BROOKLIN, Kanada, (IPS) - Lífleitarmenn á Suðurskautslandinu haga sér eins og lífræningjar, ræna líffræðilegum fjársjóðum álfunnar áður en hægt er að grípa til alþjóðlegra ráðstafana til að stjórna líffræðilegum fjölbreytileika hennar, vara sérfræðingar við í skýrslu Háskóla Sameinuðu þjóðanna sem gefin var út á mánudag.
„Lífræn sjóræningjastarfsemi er að gerast. En sjóræningjastarfsemin er ekki ólögleg vegna þess að þeir eru ekki að stela því frá neinum, þar sem enginn á það,“ segir Sam Johnston frá Framhaldsfræðastofnun Sameinuðu þjóðanna.
Götur í núverandi suðurskautssáttmálakerfi gera nú kleift að taka lífverur, fá einkaleyfi og markaðssetja, sagði Johnston, meðhöfundur skýrslunnar, við IPS.
Suðurskautssáttmálinn var stofnaður árið 1961 til að vernda álfuna gegn stjórnlausri viðskiptanýtingu frá starfsemi eins og námuvinnslu, hervæðingu eða beinu eignarhaldi landa. Þrjátíu og níu þjóðir, sem eru fulltrúar yfir 80% jarðarbúa, hafa undirritað, þar á meðal Bretland, Bandaríkin og Rússland.
Fjöldi annarra sáttmála samanstendur nú af Antarctic Treaty System (ATS).
Þó að atvinnustarfsemi eins og námuvinnsla og ferðaþjónusta sé bönnuð eða vandlega stjórnað, þá er ekkert sem getur stöðvað „lífleit“ að hugsanlega ábatasamum lífverum.
Vísindaleiðangrar til að safna lífverum eru stranglega settar undir ATS, sem felur í sér öflugar ráðstafanir til að vernda viðkvæmt vistkerfi Suðurskautsins. Og það er löng hefð fyrir samstarfi milli vísindamanna, sem felur í sér að allar rannsóknir séu opinberar.
Suðurskautið er einstakt í heiminum að því leyti að það er ekki í eigu neins lands, segir Johnston. „Þetta er eins og tunglið og Mars.
„Einleyfi og markaðsvæðing gætu breytt þessu öllu,“ varar hann við.
„Gróðamyndun er algjörlega framandi fyrir ATS,“ segir Josh Stevens, frá Antarctic and Southern Ocean Coalition (ASOC), hópur sem samanstendur af næstum 230 frjálsum félagasamtökum frá 49 löndum sem hafa flaggað þróun í átt að aukinni markaðssetningu vísinda og annarra starfsemi á svæðinu.
„Lífleit gæti fellt allt kortahúsið,“ sagði Stevens við IPS.
Svæðið inniheldur margar einstakar tegundir „öfgamanneskja“, skepnur sem hafa lagað sig að öfgakenndum aðstæðum þar, segir í skýrslu SÞ háskólans, „The International Regime For Bio-prospecting: Existing Policies And Emerging Issues For Antarctica“.
Sérstaklega eru líftæknifyrirtæki að leita að svæðinu í von um að finna lífverur sem verða undirstaða nýrra lyfja, iðnaðarefnasambönda og annarra viðskiptalegra nota, segir þar.
Nú þegar hafa um 92 einkaleyfi sem vísa til lífvera á Suðurskautslandinu eða til sameinda unnar úr þeim verið lögð inn í Bandaríkjunum og 62 til viðbótar í Evrópu.
Ensím sem unnin eru úr öfgadýrum á öðrum svæðum hafa orðið margar milljónir dollara vörur í þvottaefni. Annað ensím er grundvöllur 300 milljóna dollara læknisfræðilegrar greiningar- og réttargeirans.
Spáð er að markaðurinn fyrir líftækniensím unnin úr öfgadýrum muni vaxa um 15¡20 prósent á ári, vöxtur sem er hluti af stærri þróun, segir í skýrslunni.
Árleg sala sem fengin er af hefðbundinni þekkingu sem notar erfðaauðlindir er þrír milljarðar dollara fyrir snyrtivöru- og persónulega umhirðuiðnaðinn, 20 milljarðar dollara fyrir grasalækningageirann og 75 milljarðar dollara fyrir lyfjaiðnaðinn.
62% krabbameinslyfja sem bandaríska matvæla- og lyfjaeftirlitið (FDA) hefur samþykkt eru af náttúrulegum uppruna eða byggð á náttúrulegum vörum, segir í skýrslunni.
Af þeim ástæðum eru fyrirtæki að kaupa eða kaupa leyfi til að ljúka við söfn líffræðilegra efna frá ýmsum fyrri suðurskautsleiðöngrum.
Og vegna þess að rannsóknir á kaldasta, erfiðasta svæði jarðar eru mjög dýrar, finna lyfjafyrirtæki marga vísindamenn og stofnanir tilbúna til að skrifa undir leyfisréttindi í atvinnuskyni í skiptum fyrir fjármagn.
Samningur sem undirritaður var árið 1995 á milli háskólans í Tasmaníu og Amrad Natural Products, ástralsks fyrirtækis, veitir Amrad rétt til að greina örverur á Suðurskautslandinu til að sjá hvort hægt sé að nota þær til að þróa ný sýklalyf eða önnur lyf.
Evrópski matvælarisinn Unilever hefur fengið einkaleyfi á próteini sem tekið er úr bakteríum sem finnast í setlögum vatna á Suðurskautslandinu sem gæti stöðvað ískristalla í ís.
Ætti það prótein að verða milljarða dollara vara myndi það skapa martröð fyrir samningakerfið, segir Stevens. „Það er engin leið að ATS gæti staðist viðskiptaárás.
Kerfið var sérstaklega hannað til að útiloka eða takmarka öll viðskiptaverkefni, svo að lönd eins og Argentína og Bretland myndu leggja til hliðar allar kröfur um Suðurskautslandið.
Kerfið er víða talið fyrirmynd alþjóðlegrar samvinnu. Samningar um djúphafsbotninn, tunglið og Mars, sem taka gildi árið 2006, eru allir byggðir á ATS.
Johnston og Stevens eru sammála um að reglur séu nauðsynlegar til að stjórna lífleit á Suðurskautslandinu.
Þessar reglur yrðu að íhuga vandlega svo að tekjum og rannsóknarupplýsingum sé deilt á milli allra aðildarríkja sáttmálans án þess að kæfa viðskiptastarfsemi, samkvæmt skýrslu SÞ.
En Stevens telur að lífleit ætti aldrei að vera markaðssett á Suðurskautinu.
"Hvernig deilir þú hagnaðinum á milli félagsmanna?" hann spyr.
„Það hefur ekki verið hægt að setja upp kerfi til að deila tekjum fyrir fiskveiðar á svæðinu. Lífleit væri enn erfiðara.“
Hann segir fyrirtækjum velkomið að leita að næsta mikilvæga lyfi í tegundum á Suðurskautslandinu, en þær rannsóknir geti ekki verið einkaréttarlegar. „Það ætti að deila því með heiminum,“ segir Stevens. ***** +Háskólaskýrsla Sameinuðu þjóðanna (http://www.ias.unu.edu/binaries/UNUIAS_AntarcticaReport.pdf) +Suðurskauts- og Suðurhafsbandalagið (http://www.asoc.org/)
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja