Á undanförnum árum í aðdraganda fjármálakreppunnar í Argentínu árið 2001 hafa þúsundir verksmiðja lokað og milljónir starfa tapast. Margir launþegar hafa ákveðið að sigra örlög atvinnuleysis, taka yfir vinnustaðinn og endurheimta virðingu sína sem launþegar. Meira en 180 endurheimt fyrirtæki eru komin í gang og starfa meira en 10,000 argentínska starfsmenn í samvinnureknum fyrirtækjum, sem voru lögð niður af yfirmönnum og opnuð aftur af starfsmönnum. Í næstum öllum tilfellum tóku starfsmenn yfir fyrirtæki sem höfðu verið yfirgefin eða lokað af eigendum sínum í miðri fjármálakreppu.
Margar verksmiðjur sem eru undir stjórn starfsmanna standa frammi fyrir fjandskap og oft ofbeldi frá ríkinu. Starfsmenn hafa þurft að skipuleggja sig gegn ofbeldisfullum brottflutningstilraunum og öðrum ofbeldisverkum ríkisins. Þetta hefur áhrif á starfsmenn og fyrirtæki þar sem það þýðir að starfsmenn verða að yfirgefa vinnustaðinn, fjárfesta orku í lagalegri baráttu og berjast fyrir lögum í þágu fyrirtækja sem endurheimta starfsmenn.
Til að vinna gegn óvissri lagalegri framtíð hafa mörg endurheimt fyrirtæki hreyft sig til að þrýsta á um að stjórnvöld leysi úr réttarstöðu samvinnufélagsins. Þann 27. október komu starfsmenn frá Renacer heimilistækjasamvinnufélaginu, CUC starfsmannareknu skófyrirtækinu, BAUEN hótelinu, City Hotel, BahÃa Blanca fyrrverandi Paloni sláturhúsi, La Foresta kjötpökkunarsamvinnufélaginu og Zanon-FaSinPat starfsmannareknu keramikverksmiðjunni saman fyrir utan alríkisdómstól til að beita sér fyrir lögum um eignarnám á landsvísu.
Mörg hinna endurheimtu fyrirtækja hafa starfað og keppt á kapítalískum markaði í mörg ár án lagalegrar stöðu. Án lagastoðar hafa mörg starfsmannarekin fyrirtæki dregist aftur úr í samkeppni, ekki getað náð forskoti á markaðnum og losað sig við milliliði.
Síðan 2003 hafa starfsmenn rekið BAUEN samvinnuhótelið án lagalegrar stöðu eða ríkisstyrkja. Frá því að hótelið tók við 21. mars 2003 hafa starfsmenn farið hægt og rólega að þrífa hótelið sem var rænt og leigja út þjónustu hótelsins. Hótelið opnaði aftur með 40 starfsmönnum og starfa nú um 150 starfsmenn.
Starfsmenn söfnuðust saman í desember á síðasta ári til að þrýsta á borgarstjórn Buenos Aires að beita neitunarvaldi gegn lögum í þágu þess að koma hótelinu aftur í hendur fyrrverandi eiganda. Ríkisstjórn BA neitaði að beita neitunarvaldi gegn lögum. Ef BAUEN samvinnufélagið tekst ekki að knýja fram ný hagstæð lög eiga þeir á hættu að missa hótelið sitt.
Tugir verkamanna frá Renacer (fyrrverandi Aurora) ferðaðist yfir 5,000 kílómetra fyrir mótið í Buenos Aires til að þrýsta á um varanlega eignarnámi á verksmiðju þeirra. Samvinnufélag Renacer heimilistækjaframleiðenda var stofnað árið 2000 eftir að fyrrverandi eigandi ákvað að leggja starfsemina niður og skuldaði bönkum og verkamönnum þúsundir dollara í ógreidd laun. Verksmiðjan sem áður hét Aurora framleiddi þvottavélar. Í áratugi hafði dregið úr atvinnustarfsemi á svæðinu, sem er dýrasti staðurinn til að búa í Argentínu. Ushuaia er einnig þekkt sem „endir heimsins,“ með erfiðu norðurskautsloftslagi, innan við 500 kílómetra frá suðurskautinu.
„Uppboð á verksmiðjunni okkar er stöðug ógn, við erum að leita að varanlegri lausn svo við getum framleitt okkar eigin vörur óháð ríkinu,“ útskýrir Monica Acosta, núverandi forseti Renacer. Yfir 100 starfsmenn og fjölskyldur þeirra treysta á samvinnufélagið, sem hefur ekki tekist að setja út fulla framleiðslu inni í verksmiðjunni. „Flest eignarnámslögin sem endurheimt fyrirtæki hafa unnið síðustu tvö ár. Eftir tvö ár þarf samvinnufélagið að fara í gegnum ferlið enn og aftur og leita lagalegrar lausnar til að geta haldið áfram að framleiða.“ Án styrkja og miklu síður varanlegrar lausnar hefur samvinnufélagið þurft að vinna fyrir fyrirtæki eins og Sanyo, stykkjarnahluti.
„Það eru mánuðir þar sem við tökum heim 300 dollara, en það eru aðrir mánuðir þar sem við höfum ekki nægt fjármagn til að taka heim launaávísun. Eftir að hafa borgað skatta og kostnað endum við á því að við getum ekki uppfyllt grunnþarfir okkar,“ segir Acosta. Hún segir einnig að starfsmenn þurfi ekki aðeins að finna út hvernig eigi að reka fyrirtæki sitt með farsælum hætti heldur einnig að hafa áhyggjur af því hvort yfirvöld setji lög til að reka fyrirtækið út. „Við verðum að gera tvennt samtímis: framleiða og berjast. Við getum ekki hætt heldur, því daginn sem við hættum að berjast eða framleiða endurheimt fyrirtæki eru steikt. Við vitum að enginn stjórnmálamaður í þessu fákeppnis- og heimsvaldaríki mun leyfa verkamönnum að eiga framleiðslutækin.“
Hundruð starfsmanna frá nokkrum öðrum verkamannareknum verksmiðjum gengu til liðs við Renacer samvinnufélagið í kröfum þeirra um landslög um eignarnám, þar á meðal starfsmenn FaSinPat samvinnufélagsins. Starfsmenn keramikverksmiðjunnar Zanon fögnuðu nýlegum sigri. Þann 20. október unnu verkamennirnir langvarandi lagabaráttu fyrir alríkisdómstól til að viðurkenna FaSinPat samvinnufélagið í þrjú ár.
Langtímakrafan hjá Zanon er þjóðareign undir stjórn starfsmanna. Hins vegar hafa starfsmenn frá Zanon barist samhliða baráttu fyrir alríkisdómstóli um að viðurkenna löglega FaSinPat (Factory without a boss), verkamannasamvinnufélag þeirra. Í október 2005 vann FaSinPat lagalegan ágreining og þrýsti á alríkisdómstóla að viðurkenna það sem lögaðila sem hefur rétt til að reka samvinnufélagið í eitt ár. Fyrr á þessu ári, þegar lokadagsetning október var að renna út, kaus verkamannaþingið að efla aðgerðir og samfélagsátak.
Að sögn Omar Villablanca, starfsmanns Zanon sem hefur starfað í keramikverksmiðjunni í 9 ár, mun FaSinPat aldrei leggja niður vopn í baráttunni fyrir lög um eignarnám á landsvísu. „Við fengum ekki þriggja ára lagalega stöðu fyrir FaSinPat vegna þess að dómararnir skilja fólk. Við unnum lagalega viðurkenningu vegna þess að við [verkamennirnir] börðumst fyrir því að dómstólar sæju hvað við höfum áorkað. Verkamennirnir eru þeir einu sem vilja og endurreisa verksmiðju sem var í rúst sem átti milljón dollara skuld sem fyrrverandi eigandi Luis Zanon skildi eftir sig. Við [verkamenn] vorum þeir einu sem gætu skapað störf. Pólitíkusar á landsvísu tala um Zanon og hin endurheimtuðu fyrirtækin, en þeir hafa ekki samþykkt stefnu sem myndi veita endanlega lausn þannig að meira en 10,000 starfsmenn sem starfa hjá verkamannareknum fyrirtækjum geti unnið án þrýstings á að hætta á brottflutningi.
Með lagalegri stöðu getur FaSinPat einbeitt sér að framleiðsluáætlun, bættum vinnuskilyrðum og samfélagsverkefnum. Sem hluti af hátíð sinni hefur FASINPAT samvinnufélagið boðið starfsmönnum að heimsækja Zanon til að læra að starfsmenn geta starfað án yfirmanns eða eiganda. Verkamannaþingið hefur ákveðið að verkamannahópurinn sé nú í þeirri stöðu að kenna öðrum starfsmönnum frá fjögurra og hálfs árs lærdómi af sjálfstjórn starfsmanna.
Þó, Villablanca gerði það ljóst að jafnvel með tímabundna lagalega stöðu mun FASINPAT hópurinn ekki yfirgefa rætur sínar. „Það fyrsta sem við gerðum eftir að við fengum fréttirnar um að dómarinn samþykkti 3 ára réttarstöðu okkar var að greiða atkvæði á verkamannaþingi okkar um að við yrðum að halda áfram að ganga um göturnar og styðja aðra baráttu verkafólks og grasrótar.
Á fundinum 27. október lýstu starfsmenn frá Renacer, BAUEN og Zanon yfir samstöðu sinni með starfsmönnum sem dögum áður stóðu frammi fyrir ofbeldisfullum brottrekstri. Yfir 50 lögreglumenn réðust með ofbeldi á 14 starfsmenn sem voru að hernema bensínstöð í Buenos Aires hverfinu. Tveimur árum eftir að eigendurnir kröfðust gjaldþrots stofnuðu verkamennirnir Punta Arenas samvinnufélagið. Þeir krefjast þess að bensínstöðin verði tekin eignarnámi og afhent starfsmönnum í bætur til baka á laun sem eigandinn greiddi aldrei. Þrátt fyrir ágreining við kapítalíska lögfræðinginn Luis Caro, sem er fulltrúi Punta Arenas samvinnufélagsins, sögðu starfsmenn sem reka fyrirtæki úr ólíkum hópum: ef þeir rugla saman við eitthvert okkar, rugla þeir með okkur öll.
„Verksmiðjur sem loka eru verksmiðjur dauðans sem drepa heilu fjölskyldurnar,“ sagði Fernando Velazquez frá City Hotel, verkamannareknu og endurheimtu hóteli í strandborginni Mar del Plata. Hernumdu verksmiðjurnar og fyrirtækin eru að sanna að þau eru að skipuleggja sig til að þróa aðferðir til að verja starfsmenn Suður-Ameríku sem eru viðkvæmir fyrir lokun verksmiðja og slæmum vinnuskilyrðum. Þó að þessi reynsla neyðist til að lifa saman á kapítalíska markaðnum eru þær að mynda nýjar sýn fyrir nýja vinnumenningu. „Verksmiðjur sem leggja niður ættu að vera endurheimtar af verkamönnum og dómstólar verða að viðurkenna réttinn til að vinna,“ sagði Velazquez. „Við eigum öll skilið endanlega eignarnám vegna þess að við erum að endurheimta störf og reisn.
Marie Trigona er sjálfstæður blaðamaður, rithöfundur og heimildamyndagerðarmaður með aðsetur í Buenos Aires. Hægt er að ná í hana kl [netvarið]