Svo virðist sem vorið sé loksins komið til Lettlands. Þó ég hafi haft dálitlar áhyggjur í gær um að það gæti farið að snjóa aftur (því það gerði það eiginlega alltaf eftir sólardag) þá trúi ég því að í þetta skiptið muni hlýja veðrið haldast.
Göturnar og almenningsgarðarnir - þó þeir séu óþægilegir og óþægilegir - eru yfirfullar af ástfangnum ungum pörum. Ég tel að ást sé nokkurn veginn eins og björn sem vaknar úr dvala eftir langan og kaldan vetur. Þó svo ljúfir hlutir kunni að virðast hérna í Riga, get ég ekki annað en tekið eftir hinni hliðinni á peningnum: fátæku, örvæntingarfullu, heimilislausu fólki sem og viðhorfi hinna til þeirra.
Eins og venjulega var ég á leið í hádegismat með kollega mínum. Við erum á sama aldri en höfum mjög mismunandi skoðanir á mörgum málum. Svo sannarlega um ríkisborgararéttinn og minnihlutamálið í Lettlandi. Þar sem hann er hinn „þjóðrækni“ Lettinn sem telur að Lettland eigi að tilheyra „Lettum“, á meðan Rússar eru letingjar sem ekki vilja aðlagast, tel ég erfitt að skilgreina hvað það þýðir að vera lettneskur í raun og veru – hvað þá þjóðrækinn – og ennfremur er mest af öllu hin opinbera stefna ríkisins sem á síðustu 20 árum frá enduryfirlýsingu okkar um sjálfstæði hefur aukið ástandið og orðið til þess að flestir hata Rússa tilbúnar, en ekki gert neitt til að koma þeim til að aðlagast.
Ég vil ekki að þetta verði persónulegt og segi slæma hluti um samstarfsmann minn, en það eru ákveðnir hlutir sem ég get ekki þegið um. Þegar við gengum í gegnum garðinn kom kona frá Ž?lsird?bas Misija Dz?v?bas ?diens (Mercy Mission Food for Life), 'súpueldhús' sem þjónar Kichiri heimilislausum og fátækum, leitaði til okkar og bað um að gefa peninga. Þó ég væri til í að gera það fylgdi ég kollega mínum sem lýsir því frekar berum orðum yfir að hann sé ekki sama um slíkt. Það sem eftir var af göngunni okkar að veitingastaðnum, sem sem betur fer var aðeins nokkra metra í burtu, hélt kollegi minn áfram að rífast gegn fólki eins og fyrrnefndri konu og heimilislausu betlarana sem við áttum framhjá. "Samstaða?" svaraði hann þegar ég var að reyna að halda því fram að það sé ekki þessu fólki að kenna að það sé heimilislaust og mér finnst að það sé á okkar ábyrgð að sýna því nokkra - hversu takmarkaða sem er - samstöðu með því, gera það minnsta sem við getum, þannig að gefa einhverja peninga.
Þegar komið var inn í Lido, bístró sem býður upp á „hefðbundinn“ lettneskan mat, kom örvæntingarfull öldruð kona til okkar og sagði eitthvað eins og: „Vinsamlegast, hjálpaðu mér, taktu mig með þér. Hún var ekki drukkin eða ein sem er bara of löt til að gera eitthvað uppbyggilegt og er núna að láta eins og lífið hafi verið of grimmt við hana. Ekkert af þessu var satt. Miðað við hvernig hún leit út er ég viss um að hún var ein af óteljandi lífeyrisþegum sem bara geta ekki náð endum saman og hefur líklega ekki borðað í marga daga. Ég er viss um að hún hefði aldrei viljað vera þarna og grátbiðja fólk um að kaupa sér hádegismat. En hvað gerirðu þegar þú ert að svelta? Það er ekki það að það sé um marga möguleika að velja.
Hjálpaði ég henni? Nei ég gerði það ekki. Aftur stökk ég á sjálfselska, kapítalíska vagninn, undir forystu samstarfsmanns míns, sem eftir að við fórum framhjá konunni hrækti út „hér er samstaða þín.
Ég var í sjokki. Ég hef alltaf trúað því að ólíkt sumum öðrum þjóðernum séu Lettar almennt miskunnsamir Samverjar (sem að stórum hluta gæti samt verið satt). Samt er enn skelfilegt að sjá að það getur verið fólk sem hugsar, hvað þá talar, svona.
Ég fjarlægði mig frá samstarfsmanni mínum og stóð við hliðina á stórri frönsku pönnu og horfði vandlega á gömlu konuna sem bað fólk um peninga. Ég var reið út í sjálfa mig að ég hjálpaði ekki og enn reiðari að mér fannst ég vera feimin við að fara aftur og segja henni að koma inn svo ég gæti borgað fyrir það sem hún ákveður að fá. Ég gat samt gert það en eitthvað illt neyddi mig til að vera þar sem ég er. Svo ég horfði í staðinn á fólkið sem gekk framhjá konunni. Og ég sá Ray Ban gleraugu, Guess handtöskur, dýrar farðanir og flottar gallabuxur hunsa þessa einu örvæntingarfullu manneskju algerlega. Þetta fólk - tilbúið að eyða hundruðum og þúsundum fyrir hluti sem það vill ekki eða þarfnast og er samt nógu nærgætið til að spara nokkra Lats og borga fyrir hádegisverð þessarar konu. Aumkunarvert…
Ég tók mig loksins saman, fékk mér mat og fór í kassann. Það gladdi mig að sjá að sumir höfðu loksins gefið þessari konu peninga og hún hljóp nú um staðinn og skoðaði ódýrustu valkostina til að fá. Og samt áttaði ég mig á því að þetta er aðeins blettur á þessum djúpskorna marbletti í samfélagi okkar - tugþúsundir viðkvæmasta fólks sem hefur unnið svo hörðum höndum allt sitt líf til þess eins að lenda í aðstæðum eins og þessari gömlu konu.
Ég fann borð þar sem kollegi minn beið eftir mér, virtist ánægður með matarvalið sitt. Þó að hann hafi reynt að leyna tilfinningum mínum, býst ég við að hann hafi skilið að í þetta skiptið gekk hann of langt með yfirlýsingar sínar. Svo hann reyndi að sættast og sagðist ekki halda að súpueldhús væru svona slæm hugmynd eftir allt saman o.s.frv.
Það breytti engu. Þó ég væri ekki reið út í hann fannst mér ég ekkert hafa gott að segja. „Hvers konar ættjarðarvinur ertu? Þú heldur að ríkisstjórnin okkar sé full af kleptókrötum eða í besta falli mjög veikum stjórnmálamönnum - sem er vissulega satt - svo allt í lagi, við skulum ríða þeim. Svo skulum við standa með fólkinu. Ó, en bíddu aðeins, ég mundi bara að Rússar eru ábúendur og latir, ekki tilbúnir til að samþætta osfrv, osfrv. Allt í lagi. Ég er ekki sammála því en allt í lagi, við skulum fara með þessa vitleysu. Whev. Þú hræddir mig næstum. Í sekúndubrot hélt ég að þú værir ekki sama um fólkið heldur en, kjánalega ég, það eru enn Lettar eftir sem þú stendur með. Þvílíkur léttir!…. En bíddu! — Ég held að ég hafi bara áttað mig á því að þetta er ekki alveg satt heldur vegna þess að þessir tveir sem við fórum framhjá voru Lettar. Og varst það ekki þú sem sagðir að þér væri sama um örlög neins vegna þess að það væri bara eigingirni okkar sem ræður örlögum okkar? … Ádeila og kaldhæðni til hliðar, hvers konar Lettneskur ertu? Hvers konar ættjarðarvinur ertu? Með hverjum stendur þú ef þú fordæmir ríkisstjórnina sem og fólkið sem býr í þessu landi? Er það „þjóðrækni“ sem þú ert svo stoltur af? Er það Lettland sem þú stendur fyrir?“
Ég kaus að segja ekki það fyrra þó að þetta og annað hafi snúist stöðugt um hausinn á mér þegar ég var að reyna að fá mat niður í hálsinn á mér.
Á leiðinni til baka í vinnuna töluðum við ekki orð. Það sorglegasta er því miður ekki viðhorf kollega míns. Það sorglegasta er að það eru hundruð þúsunda manna eins og hann, sem er ættjarðarvinir Lettlands, sem hata bæði stjórnvöld og fólk.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja