Þar sem Grikkland stendur frammi fyrir hröðum almennum kosningum 25. janúar 2015, eru raunverulegar líkur á því að róttæk vinstristjórn komist til valda í ESB-ríki. Syriza, flokkur sem fæddur er úr bandalagi evrókommúnista, félagslegra hreyfinga og andhnattvæðingarsinna, ríður hátt.
Almennt viðhorf meðal embættismanna og aðgerðarsinna í Syriza er að þeir muni vinna kosningarnar og mynda næstu ríkisstjórn. Flokkurinn vann Evrópukosningarnar í maí 2014 og náði nokkrum verulegum sigrum í héraðskosningunum. Það hefur verið leiðandi á landsvísu í marga mánuði og fékk 29 prósent í lok desember 2014. Kosningalögin sem væna meirihlutann gera ráð fyrir hreinum meirihluta með 35 til 40 prósent atkvæða, allt eftir fjölda flokka sem fara yfir þröskuldinn.
Auðvitað er sigur engan veginn tryggður. Syriza mun að öllum líkindum vinna kosningarnar en skortir hreinan meirihluta. Á milli þessa dags og kjördags verður flokkurinn sprengdur af flóðbylgju áróðurs og hræðsluáróðurs. Þegar þetta er skrifað virðist líklegt að flokkurinn þurfi að mynda bandalag til að komast í ríkisstjórn.
Vandamál Syriza er að það eru engir líklegir samstarfsaðilar: Rétttrúnaðar kommúnistinn KKE, sem barðist með slagorðinu „Ekki treysta Syriza“ árið 2012, hefur útilokað hvers kyns samvinnu. Pasok, sem virðist vera sósíaldemókratískt, er í mikilli kreppu, missir marga kjósendur sína til Syriza og ræðst þannig harkalega á keppinaut sinn. Það stendur hins vegar frammi fyrir hættu á klofningi milli flokka leiðtogans Evangelos Venizelos og forvera hans og forsætisráðherra Giorgos Papandreou. Almennt séð er gríska flokkakerfið mjög óstöðugt og óljóst hvaða og hversu margir flokkar komast inn á næsta þing.
Ef Syriza skortir hreinan meirihluta gæti elíta ESB beitt þrýstingi á alla flokka sem ekki eru Syriza – nema líklega fasista Gullna dögunin og KKE – til að mynda svokallaða ríkisstjórn „þjóðareiningar“ gegn Syriza. Nær fortíð gefur fordæmi fyrir slíkum truflunum. Í nóvember 2011 skipulagði Jose Manuel Barroso, þáverandi forseti framkvæmdastjórnar ESB, setningu tæknikratískrar ríkisstjórnar undir forystu seðlabankastjóra til að framfylgja niðurskurði í Grikklandi, með stuðningi beggja hefðbundinna almennra flokkanna, Pasok og hins íhaldssama Nýja lýðræðis. Engu að síður eru aðgerðasinnar Syriza enn bjartsýnir - og þeir hafa sögu um að fara fram úr væntingum.
Ef Syriza myndar ríkisstjórn…
Ef Syriza tekst að mynda ríkisstjórn mun hún standa frammi fyrir miklum fjölda áskorana á innlendum og evrópskum vettvangi. Heima fyrir mun það mæta harðri andstöðu stórfyrirtækja, niðurskurðarflokkanna og grískra fjölmiðla. Grísk efnahagselíta gæti notað lagaumgjörð ESB til að vinna gegn Syriza. Til dæmis gætu bankaeigendur höfðað mál fyrir Evrópudómstólnum gegn endurskipulagningu bankakerfisins.
Fyrir Syriza sjálfa gæti það að vera í ríkisstjórn þrengt sambandið milli flokksforystu og stuðningsmanna hans og breytt kraftinum innan flokksins. Syriza verður að finna jafnvægi á milli tveggja hlutverka sinna - í fyrsta lagi að vera trúverðugur valkostur við stofnunina og í öðru lagi að koma með verkefni fyrir stjórnvöld. Gæta þarf þess að skaða ekki tengsl flokksins við félagslegar hreyfingar og hann þarf að auka viðveru sína innan samfélagsins til að byggja upp stuðningsgrunn til að standast árásirnar.
Grikkland er sérstaklega viðkvæmt fyrir þrýstingi frá utanaðkomandi elítu ESB. Í stað þess að koma í veg fyrir ríkisstjórn Syriza með hótunum eins og þeir gerðu í grísku kosningunum 2012 (þegar þýski fjármálaráðherrann, Wolfgang Schäuble, kallaði Syriza „demagogue“ og François Hollande Frakklandsforseti „varaði“ Grikki við því að önnur lönd myndu „vilja binda enda á veru Grikklands“. á evrusvæðinu“ ef flokkurinn sigraði), búast margir innan Syriza við að evrópskir andstæðingar þeirra spili þolinmóðari leik árið 2015. „Þeir munu ekki gera okkur þann greiða að andmæla okkur opinberlega. Að þessu sinni, ef þeir eru fjandsamlegir, væri það gott fyrir okkur,“ segir Andreas Karitzis, meðlimur í miðstjórn Syriza.
Evrópsk elíta gæti í staðinn valið að láta Syriza komast til valda og láta það síðan mistakast, annaðhvort steypa vinstristjórnarverkefninu eins fljótt og auðið er með hámarksþrýstingi eða reyna að spilla flokknum. Hið síðarnefnda myndi tryggja áframhaldandi niðurskurðaráætlun, en einnig koma í veg fyrir að vinstrimenn og hreyfingar um alla Evrópu fylki sér að baki Syriza og Grikklandi.
John Milios, prófessor í stjórnmálahagfræði og þingmaður Syriza, telur þessa áætlun líklegri: „Ég held að þeir muni reyna að gera með Syriza það sem þeir gerðu með vinstri flokkum á Ítalíu, sem voru mjög vinstri flokkar þegar þeir voru í stjórnarandstöðu og nýfrjálshyggjumenn þegar þeir voru í ríkisstjórn... Það þýðir að við þurfum að fara varlega innan flokksins. Í marxískum skilningi er stéttabarátta alls staðar, jafnvel innan flokksins. Þess vegna þurfum við launafólk til að virkja, styðja flokkinn og leggja fram tillögur sjálfir.“
Að mati Karitzis mun elítan í Evrópu treysta á aðhaldsstjórnina sem komið var á á undanförnum árum með nýjum stofnunum og samningum. „Þeir munu samþykkja okkur, semja við okkur í upphafi. Þeir munu segja: „Við skulum sjá hvað þú getur gert. Það eru reglur sem þú getur ekki brotið, það eru samningar sem þú ættir að virða.“ Þeir eru fullvissir um að þeir hafi skapað aðstæður síðan 2012 sem engin ríkisstjórn getur breytt.'
En Syriza mun svo sannarlega reyna. Ein af fyrstu aðgerðum ríkisstjórnar Syriza verður að krefjast lækkunar opinberra skulda í Grikklandi og Evrópu með alþjóðlegri skuldaráðstefnu. Evrópskir ríkisstjórnir og stofnanir munu líklega ganga til samninga án þess að gefa eftir. Karitzis segir: "Þeir eru sannfærðir um að við munum að lokum gera málamiðlanir, að tíminn er á móti okkur, svo þeir verða ekki of fjandsamlegir í upphafi." Giorgos Chondros, forstöðumaður umhverfisstefnudeildar Syriza, býst við að samningaviðræður muni dragast á langinn. „Við munum ekki aðeins þurfa að berjast við grísku úrvalsstéttina, heldur einnig við þá evrópsku. Þetta gerir aðstæður okkar mun erfiðari. Við þurfum á stuðningi hreyfinga í allri Evrópu að halda.' John Milios gerir ráð fyrir „sálfræðilegum hernaði“ frá elítu ESB og lánardrottnum.
Grikkland mun að öllum líkindum brjóta eitthvað af ákvæðum hallareglur ESB. „Það er enginn vafi á því að tölurnar sem við sjáum um gríska ríkisreikninga, eignabækur bankanna, eru allar falsaðar,“ segir Yanis Varoufakis, prófessor í hagfræði og Syriza ráðgjafi. Hin sanna staða ríkisfjármála mun að öllum líkindum koma upp á yfirborðið fljótlega eftir að Syriza-stjórn verður sett á laggirnar.
Viðbúin fjárkúgun bankamanna
Talsmenn flokkanna halda því fram að af efnahagsástæðum hafi evrusvæðið ekki efni á að reka Grikkland út. Evrópskir elítur gætu hins vegar beitt þrýstingi með öðrum hætti. Þeir gætu hrundið af stað bankaáhlaupi innan Grikklands. Þeir gætu svert ímynd Grikklands sem ferðamannastaðar. Evrópski seðlabankinn (ECB) gæti hætt að skila hagnaði af vöxtum af grískum ríkisskuldabréfum. Minni uppbyggingarsjóðir fyrir innviðaverkefni eins og vegi gætu verið veittir til Grikklands - samkvæmt Varoufakis hafa reglur um þessa sjóði verið losaðar í fortíðinni til að styðja núverandi gríska ríkisstjórn, sem þýðir að þeir gætu einfaldlega verið beitt strangari til að skaða Syriza ríkisstjórn.
Fjárfestar í grískum ríkisskuldabréfum hafa verið fullvissaðir með „blikkum“ frá Berlín og ECB, sem bendir til þess að ef Grikkland borgi ekki, væri skuldin tryggð. Varoufakis varar við því að „þeir gætu allt eins gert hið gagnstæða til að auka fjárhagslegan þrýsting á vinstri stjórn. Allar þessar ráðstafanir myndu skaða getu Syriza til að standa við mikilvæg loforð um að koma aftur á ókeypis aðgangi að heilbrigðisþjónustu, hækka lægstu lífeyri og innleiða húsaleigubætur.
Mögulega væri alvarlegasta stefnan sú að ECB hóti að hætta að veita grískum bönkum lausafé. Varoufakis lýsir þessu sem „kjarnorkuvopni“ sem gæti fellt gríska bankakerfið nánast samstundis. Það væri öfgafullt, en ekki óhugsandi: Í desember 2014 hótaði ECB að loka grískum bönkum í raun og veru nema stjórnvöld yrðu við óskum Troika. Varoufakis er sannfærður um að ríkisstjórn Syriza verði að vera tilbúin fyrir þessa fjárkúgun ef hún á að endast nógu lengi til að semja um nýjan samning fyrir Grikkland.
Þrátt fyrir allar þessar áskoranir er enn bjartsýni meðal meðlima Syriza. Þrátt fyrir að margir telji mögulegt að ríkisstjórn þeirra gæti aðeins staðið í nokkrar vikur segja þeir að möguleikar þeirra séu betri í dag en þeir hefðu verið árið 2012. Þeir sjá brot innan nýfrjálshyggjubandalagsins sem þeir geta reynt að nýta sér, eins og ótta ECB við verðhjöðnun, stöðu Matteo Renzi, forsætisráðherra Ítalíu, og nýleg átök innan frönsku ríkisstjórnarinnar. Með því að komast í ríkisstjórn og innleiða fyrstu ráðstafanir vonast Syriza til að flýta fyrir umræðum, sérstaklega innan evrópsks sósíallýðræðis og verkalýðsfélaga.
„Meginhugmyndin er að styðja við sjálfstraust samfélagsins, berjast gegn þeirri hugmynd að við séum algjörlega háð einhverjum öðrum og að við getum ekki gert okkar eigin áætlanir sem fólk,“ segir Alexandros Bistis, aðalstjórnandi herferðar Syriza. Fyrir Andreas Karitzis eiga evrópsk samfélög á hættu að viðurkenna að þeim sé ekki frjálst að ákveða hagstjórn. „Það eru sögulegir tímar þar sem þú þarft að berjast fyrir gildum þínum, eins og lýðræði, frelsi, reisn,“ segir hann. 'Við ættum að reyna að gefa fólki von.'
Lisa Mittendrein og Valentin Schwarz eru aðgerðarsinnar hjá ATTAC Austria og eru hluti af samstöðuherferð með grískum vinstrimönnum. Þessi grein er byggð á rannsóknum fyrir skýrslu þeirra With Greece for Europe: Why we need to support the Greek left now, sem hægt er að hlaða niður ókeypis.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja