Na February 10, 2005, Ministri Mba Ọzọ nke North Korea kwuru okwu ya kacha pụta ìhè ma gbasara ngwa agha nuklia. A na-ewere ọkwa a na West dị ka ihe mgbapụ na-acha anụnụ anụnụ na ịma mma n'ihu mgbe ihe a na-ewere dị ka mmegharị mmekọrịta nke President Bush nke ịzere kpọmkwem ịkatọ North Korea na adreesị State nke Union. Naanị ọnwa gara aga, ọ dị ka ịmaliteghachi mkparịta ụka ụzọ isii dị nso. Ndị nnọchi anya ọgbakọ gara na DPRK (Democratic People's Republic of Korea - aha maka North Korea) na Jenụwarị wee soro ndị isi North Korea kparịta ụka. Mgbe nke ahụ gasịrị, onye isi ndị nnọchi anya nnochite anya Curt Weldon kwuru, "Echere anyị n'otu n'otu bụ na DPRK dị njikere ịbanyeghachi na usoro nke otu isii."
Ndị ọrụ mgbasa ozi North Korea KCNA kọrọ na ndị nnọchi anya ya gwara ndị omebe iwu na "DPRK agaghị emegide US mana kwanyere ya ùgwù ma na-emeso ya dị ka enyi ọ gwụla ma ndị nke ikpeazụ na-ekwutọ usoro nke mbụ ma tinye aka na ihe dị n'ime ya." Ndị ọrụ North Korea mesiri ndị nnọchiteanya ọgbakọ ahụ obi ike na DPRK "ga-ahọrọ ịchọta ngwọta ikpeazụ maka nsogbu niile dị ịrịba ama n'etiti mba abụọ ahụ" ma soro na mkparịta ụka nke isii ma ọ bụrụ na àgwà nke ndị nnọchiteanya gosipụtara nke Bush Administration.
"Ọpụpụ nke ọchịchị aka ike"
Ọ bụ mmepe na-ekwe nkwa, ma ọ bụghị maka ndị nọ na Bush nchịkwa bụ ndị họọrọ "mgbanwe ọchịchị" na North Korea na mkparịta ụka udo. Naanị ụbọchị ise ka ndị nnọchi anya ọgbakọ omebe iwu hapụrụ DPRK, Condoleezza Rice kpọrọ North Korea na nkwupụta nkwenye Senate ya dị ka otu n'ime mba isii ọ depụtara dị ka "ebe mgbapụ nke ọchịchị aka ike." Mgbe izu abụọ gachara, Onye isi ala Bush kwuputara adreesị steeti nke Union, nke o kwere nkwa na ọ ga-aga n'ihu na-ewulite njikọ ndị ga-emeri ihe egwu dị n'oge anyị, na ịkwado mmegharị ọchịchị onye kwuo uche ya na Middle East na n'ofe, na ihe mgbaru ọsọ kasịnụ nke ịkwụsị ọchịchị aka ike n'ụwa anyị." Ọ bụghị ihe siri ike itinye ntinye nke North Korea na amụma ahụ, nyere nkwekọ n'okwu Rice.
Tupu okwu President Bush's State of the Union, Michael Green na William Tobey nke National Security Agency (NSA) gara Eshia iji kọwaa ndị ọrụ Japan, South Korea na ndị China na nyocha ọgụgụ isi US na-ejikọta uranium hexafluoride dị na Libya na North. Korea. Ọ bụ ezie na hexafluoride abụghị ihe fissile, ọ nwere ike ịdị otú ahụ ma ọ bụrụ na a na-edozi ya site na centrifuges nuklia. Emere nnwale sara mbara na ihe ahụ na Oak Ridge National Laboratory, na-eduga na nkwubi okwu, otu onye ọrụ America kwuru, sitere na North Korea “n'ezie na pasent 90 ma ọ bụ karịa.” Mgbasa ozi nke dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ kwughachiri nkwupụta ahụ na nyocha ahụ 'egosila' njikọ ya na North Korea, ya mere na-egosi na mba ahụ na-etinye aka na mgbasawanye nke ngwá agha nuklia. Agbanyeghị, usoro eji rute na nkwubi okwu a emeghị ka njikọ North Korea guzobe.
Ndị ọkà mmụta sayensị US jiri ihe atụ sitere na uranium atọ dị iche iche, U-234, nke dị na uranium nke Libya, jiri ihe atụ si n'ebe dị iche iche mara. Pasent U-234 na uranium dịgasị iche site na isi obodo, ya mere ọ nwere ike ịbụ ụzọ isi chọpụta obodo si abịa. Nsogbu bụ na ndị ọkà mmụta sayensị US adabaghị na uranium Libya na nke ọ bụla n'ime ihe nlele ha. N'ịbụ ndị na-enweghị uranium sitere na North Korea, site na usoro nke mkpochapụ e kwubiri na isi iyi ga-abụrịrị North Korea ebe ọ bụ na a kwụsịrị isi mmalite ndị ọzọ. Mana ndị ọkà mmụta sayensị US enweghịkwa nlele sitere na ọtụtụ mba ndị ọzọ, gụnyere Pakistan, mba nke ga-abụrịrị isi iyi karịa North Korea, nyere aka ya na mmemme nuklia Libya.
Iji mebie okwu n'ihu, pasent nke U-234 na uranium nwere ike ịdịgasị iche n'ọtụtụ ebe ọbụna n'otu ebe m ma ọ bụ n'otu ihe atụ nke uranium ore. International Atomic Energy Agency mere ule n'otu ihe ahụ wee kwubie na ihe akaebe ahụ enweghị isi. Otu onye ọrụ maka ụlọ ọrụ ahụ rụtụrụ aka, “Ka ị nweta nkwubi okwu a, ịchọrọ nlele sitere na North Korea na ọ nweghị onye nwere ihe nlele uranium sitere na North Korea. Ndị Pakistan agaghị ekwe ka ihe nlele nke UF6 ha. " Onye ọrụ ọzọ, na-arịọ ka a kpọghị aha ya, kwuru na ọ ga-esi ike ikwenye na ihe ahụ sitere na North Korea. Na-eme ka ndị ụlọ ọrụ ahụ nwee obi abụọ, akpa ahụ nwere uranium hexafluoride Libya sitere na Pakistan. O doro anya na nchịkwa Bush na-egwuri egwu ọzọ ngwa ngwa na eziokwu iji nwetakwuo ebumnuche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya, na nleta nke ndị ọrụ NSA abụọ na Eshia bụ mgbalị doro anya iji mee ka ndị mmekọ mpaghara na-akwado usoro siri ike megide DPRK. .
North Korea ogologo oge na-egwuri egwu na mgbagwoju anya nke ọnọdụ nuklia ya dị ka ụzọ isi mee ka nchịkwa Bush ghara ịmalite mbuso agha. N'agbanyeghị nke ahụ, ọ kpachara anya ka a ghara imebiga ya ókè n'ihi na ihe mgbaru ọsọ ya bụ ime ka ya na United States na-achọ ogologo oge nke ga-eweta njedebe na mmachi akụ na ụba. Ndị nnọchi anya ọgbakọ ọgbakọ gara aga gara na DPRK na June 2004 ka a gwara na “naanị nhọrọ mepere ha, nyere ha nsonye na ‘Axis of Evil’ na ọjụjụ US jụrụ itinye aka na mkparịta ụka nke abụọ" bụ “ịgbasi ike na nweta. ikike igbochi” nke ha na-etinye n'ọrụ. Otu onye ọrụ gọọmentị North Korea kọwara ndị nnọchi anya ahụ, “Anyị anaghị emebi ma ọ bụ na-eyi akụkụ US egwu. Anyị anọghị n'ọnọdụ imebi US - naanị ike kachasị ike. Ebumnuche anyị inwe ihe mgbochi metụtara agha na Iraq. Nke a na-metụtakwara okwu ndị egbe egbe nọ na nchịkwa US. Ihe mmụta anyị mụtara bụ na ọ bụrụ na anyị enweghị ihe mgbochi nuklia, anyị enweghị ike ịgbachitere onwe anyị. " Ihe omume nuklia a, onye ọrụ North Korea kwuru, bụ “naanị maka mgbochi na enweghị ịchụso ịchọ enyemaka akụ na ụba. Naanị anyị chọrọ ka a hapụ anyị naanị anyị. "
North Korea "Nkwụsị Ngwá Agha Nuklia"
Okwu mbụ n'ihu ọha banyere "ihe mgbochi nuklia" bịara na June 9, 2003, mgbe KCNA kwupụtara na "ọ bụrụ na US na-eji nukes na-eyi DPRK egwu kama ịhapụ iwu iro ya megide Pyongyang, DPRK agaghị enwe nhọrọ ọ bụla ma ọ bụghị iwuli elu. ikike mgbochi nuklia.” Ụbọchị itoolu ka e mesịrị, onye na-ekwuchitere Ministri Mba Ọzọ nke DPRK kwupụtara na obodo ya "ga-etinyekwu mkpali n'ịbawanye ike igbochi nuklia ya maka nchebe onwe ya."
Nhọrọ nke okwu ndị North Korea ji mee ihe na-atọ ụtọ. "Ngbochi nuklia" bụ nkebiokwu na-atọ ụtọ nke nwere mgbagwoju anya. Gịnị kpọmkwem ka “ihe mgbochi nuklia” pụtara? Nke a ọ̀ na-ezo aka ná ngwá agha nuklia e bu n’obi akwụsị mwakpo? Ka ọ̀ pụtara ihe ọzọ, dị ka ndị agha siri ike igbochi mwakpo nke ngwá agha nuklia? Ma ọ bụ na nke a ọ bụ ntụaka maka ihe nuklia dị n'okike, na-abụghị ngwa agha, pụtara idobe US ịkọ nkọ maka ikike North Korea? Akpaokwu a kpachaara anya edoghị anya ma na-atụ aro. Site n'echiche a, ịmaliteghachi ụlọ ọrụ nuklia Yongbyon na ịmegharị mmanụ ọkụ nwere ike bụrụ "ihe mgbochi nuklia" ma ọ bụrụ na ọ na-eduga ndị isi US ịkọ nkọ banyere mmemme ngwá agha.
Na Jenụwarị 2004, ndị nnọchiteanya America na-akwadoghị nke Prọfesọ John Lewis nke Mahadum Stanford duziri na North Korea dị ka ihe nzuzo iji hụ ihe ha nwere ike ịmụta. Na Pyongyang, ha zutere osote onye na-ahụ maka mba ofesi Kim Kye-Gwan na Jenụwarị 7, onye gwara ha na North Korea chọrọ mkparịta ụka siri ike na US Kim kwuru na onyinye North Korea iji kwụsị mmemme nuklia ya enwetabeghị nzaghachi ọ bụla. si United States. Kim gọrọ agọ na mba ya nwere mmemme uranium bara ụba site n'ịrụtụ aka na "ọ bụghị naanị na anyị enweghị mmemme, anyị enweghị akụrụngwa" yana "anyị enwebeghị ndị ọkà mmụta sayensị zụrụ azụ na mpaghara ahụ." Kim jụrụ, "Olee otú anyị ga-esi gosi na anyị enweghị ihe anyị na-enweghị?"
E gosiputara ndị nnọchi anya ọdọ mmiri mmanụ a mefuru ma gosi na ewepụla mkpanaka mmanụ 8,000 niile. Ndị ọrụ mba Nọt Koria gwara ha na e bugara mmanụ mmanụ n'ụlọ nyocha nke redio kemịkalụ ebe a na-ahazigharị ha niile iji wepụta plutonium. O jighị n'aka na ole mkpanaka mmanụ a rụgharịrị n'ezie. N'October 3, 2003, Nọt Koria kọrọ na ọ mezigharịrị mkpanaka mmanụ niile na Yongbyon ọnwa anọ gara aga. Agbanyeghị, ihe akaebe egosighi na akwado ụdị nkwupụta a. N'ịzaghachi n'oge ahụ na akụkọ North Korea, onye ọrụ ọgụgụ isi South Korea kwuru, "O yighị ka North emechaala mkpanaka mmanụ ndị e mefuru. Okpomọkụ na uzuoku gụnyere krypton-85 na-esochi usoro nke ịmegharị mkpanaka mmanụ eji emefu n'ọnụọgụ dị otú ahụ, mana anyị ahụbeghị ụdị mgbaàmà ahụ. "
Mgbe ha gachara n'ụlọ ọrụ ahụ dị na Yongbyon, a kpọgara ndị nnọchiteanya ahụ n'otu ọnụ ụlọ ọgbakọ ebe e gosiri ha ite iko abụọ nwere ihe ekwuru na a na-emegharị plutonium site na mkpanaka mmanụ. N'ịbụ ndị na-enweghị ngwá ọrụ dị mkpa, ọ gaghị ekwe omume Hecker iji nyochaa na ntụ ntụ dị n'ime ite ahụ bụ plutonium, ma ọ chọpụtara na àgwà ndị a na-ahụ anya adịghị ekwekọ na nkwupụta ahụ, na Geiger counter kwadoro na ihe ahụ bụ redioaktivu. Hecker kwuru na "ọbụlagodi na anyị nwere ike ikwenye na ngwaahịa a gosipụtara bụ plutonium, anyị agaghị enwe ike ikwenye na ọ sitere na mgbasa ozi kachasị ọhụrụ na-enweghị ihe mgbakwunye isotopic dị mgbagwoju anya nke ga-eme ka anyị chọpụta afọ nke plutonium."
Onye na-ekwuchitere ndị ozi mba ofesi North Korea kwuputara mgbe e mesịrị na DPRK egosila "ike mgbochi nuklia" ya na ndị nnọchiteanya America. Enyere ikike ka ndị nnọchiteanya ahụ gaa na Yongbyon, o kwuru, iji nye ohere maka ndị America "iji kwado eziokwu ahụ… ma hụ na nghọta doro anya, dịka akụkọ na-enweghị atụ na ozi na-enweghị mgbagha banyere ọrụ nuklia na-atụba ihe mgbochi n'ụzọ nke idozi ihe na-echere. nsogbu nuklia." N'otu oge, onye ọrụ North Korea gwara ndị nnọchiteanya ahụ, "Anyị nwere ikike ịmepụta ngwá agha nuklia, ma anyị enweghị ngwá agha." Hecker kọrọ na ndị ọrụ North Korea “kweere na ha nyere anyị ihe àmà nke “ihe mgbochi ha.”
Na Yongbyon, ha gosipụtara na o yikarịrị ka ha nwere ikike ịme plutonium metal. Otú ọ dị, ahụghị m ihe ọ bụla, agwaghịkwa m onye ọ bụla ga-eme ka m kweta na ha nwere ike iji ígwè ahụ rụọ ngwá ọrụ nuklia, nakwa na ha nwere ike iji ngwá ọrụ dị otú ahụ were ngwá agha na-ebuga ya.” Ogologo ihe mgbochi nuklia North Korea pụtara n'oge ahụ dị ntakịrị karịa ikike ịwepụta na imezi plutonium, na-ahapụ ndị ọzọ n'echiche nke ndị ọrụ US niile na-achọsi ike ikwubiga okwu ókè ike ahụ n'ime a. ngwa agha nuklia zuru oke, nke ejiri ngwa agha nuklia jujuo.
Ntụle nke CIA mere na North Korea enweela ihe ịga nke ọma n'ịrụ ngwa agha nuklia abụọ dabere na plutonium ewepụtara tupu mbinye aka nke Usoro nkwekọrịta 1994 abụwo ogologo oge nke akụkọ akụkọ Western. Ihe a na-ekwutụbeghị bụ ka e si nweta nleba anya a. Nzọrọ a dabere na Ntụle ọgụgụ isi nke mba e mepụtara na Nọvemba 1993, “mpụtapụta echiche na-eche nche nke ọma na obodo ọgụgụ isi America,” ka onye nyocha ndọrọ ndọrọ ọchịchị Leon V. Sigal na-ede. Ndị CIA bịara na nkwubi okwu na DPRK emepụtala ngwá agha nuklia site n'ịjụ ndị ọkachamara gbakọtara maka ngosi aka. "Ha jụrụ ajụjụ a ụzọ abụọ," ka otu onye ọrụ Ngalaba Nchebe chetara. Ha jụrụ, sị, “Ole n’ime unu chere na ha nwere bọmbụ?” Ihe karịrị ọkara weliri aka ha. Ha jụrụ ajụjụ bụ́, “Olee ihe nwere ike ịbụ na ha nwere bọmbụ?” Ha zara nkezi azịza ha. Ha nwetara ihe karịrị iri ise na iri ise.” Nke a abụchaghị nyocha siri ike, mana site n'ụzọ a na-enyo enyo, CIA kwubiri na enwere “ọ dị mma karịa ọbụna ohere” na DPRK nwere ngwa agha nuklia.
Ọnụọgụ ngwá agha ndị CIA kwuru na DPRK mepụtara gbadoro ụkwụ na atụmatụ ole plutonium nwere ike isi na Yongbyon reactor wepụta. Ma otu nnyocha nke ndị bụbu ndị ọrụ maka Ụlọ Ọrụ Udo nke United States mere kwubiri na atụmatụ ahụ bụ “mgbasa ozi kasị njọ nke na-adabereghị n’ihe àmà kpọmkwem. Enweghị ihe akaebe siri ike - naanị echiche - na North ejirila ngwa ọgụ plutonium ọ kpakọbara nke ọma. Ọkachamara na-abụghị mgbasa ozi Leonard Spector nke Carnegie Endowment rụtụrụ aka, “Echiche niile dị na ọnọdụ kacha njọ kwesịrị ịbụ eziokwu maka North Korea inwe bọmbụ.” Ọ bụ ezie na akụkọ akụkọ na-eduga ọha na eze mgbe niile ka ha kwenye na nyocha CIA gbanyere mkpọrọgwụ n'ihe akaebe, n'ezie etinyere ya n'ọtụtụ echiche.
N'afọ 1996, ụlọ nyocha Livermore na Handford mere atụmatụ na North Korea gaara amịpụta mmanụ nuklia kacha mma 7 ruo 8 kilogram tupu Usoro Agreeed, "ma ọ na-ewe kilogram iri plutonium ọkwa ngwá agha iji mepụta bọmbụ mbụ," na 8. na 9 kilogram maka ngwa agha ọ bụla ọzọ. Onye isi ala South Korea Roh kwuru na June 2003, "Ekwupụtala ohere nke North Korea nwere ngwa agha nuklia n'ọtụtụ oge site n'aka ndị ọrụ ọgụgụ isi nke United States."
Tupu ọ bịanye aka na Nkwekọrịta nkwekọrịta 1994, North Korea nwere ike iduzi mmemme nyocha nuklia dabere na plutonium ma nwee ike chịkọtala akụkụ ụfọdụ, ọ bụ ezie na ọ nweghị ihe a ga-ekwu maka ya. Ọ ga-ekwe omume na North Korea nwere ike maliteghachila mmemme na-esochi ọdịda nke Usoro Agreeed Framework. Mana nke a agaghị egosi na a na-emepụta ngwa agha nuklia n'ezie.
Mmemme ngwa agha nuklia dabere na uranium bara ụba nke ukwuu, nke bụ ihe gọọmentị Bush na-ebo North Korea ebubo na ọ na-arụ ọrụ, ga-abụ mbọ siri ike karịa nke dabere na plutonium. N'ihi na a na-eme ka uranium dị ọcha karịa pasent 90 iji nweta ogo ọkwa ngwa agha, usoro a na-ebute ihe ịma aka nkà na ụzụ dị egwu n'ezie. Ndị rotors na-eji na centrifuges, na-agbagharị na ọsọ nke ụda, ga-abụrịrị ndị siri ike na nke ziri ezi, ma ọ bụ na ha ga-apụ na njikwa ma bibie centrifuge. Ịba ụba uranium na ọkwa ahụ dị mma chọrọ ọtụtụ puku centrifuges, na-agbakwụnye nke ọma na mmefu na ike nke ọrụ ahụ. Nke kachasị mkpa, usoro a na-eme ka ọkụ eletrik dị ukwuu, nke na-enye ya aghaghị ịbụ nke na-adịghị akwụsị akwụsị na enweghị mgbanwe, kpọmkwem ihe onwunwe nke na-adịghị na DPRK. N'ikwu ya n'ụzọ doro anya, ọrụ dị otú ahụ agaghị ekwe omume maka North Korea.
Robert Alvarez, onye bụbu onye ndụmọdụ ndụmọdụ onye odeakwụkwọ US nke Energy rụtụrụ aka, “Iji mee ma rụọ ọrụ puku kwuru puku centrifuges nke ọma, ha ga-adabere na ọtụtụ isi mmalite dị n'èzí. Ha ga-achọ ohere ịnweta ngwa igwe kachasị ọkaibe. Ha enweghị ego ndị Iran na-eme iji zụta teknụzụ a mara mma. " Ọbụna mba ndị nwere akụ na ụba ka mma nwere ike were ọtụtụ afọ iji nweta nsonaazụ na-aga nke ọma.
Naanị mgbe afọ iri gbasiri mbọ ike ka Pakistan nwere ike imepụta uranium ọ bụla bara ụba nke ukwuu, ma were afọ abụọ ọzọ tupu ya ewepụta ngwa ọgụ ole na ole. Libya, n'agbanyeghị ihe karịrị afọ iri nke mgbalị, ọ dịghị mgbe jisiri ime ka uranium ka ngwá agha-ọkwa ogo. O nwere ike ịbụ na DPRK emeela nchọpụta metụtara ime ka uranium dị mma maka mmepụta mmanụ nuklia. N'ezie, ọ ga-enwe mmasị ime nke a, ebe ọ bụ na ọkụ ọkụ ọkụ na-arụ ọrụ n'okpuru usoro nke 1994 Agree Framework nwere ike ịrụ ọrụ na mmanụ nuklia. North Korea ga-adabere na US na mba ndị ọzọ dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ maka mmanụ uranium ya dị ala iji mee ka ụlọ ọrụ dị ike, na enwere ike ebipụ ya n'oge ọ bụla maka ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọ ka mma maka DPRK ma ọ bụrụ na ọ nwere ike imepụta ọkọnọ nke ya.
Ọzọkwa, ọ dị mkpa ka uranium mee ka ọ dịkwuo mma ka ọ bụrụ pasentị abụọ ma ọ bụ atọ dị ọcha maka ebumnobi imepụta mmanụ nuklia, yabụ usoro a agaghị abụ ihe siri ike dịka nke uranium bara ụbara nke ukwuu. Agbanyeghị, o nwebeghị ihe akaebe ewepụtara na North Korea na-etinye aka na ụdị mmemme ọ bụla nke nkwalite uranium. N'otu nzukọ ọmụmụ ụbọchị atọ na New York n'August 2004, onye nnọchi anya North Korea Ri Gun gọrọ agọ na mba ya nwere mmemme imeju ngwa agha uranium. Mgbe a jụrụ ya kpọmkwem ma è nwere usoro ihe omume dị otú ahụ maka nzube udo, azịza ya dị mma. "Anyị nwere ikike ịnweta ya maka ebumnuche udo."
Ọtụtụ ndị ọrụ South Korea egosila na ọ bụ ihe ejighi n'aka ma mkpanaka mmanụ na Yongbyon nwere ike ịmegharị ya ka ọ bụrụ ngwa ngwa ngwa. Ndị ọkachamara n'ihe gbasara nuklia South Korea kwukwara na ozugbo a maliteghachiri ọrụ na North Korea's 5-MW(e) reactor na Yongbyon, ọ ga-ewe ihe karịrị otu afọ tupu enwee ike ịwepụta mkpanaka mmanụ mkpofu ọzọ. Reactor ga-agba ọsọ n'ụzọ zuru oke pasent 75 nke oge ahụ ruo afọ anọ iji mepụta plutonium zuru oke maka otu ngwa agha nuklia.
Onye na-enyocha nchekwa nuklia Russia bụ Sergei Kazenov kọrọ na “ịtụgharị atom udo ka ọ bụrụ iji agha eme ihe bụ nsogbu pụrụ iche” na “North Korea enweghị ihe ndị dị mkpa, gụnyere usoro mgbawa na ụfọdụ ndị ọzọ.” Evgeny Kozhokin, onye isi ụlọ ọrụ Institute for Strategic Studies na [Russian] kwuru, sị: “Ikike nka na ụzụ na ike akụ na ụba DPRK erubeghị n'ọkwa nke imepụta ngwa agha nuklia. "Nke mbụ, o nweghị ndị ọrụ ruru eru na physics nuklia. Nke abụọ, ọ nweghị supercomputer maka imepụta ule. Nke atọ, ọ ga-esi nnọọ ike ịmụta nkà na ụzụ mgbawa nuklia n'enweghị ule nuklia ọ bụla. N'ime afọ iri na abụọ gara aga ma ọ bụ karịa, United States na-enyocha mmemme nyocha sayensị nuklia nke DPRK site n'ụzọ dị iche iche nke nledo na ruo ugbu a, enwere obere ihe akaebe na-egosi na DPRK enwetala ọganihu na mpaghara mmepe ngwa agha nuklia.” Vladimir Belous nke Russian Academy of Military Sciences kwadoro nyocha a. "Ọ gaghị ekwe omume ịme ngwá agha nuklia ma ọ bụ ụgbọ ala nke nnyefe ha na-enweghị ule ubi. Ka ọ dị ugbu a akụrụngwa seismic na nleba anya oghere edebanyebeghị ụdị ule a na North Korea. Ịmepụta ngwa agha nuklia na nzuzo agaghị ekwe omume. " Belous kwubiri, "Ikike akụ na ụba, teknụzụ na nyocha nke North Korea agaghị ekwe ka ọ nweta ikike nuklia n'ọdịnihu dị nso."
Njikọ Pakistan
Na mbido 2004, mgbasa ozi juru na mkpughe nke Abdul Qadeer Khan, onye isi ụlọ nyocha nyocha nke Pakistan, nyere North Korea atụmatụ na teknụzụ maka mmemme ngwa agha uranium bara ụba nke ukwuu site na ngwụcha 1980 ruo 2002. Otu onye ọrụ US kọwara ihe Pakistan nyere North Korea dị ka “ngwungwu zuru ezu.” Nnyocha nke ndị ọrụ Pakistan mere na nchọpụta ahụ, na Khan kwetara na ọ na-enyere aka na ngwa agha nuklia ọ bụghị nanị na North Korea kamakwa Iran na Libya. Ndị ọrụ America kwuputara ngwa ngwa na satịlaịtị nledo ewerela foto ụgbọ elu ndị Pakistan na-ebu ibu n'ọdụ ụgbọ elu dị na Pyongyang na njedebe 1990, nke ha chere na ebula ngwá agha nuklia. A kọrọ na Kahn gwara ndị na-agba ajụjụ ọnụ na a kpọgara ya n'ụlọ ọrụ dị n'okpuru ala mgbe ọ nọ na North Korea na 1999 wee gosi ihe ndị North Korea kwuru na ọ bụ ngwá agha nuklia atọ. Na February 4, 2004, Khan gụpụtara nkwupụta na telivishọn Pakistan, bụ nke ọ rịọrọ mgbaghara maka mba ahụ maka omume ya. "Nnyocha nyocha ahụ achọpụtala na ọtụtụ n'ime ihe omume ndị a kọrọ mere na ọ bụ ihe a na-apụghị izere ezere na-ebute site na m. N'ajụjụ ọnụ m na ndị ọrụ gọọmentị metụtara, ahụrụ m ihe akaebe na nchoputa ahụ. Ejikwa m onwe m ekweta na ihe ka ukwuu n’ime ya bụ eziokwu na eziokwu.”
Ndị ọrụ US nwere obi ụtọ, ngwa ngwa ịkọwapụta na akụkọ ahụ gosipụtara ebubo ha boro North Korea. Onye osote onye isi ala Dick Cheney gbagara na Beijing ebe ọ gwara ndị ọrụ China na akụkọ ahụ pụtara na mkparịta ụka na-aga nwayọ nwayọ yana na nchịkwa Bush na-enwekwa ndidi na usoro ahụ ma nwee ike ịtụle omume siri ike dị ka ntinye nke mmachi.
Iji kwalite mbọ ahụ, nchịkwa ahụ kwadebere akụkọ na-ekwupụta na DPRK abawanyela ngwa agha nuklia ya ruo ihe ruru ngwa ọgụ asatọ. Ekwenyere atụmatụ ọhụrụ a dabere na ntule, mana ndị ọrụ nchịkwa nwere olile anya na ọ ga-enyere aka mee ka ndị ọzọ na-etinye aka na mkparịta ụka kwado ọnọdụ US na enweghị nkwenye na North Korea. Maka ndị nwere mmasị inyocha nkọwapụta, nkwupụta Khan welitere ajụjụ karịa ka ọ zara. Ihe na-adọrọ mmasị gbasara nkwupụta nke Khan na telivishọn bụ enweghị nkọwa. Enweghị ihe ọ bụla akọwapụtara, naanị na "ọtụtụ n'ime ihe omume a kọrọ mere," na-akọwapụtaghị nke na-emeghị. O kwughịkwa ihe akaebe ọ na-eche ihu na ya mere ọ na-azaghachi n'okwu ọ gwara mba ahụ. A na-ejide Kahn n'ụlọ mkpọrọ ma gbochie ya ịgwa ọha na eze okwu.
Ndị ọrụ Pakistan jụdịrị ikwe ka onye ọ bụla si US gwa Khan okwu. Ihe ọha na eze nọ n'Ebe Ọdịda Anyanwụ na-anụ bụ aka anọ: ihe Khan gwara ndị isi Pakistan, bụ ndị kpọgara ndị ọrụ America ihe a gwara ndị nta akụkọ, ndị n'aka nke ya gwakwara ọha na eze. Mmadụ enweghị ike ijide n'aka na a naghị eme akụkọ ahụ n'ụzọ. Akụkọ ahụ tolitere ịmatakwu n'ụbọchị ndị sochirinụ. Ndị ọrụ Pakistan gwara ndị nta akụkọ na Khan ekwupụtala n'akwụkwọ na ọ na-eresị teknụzụ nuklia Iran na Libya n'ihi na ọ chọrọ inyere ndị Alakụba ibe ya aka ịmepụta ngwa agha nuklia.
Akpọghị North Korea. Mgbe ọ kpọchara Khan site na ekwentị, Qazi Hussain Ahmed, onye isi otu pati okpukperechi Pakistan, Jammat-e-Islami, gwara ndị nta akụkọ, "Akpọrọ m Abdul Qadeer Khan na Mọnde wee gwa m na o nyeghị nkwupụta ọ bụla. " Kahn gwara Ahmed na ọ jụrụ nkwupụta a na ọ nweghị nkwupụta ederede. Mgbe Ahmed rịọrọ ka o zute, Khan gwara ya na ọ gaghị ekwe omume dịka amachibidoro nzukọ ya na ya. Naanị mmadụ nwere ike ịkọ nkọ banyere nrụgide nwere ike itinye na Khan iji mee ka ọ gụọ nkwupụta na telivishọn nke o mechara jụ. Ma ọ bụ ihe kpatara ndị ọrụ Pakistan ji na-ekwu na Khan ekpughere ihe ndị a gbara ajụjụ ọnụ nke ọ gọrọ agọ na-ekwu. N'oge na-adịghị anya, a bịara mara na nyocha Pakistan na njide ụlọ nke Khan kpatara nrụgide sitere n'aka ndị isi US, na-ekwu na ha nwere ihe akaebe nke itinye aka Khan na ahịa ojii, na-eyi Pakistan egwu na mmekọrịta ya na Washington ga-akawanye njọ. ọ gwụla ma ha emeghị ihe megide ya.
N'ịzaghachi na nkwupụta US na ụgbọ elu C-130 nke Pakistan ebufela teknụzụ nuklia na North Korea, ọnụ na-ekwuchitere Mịnịstrị na-ahụ maka mba ofesi Pakistan Masood Khan kwuru na ụgbọ elu ndị ahụ efegoro n'efu ma buru naanị “ibu ngwa agha SA-16 nwere ubu,” nke Pakistan zụtara n'aka DPRK. “Enweghị teknụzụ nuklia nọ n'ụgbọ mmiri, ọ nweghị nke ọ bụla. Nke a bụ nnọọ nzuzu,” ka o kwuru.
Onye bụbu praịm minista Pakistan Benazir Bhutto gwara onye nta akụkọ Japan na obere oge ka ọ nwetasịrị ọchịchị na 1988, ụfọdụ ndị ọrụ agha tụrụ aro ka ha na North Korea na-azụ ahịa teknụzụ nuklia maka ngwa agha. Bhutto kagburu ụdị okwu ahụ, ma kwuo na mba ya nwetara "teknụzụ ngwa ọgụ ogologo oge" site n'iji ego zụta ha. North Korea mere ngwa ngwa iwetulata akụkọ ahụ, nke ọnụ na-ekwuchitere ozi ahụ kpọrọ "ọ dịghị ihe ọ bụla ma ọ bụghị okwu ụgha na mgbasa ozi enweghị isi." N'ọnwa Maachị, CIA nyefere Onye isi ala Bush akụkọ nkewa, nke o kwusiri ike na Pakistan enyela DPRK teknụzụ nuklia. Azụmahịa a, CIA kwuru, malitere n'oge Bhutto's mbụ n'ọchịchị wee gaa n'ihu ruo na 2002.
Akụkọ ọgụgụ isi ahụ dabere n'otu akụkụ n'ihe ndị ọrụ Pakistan na-agwa Washington, mana dịka otu onye nnọchi anya mba United States kwetara, "Ihe anyị na-enweta bụ akaụntụ nke abụọ, nke pụtara na ndị Pakistan nwere ike na-edezi ya." N'ikwu na opekata mpe, o yighị ka CIA n'aka na-eme ụfọdụ ndezi nke onwe ya, na-achọ ịgwa Onye isi ala ihe ọ chọrọ ịnụ, dịka ụlọ ọrụ ahụ mere na-eduga na mbuso agha Iraq. Ekwuru na ihe akaebe ọzọ maka nkwubi okwu CIA dabere na foto satịlaịtị US nke ụgbọ elu ndị Pakistan na-ebu na Pyongyang, bụ nke gosipụtara naanị na ha nọ ebe ahụ iburu ngwa agha, ọ bụghị ka esi akwụ ụgwọ ndị a.
Ọ bụrụhaala na Pakistan na-ejide Khan n'ụlọ mkpọrọ ma jụ ikwe ka kọntaktị site na mpụga, anyị nwere ike ọ gaghị ama ihe, ma ọ bụrụ na ihe ọ bụla, ọ ga-ekwu na ahia na DPRK. Ihe anyị maara bụ na ọ gọnarịrị nkwuputa ederede nakwa na ọ jụrụ nkwupụta ọ gụrụ na telivishọn Pakistan, nke n'ọnọdụ ọ bụla na-ekwupụtaghị North Korea. O nwere ike ịbụ na ụfọdụ ọkwa azụmahịa na Iran na Libya mere, dabere na mmetụta nke ịdị n'otu Islam. O dochaghị anya ihe mmasị Khan gaara enwe n'ịnyere DPRK aka, ọkachasị ebe Pakistan nwere ego dị njikere maka ịzụta teknụzụ ngwa ọgụ niile ọ chọrọ n'aka ndị North Korea. Ka ọ na-erule Septemba 2004, Mohamed ElBaradei, onye isi IAEA, kpughere na ya onwe ya kwa, e mejọrọ ya mgbe ọ na-arịọ ka ọ gwa Khan okwu. "Pakistan ekweghị ka anyị na nwoke ahụ kparịta ụka."
Akụkọ ahụ tolitere gbanahụ karịa n'April mgbe Pakistan malitere ihe ijuanya ọzọ site n'ịkọ na Khan gwara ndị nchọpụta na na nleta North Korea na 1999, e gosiri ya ihe e kwuru na ọ bụ ngwá ọrụ nuklia atọ. Akụkọ ahụ mebiri ntụkwasị obi. Ọ bụrụ na North Korea ngwá agha ndị dị otú ahụ, ọ ga-abụ ihe na-agaghị ekwe omume na ọ ga-egosi ha onye ọbịa si mba ọzọ, ọ bụghị ikwupụta enweghị ike ịchekwa bọmbụ atọ ahụ n'otu ebe. Ọzọkwa, ọzụzụ Khan bụ onye na-ahụ maka ọla, ọ gaghị enwekwa ike ikpebi ihe a na-egosi na a pụrụ ịdabere na ya. Anyị enweghị ike ijide n'aka na Khan kwuputara nkwupụta ahụ, n'ihi na ọzọ, ọ nweghị onye anabataghị Khan na a tụrụ anya na anyị ga-ewere okwu ahụ na ntụkwasị obi. Mgbe a jụrụ ya ma US na Khan kwurịtara okwu ozugbo, onye odeakwụkwọ US John Bolton zara, "Anyị arịọghị maka ịnweta Mr. Khan, anyị echeghị na anyị kwesịrị." Ma mgbe ahụ, gịnị mere ha ga-eji bụrụ na akụkọ a na-akọ bara ezigbo uru? South Korea gosipụtara mmasị ịmatakwu banyere akụkọ ahụ karịa ndị isi US, na-arịọ Pakistan maka azịza nye ọtụtụ ajụjụ. N'atụghị egwu, ọ nwetaghị nzaghachi.
Site n'ikuku nke mkpu, ndị ọrụ US kwuru maka ngwa agha nuklia North Korea. Ọnụọgụ ngwa ọgụ dịgasị iche dabere na onye na-akọ akụkọ ahụ mana ha niile ji nkwenye na-akwadoghị ihe akaebe. Ndị ọha na ndị mgbasa ozi nabatara akụkọ ndị ahụ n'enweghị ajụjụ, ma ihe a na-eleghara anya bụ enweghị ihe akaebe iji kwado nkwupụta ahụ. Ọ bụ ihe niile a na-eche n'echiche na ịkpali egwu, nke ebumnobi ịchọ ọdịmma onwe onye nanị kpaliri. Charles Kartman, onye isi oche nke KEDO, kwupụtara mmetụta ya n'okwu a. "Mgbe ị banyere n'okwu a gbasara ọnụọgụgụ, ọ na-aghọ ngwa ngwa ndị na-achọ eziokwu. Ọnụ ọgụgụ ahụ na-adị ha mma n'ihi na ha na-egosi eziokwu. Ihe ndị a abụghị eziokwu. Ha na-akachasị njọ-nkwadebe ụdị ihe niile. Enwere ike ịnwe efu. Ọnụọgụ ngwa ọgụ egosipụtara bụ efu. "
Ndị isi North Korea chọpụtara na nrube isi nke Iraq na nyocha ngwa agha n'ọnwa ndị bu agha ahụ emeghị ihe ọ bụla iji gbochie mwakpo, na nkọwa zuru ezu nke Iraq maka ịchụpụ ngwa ọgụ nje na ngwa agha kemịkal kpataghị ihe ọ bụla ma ọ bụghị njakịrị mpako sitere n'aka Ọchịchị Bush. Maka mba amatara dị ka onye so na "axis nke ihe ọjọọ," nkwekọrịta otu na nke na-aga n'ihu kwere nkwa na a ga-egbo ya site n'ịbawanye ọchịchọ na itinye ihe egwu ịkpọ òkù. N'ihe gbasara mmasị na-adịghị mma, North Korea, nke nchegbu maka nlanarị ya kpaliri, chọrọ ịtụ aro na United States na ọ nwere ike ịmepụta ngwá agha nuklia n'ekwughị ya kpọmkwem. Onyonyo nke North Korea nwere ngwa agha nuklia dabara na nchịkwa Bush, nke jikwasịrị ya elu dị ka ihe ziri ezi maka ụzọ ahịrị siri ike.
Ike ndị agha US bụ ihe egwu, DPRK na-egwurikwa naanị aka o nwere, na-atụ anya ịkụnye obi abụọ n'ime ndị isi US banyere ikike ọ nwere iji chebe onwe ya. Otú ọ dị, enwere ntụpọ dị n'ụzọ a. Ebum n'uche n'okwu nkebi okwu na-edoghị anya nke North Korea ka ọ pụta ìhè mbọ nuklia mepere emepe karịa ka ọ dị adị, mana nkwekọrịta ọ bụla maka ịchụpụ ngwa agha ga-emebi site na enweghị ike ikpughe ngwa ọgụ dị adị na nkwuputa okwu. N'akụkụ nke ya, nkwụsi ike US na mmemme ngwa agha uranium nke North Korea bara ụba nke ukwuu nke na-enweghị ihe akaebe mere ka ọ bụrụ ihe mgbochi yiri nke ahụ na mkpebi ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọ ga-abụ ọrụ na-agaghị ekwe omume maka DPRK ikpughe mmemme nke dị naanị n'uche ndị isi US, si otú a hụ na ọdịda nke nkwekọrịta ọ bụla nwere nkwekọrịta.
Esemokwu ndị dị otú ahụ na-adịghị mma ga-akpaghasị ọbụna mkparịta ụka kasị mma nke ọma, okwu ndị òtù isii ahụ adịkwaghị nke ahụ. Nsogbu ndị dị n'ime ahụ enweghị ike inye ọchịchị Bush nsogbu, n'ihi enweghị mmasị ya n'ebe DPRK nọ, n'ihi na ihe ọ chọrọ bụ mgbanwe ọchịchị. Kenneth Quinones, onye bụbu onye ọrụ Ngalaba Steeti na-ahụ maka ihe omume North Korea, kwuru na nsogbu a bụ isi n'ihi amụma ọchịchị Bush. "Ewepụrụ mkparịta ụka diplomatic dị ka ngwá ọrụ iji nweta mkpebi," ka o kwuru. Kama, etinyere ya na ngwugwu ụgwọ ọrụ nke Washington na-ekwe nkwa inye Pyongyang ozugbo ọ mejuo ihe US chọrọ." Quinones kwusiri ike na ụzọ nchịkwa ọtụtụ akụkụ dị n'obi otu akụkụ. President Bush's "ụzọ bụ multilateral naanị n'ihi na ọ na-agbalịsi ike ilekwasị anya multilateral nrụgide na Pyongyang ịmanye ya nrubeisi na ya chọrọ. Nke a na-eme ka ọ bụrụ mmanye n'ezie. Ndị ọchịchị Bush ejirila ọgbakọ dị iche iche eme ihe maka ịkụ ọkpọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, kama ịmekọrịta North Korea n'ezie n'okwu ndị dị mkpa."
N'ime nzukọ atọ mbụ nke mkparịta ụka ndị otu isii ahụ, o doro anya na nchịkwa Bush enweghị mmasị n'ịkparịta ụka maka ngwọta maka nsogbu ahụ, kama jiri mkparịta ụka ahụ mee ihe dịka ụzọ isi na-ebuga ihe ndị a chọrọ maka ịkwatu ngwa agha. DPRK nwere olile anya maka usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị karịa site na nchịkwa Bush na okwu nke abụọ ya, mana ọ pụtara ngwa ngwa na onye isi ala chere na ụzọ mgba ike ya na amụma mba ofesi kwadoro site na votu a ma ama.
North Korea kwuputara n'ụzọ ziri ezi na nchịkwa Bush enweghị ebumnobi na itinye aka na mkparịta ụka, ma chọọ iji mkparịta ụka ahụ dị ka ikpo okwu maka ime ka mba ndị ọzọ kwenye ịkwado mmachi. Naanị nhọrọ dị n'okpuru ọnọdụ ahụ, ndị North Korea nwere ike kwubiri, bụ ikwu okwu n'ụzọ doro anya na ngwa agha nuklia na-atụ anya na nke a ga-egbochi ọrụ agha US ọ bụla n'ime afọ anọ na-esote.
Na February 10, ndị ọrụ mba ofesi DPRK zoro aka na mmepe ndị na-adịbeghị anya wee kwuo na ọ bụ ezie na mba ahụ chọrọ mkparịta ụka ndị otu isii, ọ chere na a manyere ya ịkwụsịtụ ikere òkè ruo oge ebighi ebi ruo mgbe enwere àgwà ziri ezi site na Washington. N'ihi na US na-achọ "ịkwatu usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị," DPRK kwuru na a manyere ya "ịkwado ngwa agha nuklia ya." Mba a “arụpụtala nukes maka nchekwa onwe ya.” Enweghị ike iwepụ na North Korea jisiri ike rụọ ngwa agha nuklia, n'agbanyeghị na ọ nweghị teknụzụ miniaturization nke ga-enyere aka ibu ngwa agha ma ọ bụ ogbunigwe. O yikarịrị ka e meela nzọụkwụ dị iche iche mana ngwa agha ka bụ ihe dịpụrụ adịpụ na ọkwa ahụ bụ ihe mgbagwoju anya nke e bu n'obi gbochie US ịmalite mbuso agha.
Nzaghachi US
Nzaghachi nke U.S. bụ ihe nwute na a ga-ebu amụma. Ọbụna tupu ọkwa ahụ, National Security Council na-emepụta atụmatụ igbochi North Korea inweta ego mba ọzọ, na ndị ọrụ US na-agbasi mbọ ike ugbu a ịkwado mba ndị ọzọ n'azụ mgbalị ahụ. Ọchịchị Bush kpebisiri ike igbochi mmekọrịta na-ekpo ọkụ n'etiti South na North Korea na mmegharị ndị na-adịbeghị anya na-ejikọta mba abụọ ahụ ọnụ. Mmepe nkwado nkwado na Peninsula Korea kwere nkwa na ọ ga-enwe ọganihu dị ukwuu maka ebumnuche nke njikọta, nrọ nke ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị Korea niile nọ n'akụkụ abụọ nke oke ahụ nabatara. Onye osote onye isi ala Dick Cheney gwara Mịnịsta Ofesi na Azụmaahịa South Korea Ban Ki-Moon n'oge na-adịbeghị anya na "nkwekọrịta ọ bụla gbasara mmekorita akụ na ụba na North anaghị anabata." Seoul kwusiri ike na ọ ga-aga n'ihu na ọrụ ya na North Korea, gụnyere ogige ụlọ ọrụ nwere nnukwu agụụ na-ewu na Kaesong na DPRK, mana naanị ụbọchị ole na ole ka ya na Cheney kparịtachara, Ban chere na a manyere ya ịlaghachi azụ. South Korea agaghị akwalite mmekorita akụ na ụba "nnukwu" na North Korea ruo mgbe a ga-edozi okwu nuklia, Ban kwuru mgbe ọ lọghachiri na Washington. "Anyị ga-akwado naanị maka nkwado akụ na ụba n'ihi ọdịmma mmadụ." Ma Cheney na onye osote onye na-ahụ maka nchekwa na United States Paul Wolfowitz rụgidere South Korea ka ọ kagbuo nkwa ya na ụgbọ mmiri 500,000 nke fatịlaịza na North Korea, na-eduga Ban na-egosi na gọọmentị ya ga-enyocha "ọnọdụ dị iche iche" tupu ya eme mkpebi n'okwu ahụ. Wolfowitz tụrụ aro ka Ban na okwu North Korea ga-aga na UN Security Council.
N'ime ọnwa ndị na-abịa n'ihu, enwere ike ịtụ anya na US ga-eme ka nrụgide ya dịkwuo elu na South Korea na China iji kwado usoro ndị ọzọ na-eme ihe ike na ọ ga-abụ na US ga-arịọ ndị UN Security Council ka ha weta ntaramahụhụ megide DPRK. Ọ bụrụ na US na-eme nke ọma na mbọ ọ na-agba iji kewapụ iche na igbochi North Korea, mgbe ahụ ọ ga-etinye ihe ize ndụ itinye n'ime ala Korea n'ọnọdụ nsogbu. Ọganihu ahụ ga-akawanye njọ site n'omume iro ọzọ nke Ọchịchị Bush na-eme nke nwere ike ibulite egwu agha.
Onye nchịkọta ihe ntinye aka nyocha zuru ụwa ọnụ Gregory Elich dere na amụma mba ofesi US. Ọ bụ onye dere akwụkwọ na-abịanụ nke akpọrọ Strange Liberators: Militarism, Mayhem and the Pursuit of Profit.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye