sáttmálanum sem samið var hafi verið hafnað pólitískt, halda flestir draumarnir sem hann felur í sér – um frelsun og jafnrétti, um kven- og umhverfisréttindi – áfram menningarlega gildar og jafnvel sigursælar.
Það sem framundan er er engu að síður þyrnum stráð og flókin leið. Það er nú í höndum þingsins (þar sem hægriöfl hafa nærri helming atkvæða og gætu beitt neitunarvaldi gegn því sem þjónar ekki hagsmunum þeirra) að ákveða vegáætlunina sem myndi búa til texta sem, á meðan þær varðveita margar af bestu hugmyndum hins hafnaða skjals, myndi höfða líka til skynsemi almennra Chilebúa. Þó að þetta ferli verði nú í höndum forréttindaelítunnar sem milljónir fóru út á götur til að mótmæla, þá eru þessar götur og þessar milljónir enn þar. Þeir munu þrýsta af krafti á að farið verði að kröfum þeirra. Og framkvæmdavaldið hefur í öndvegi 36 ára gamlan forseta sem er skuldbundinn bæði til róttækra breytinga og leit að samstöðu sem tryggir varanlegan frið.
Eina ráð mitt til samlanda minna í baráttunni er að muna eftir orðunum sem ég heyrði einu sinni frá hinu mikla níkaragvaskáldi Ernesto Cardenal: „Stjórnarskrár morgundagsins verða skrifuð með ástarljóðum nútímans.
Kannski, þegar allt kemur til alls, mun ástin sigra og ég mun hætta að syrgja.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja