Isi mmalite: Eziokwu
Afọ iri abụọ gara aga n'izu a, òtù ndị na-eyi ọha egwu al-Qaeda, bụ ndị malitere na 1979 mgbe ndị agha Soviet wakporo Afghanistan, ji ụgbọ elu anọ ma gbuo onwe ha megide Twin Towers na Pentagon na United States. N'oge na-adịghị anya mgbe nke ahụ gasịrị, nchịkwa nke George W. Bush malitere "agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ": Ọ wakporo Afghanistan na, otu afọ ka e mesịrị, mgbe ọ kwaturu ọchịchị Taliban, welitere specter nke "Axis nke Ọjọọ" nke gụnyere Iraq, Iran. na North Korea, si otú ahụ na-akwadebe ogbo maka mbuso agha ndị ọzọ. N'ụzọ na-akpali mmasị, Saudi Arabia, onye ezinụlọ ya, dị ka akụkọ ụfọdụ nke ọgụgụ isi si kwuo, na-akwado al-Qaeda, esoghị na listi ahụ. Kama nke ahụ, ọ bụ Iraq ka US wakporo na 2003, na-akwatu onye ọchịchị aka ike (Saddam Hussein) bụ onye mere ọtụtụ n'ime mpụ ya dị ka onye mmekọ US ma bụrụ onye iro ṅụrụ iyi nke al-Qaeda na nke òtù ndị na-eyi ọha egwu Islam ndị ọzọ. ha tinyere ọchịchị ụwa ya egwu.
Nsonaazụ nke agha na ụjọ nke afọ 20, nke kwụsịrị na nloghachi ndị Taliban n'ọchịchị, abụrụla ọdachi n'ọtụtụ akụkụ, dịka Noam Chomsky kọwara n'ụzọ doro anya na N'ajụjụ ọnụ na-akpali akpali, nke na-ekpughekwa oke ihu abụọ nke na-emegide omume nke alaeze ụwa.
CJ Polychroniou: Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 20 agafeela kemgbe mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na Septemba 11 na 2001. N'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 3,000 nwụrụ, nke a bụ ọgụ kacha egbu egbu na ala US n'akụkọ ihe mere eme wee mepụta ihe dị egwu maka ihe omume ụwa, yana mmetụta dị egwu na ọha mmadụ. Achọrọ m ịmalite site n'ịjụ ka ị tụgharịa uche na ebubo revamping nke US mba ofesi amụma n'okpuru George W. Bush dị ka akụkụ nke ya ọchịchị mmeghachi omume na ịrị elu nke Osama bin Laden na jihadist onu. Nke mbụ, ọ dị ihe ọ bụla ọhụrụ na Ozizi Bush, ka ọ bụ na ọ bụ naanị ndebiri nke ihe anyị hụburu na e mere na 1990 na Iraq, Panama, Bosnia na Kosovo? Nke abụọ, ndị US-NATO dugara mbuso agha Afghanistan ọ bụ iwu n'okpuru iwu mba ụwa? Na nke atọ, US ọ dịtụla aka n'iwulite mba na Afghanistan?
Noam Chomsky: Mmeghachi omume Washington ozugbo na 9/11/2001 bụ ịwakpo Afghanistan. Mwepụ nke ndị agha ala US bụ oge (ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ) dabara na ncheta afọ 20 nke mbuso agha ahụ. Enweela iju mmiri nke nkọwa banyere ncheta 9/11 na njedebe nke agha ala. Ọ na-enye ọkụ nke ukwuu, na-arụpụtakwa ya. Ọ na-ekpughe ka òtù ndọrọ ndọrọ ọchịchị si aghọta usoro ihe omume, ma na-enye ndabere bara uru maka ịtụle ajụjụ ndị gbara ọkpụrụkpụ gbasara ozizi Bush. Ọ na-ewepụtakwa ihe ngosi nke ihe nwere ike ime.
Ihe kacha mkpa n'oge a akụkọ ihe mere eme ga-abụ echiche nke "onye na-ekpebi," dị ka ọ kpọrọ onwe ya. Na n'ezie, e nwere N'ajụjụ ọnụ George W. Bush dị ka ndọrọ ego ruru ya ikpeazụ ogbo, na Washington Post.
Edemede na ajụjụ ọnụ na-ewebata anyị nna nna na-ahụ n'anya, nke na-adịghị mma, na-ekpori ndụ na ụmụ ya, na-enwe mmasị na foto ndị o sere nke ndị ukwu ndị ọ maara n'oge ebube ya. Enwere okwu na mberede gbasara mmegbu ya na Afghanistan na ihe na-esote na Iraq:
Bush nwere ike malitere agha Iraq na aghụghọ ụgha, mana opekata mpe, ọ kpaliteghị ọgba aghara nke tụgharịrị US Capitol ka ọ bụrụ mpaghara ọgụ. Opekempe, o meela mgbalị wepụ onwe ya n'ebe ndị na-akpa ókè agbụrụ na ndị xenophobes nọ na pati ya kama ịzụlite nkwado ha. Opekempe, ọ gabeghị nke ọma kpọọ ya anụ ụlọ ndị mmegide "ihe ọjọọ."
"Ọ dị ka Babe Ruth nke ndị isi ala mgbe ị jiri ya tụnyere Trump," onye bụbu onye isi ndị isi nke Senate na otu oge Bush nemesis Harry M. Reid (D-Nevada) kwuru na N'ajụjụ ọnụ. "Ugbu a, ana m eleghachi Bush anya n'ọ̀tụ̀tụ̀ nke agụụ mmekọahụ, na-enwe mmetụta ịhụnanya, nke m na-echeghị na m ga-eme."
Ụzọ ala na ndepụta ahụ, na-adabere nanị ntutụ aka mberede, bụ ogbugbu nke ọtụtụ narị puku; ọtụtụ nde ndị gbara ọsọ ndụ; nnukwu mbibi; ọchịchị nke mmekpa ahụ jọgburu onwe ya; ịkpalite esemokwu agbụrụ nke kpasuru mpaghara niile; na dị ka ihe nketa kpọmkwem, mba abụọ kachasị nhụsianya na Ụwa.
Mbụ ihe mbụ. O meghị ndị America ibe ya ọnụ ọjọọ.
N'ajụjụ ọnụ a naanị Bush na Bush na-ejide nke ọma isi ihe dị na iju mmiri nke nkọwa. Ihe dị mkpa bụ us. Enwere ọtụtụ arịrị banyere ego nke ụlọ ọrụ ndị a: ọnụ ahịa anyị, ya bụ, nke"agafeela $ 8 trillion, dị ka atụmatụ ọhụrụ sitere na Costs of War Project na Mahadum Brown," tinyere ndụ ndị America furu efu na ọgba aghara nke obodo anyị na-esighi ike.
Oge ọzọ anyị kwesịrị iji nlezianya nyochaa ihe ọ ga-efu anyị, ma mee nke ọma karị.
Enwekwara kwara arịrị nke ọma gbasara ọnọdụ ụmụ nwanyị nọ n'okpuru ọchịchị Taliban. Obi abụọ adịghị ya na akwa a mgbe ụfọdụ bụ ndị ezi obi, ọ bụ ezie na ajụjụ sitere n'okike na-ebilite: Gịnị kpatara na ekwughị ya afọ 30 gara aga mgbe ndị ọkacha mmasị US, ndị ji ngwa agha na ịnụ ọkụ n'obi kwadobere Washington, na-eyi ụmụ agbọghọ nọ na Kabul egwu bụ ndị yi uwe "na-ezighi ezi", na-atụba. acid n'ihu ha na mmegbu ndị ọzọ? Nke kachasị njọ bụ ike nke ndị na-eyi ọha egwu. Gulbuddin Hekmatyar, na nso nso a na US mkparita uka otu.
Ihe ndị a rụzuru na ikike ụmụ nwanyị n'obodo ndị Russia na-achịkwa na njedebe '80s, na ihe egwu ha chere ihu site n'aka ndị agha Islamist radical CIA na-achịkọta, bụ onye nwere ntụkwasị obi siri ike, Rasil Basu, onye na-akwado ụmụ nwanyị a ma ama nke mba ụwa kọrọ n'oge ahụ. bụ onye nnọchiteanya UN na Afghanistan n'afọ ndị ahụ, nwere nchegbu pụrụ iche maka ikike ụmụ nwanyị.
basu akụkọ:
N'oge ọrụ [Russian]., N'ezie, ụmụ nwanyị mere nnukwu ọganihu: amaghị akwụkwọ si na 98% gbadaa na 75%, e nyere ha ikike nhata na ụmụ nwoke na iwu obodo, na n'usoro iwu. Nke a apụtaghị na e nwere oke nhata nke nwoke na nwanyị. Mmekọrịta nna ochie na-ezighị ezi ka na-enwekarị n'ebe ọrụ na n'ime ezinụlọ ebe ụmụ nwanyị na-arụ ọrụ ụdị mmekọahụ dị ala. Ma ọganihu ha nwetara n'ịgụ akwụkwọ na n'ọrụ dị nnọọ egwu.
Basu nyefere akụkọ gbasara okwu ndị a n'akwụkwọ akụkọ US bụ isi, yana akwụkwọ akụkọ nwanyị Magazin Nwada. Enweghị ndị na-ewere, akụkọ na-ezighi ezi. Otú ọ dị, ọ nwere ike ibipụta akụkọ ya na Asia: Afọ Eshia, na Disemba 3, 2001.
Anyị nwere ike ịmụtakwu banyere otú ndị Afghans nọ na Kabul si aghọta njedebe afọ nke ọrụ ndị Russia, na ihe sochirinụ, site na isi iyi ọkachamara ọzọ, Rodric Braithwaite, onye nnọchiteanya Britain na Moscow site na 1988 ruo 1992, na mgbe ahụ onyeisi oche nke Kọmitii ọgụgụ isi nke nkwonkwo, bụkwa onye edemede. nke isi ọrụ ndị ọkà mmụta na Soviets na Afghanistan.
Braithwaite gara Kabul na 2008 wee kọọ ihe ọ chọpụtara na London Oge ego:
Na Afghanistan taa akụkọ ifo ọhụrụ na-ewulite. Ha na-ebute ọrịa maka amụma ọdịda anyanwụ ugbu a. Na nleta na nso nso a, agwara m ndị nta akụkọ Afghanistan, onye bụbu Mujahideen, ndị ọkachamara, ndị na-arụ ọrụ maka 'mmekọrịta' - ndị na-akwado eke maka nkwupụta ya na-eweta udo na nwughari. Ha na-eleda Onye isi ala Hamid Karzai anya [US-nye iwu], onye ha jiri tụnyere Shah Shujah, nwa nkịta Britain etinyere n'oge agha Afghanistan mbụ. Mohammad Najibullah kacha amasị, onye isi ọchịchị Kọmunist ikpeazụ, onye nwara ime ka mba ahụ dị n'otu n'ime steeti Alakụba, ndị Taliban gbukwara ya na 1996: a na-ere DVD nke okwu ya n'okporo ụzọ. Ha kwuru na ihe dị mma karịa n'okpuru ndị Soviet. Kabul nwere nchebe, ndị inyom na-arụ ọrụ, ndị Soviet wuru ụlọ mmepụta ihe, okporo ụzọ, ụlọ akwụkwọ na ụlọ ọgwụ, ụmụaka Russia na-egwuri egwu n'okporo ámá. Ndị agha Rọshịa ji obi ike lụọ ọgụ n'ala dị ka ezigbo ndị dike, kama igbu ụmụ nwanyị na ụmụaka site na ikuku. Ọbụna ndị Taliban adịghị njọ: ha bụ ezigbo ndị Alakụba, na-edebe usoro, na-asọpụrụ ụmụ nwanyị n'ụzọ nke ha. Akụkọ ifo ndị a nwere ike ọ gaghị egosipụta eziokwu akụkọ ihe mere eme, mana ha na-atụle nnukwu ndakpọ olileanya na 'njikọta' na atumatu ya.
Atumatu nke "mmekọrịta" ka e webatara ọha na eze New York Times onye nta akụkọ Tim Weiner akụkọ ihe mere eme nke CIA. Ebumnuche bụ "igbu ndị agha Soviet," onye isi ụlọ ọrụ CIA na Islamabad kwupụtara, na-eme ka o doo anya na "ọrụ a abụghị ịtọhapụ Afghanistan."
Nghọta ya banyere iwu e nyere ya iwu ka o gbuo n'okpuru Onye isi ala Ronald Reagan kwekọrọ na ya Ntuli nke Onye isi ala Jimmy Carter Onye ndụmọdụ nchekwa mba Zbigniew Brzezinski banyere mkpebi ha ịkwado ndị jihadi Islamist radical na 1979 iji dọba ndị Russia na Afghanistan, na obi ụtọ ya na nsonaazụ ya mgbe e gbuchara ọtụtụ narị puku ndị Afghanistan na ọtụtụ mba ahụ bibiri: "Kedu ihe dị mkpa karịa n'akụkọ ihe mere eme nke ụwa? Ndị Taliban ma ọ bụ ọdịda nke alaeze Soviet? Ụfọdụ ndị Alakụba kpasuru iwe ma ọ bụ ntọhapụ nke Central Europe na njedebe nke agha oyi?”
Ndị na-ekiri ihe na-emenụ maara ya n'oge na-agụsi ndị agha Russia ike ịpụ n'egbughị oge. Ọmụmụ ihe ndekọ nke Russia site n'aka ọkọ akụkọ ihe mere eme David Gibbs na-edozi obi abụọ ọ bụla n'okwu ahụ. Mana ọ bara uru karịa Washington ịnye ọkwa na-akpali akpali banyere ebumnuche mgbasawanye dị egwu nke Russia, na-amanye US, na nchekwa, ịgbasa ikike nke mpaghara ahụ nke ukwuu, na ime ihe ike mgbe achọrọ ya (Carter Doctrine, onye bu ụzọ nke nkuzi Bush. ).
Mwepụ nke Russia hapụrụ ọchịchị a ma ama n'okpuru Najibullah, ya na ndị agha na-arụ ọrụ nke nwere ike ijide onwe ya ruo ọtụtụ afọ ruo mgbe ndị Islamist na-akwado US na-achị ma guzobe ọchịchị nke ụjọ nke ukwuu nke na a nabatara ndị Taliban nke ọma. mgbe ha wakporo, na-eguzobe ọchịchị aka ike nke ha. Ha na Washington nọrọ n'ezigbo mma ruo 9/11.
Nlaghachi na ugbu a, anyị kwesịrị n'ezie na-eche banyere ọdịnihu nke ụmụ nwanyị, na ndị ọzọ, ka Taliban na-alaghachi n'ọchịchị. Maka ndị nwere ezi uche chepụta atumatu ndị nwere ike ịbara ha uru, obere ncheta akụkọ ihe mere eme adịghị afụ ụfụ.
Otú ahụ ka ọ dịkwa n'akụkụ ndị ọzọ. Ndị Taliban ekwela nkwa na ha agaghị eburu ndị na-eyi ọha egwu, mana kedu ka anyị ga-esi kwere na ha, ndị nkọwa na-adọ aka na ntị, mgbe nkwa a jikọtara ya na nkwupụta jọgburu onwe ya nke ọnụ na-ekwuchitere ha. Zabihullah Mujahid na e nwere"enweghị ihe akaebe" na Osama bin Laden bụ onye kpatara mwakpo 9/11?
Enwere otu nsogbu na ịkwa emo n'ozuzu nke okwu a na-awụ akpata oyi. Ihe Mujahid kwuru bụ eziokwu ma dịkwa mma nke ukwuu. N'okwu ya, "Mgbe Osama bin Laden ghọrọ okwu maka ndị America, ọ nọ na Afghanistan. Ọ bụ ezie na enweghị ihe akaebe ọ bụla na o tinyere aka na 9/11.
Ka anyị lelee. Na June 2002, ọnwa asatọ ka 9/11 gachara, onye isi FBI Robert Mueller mere ihe ngosi ya kachasị ukwuu nye ndị nta akụkọ mba banyere nsonaazụ nke ihe nwere ike ịbụ nyocha kachasị ike na akụkọ ntolite. N'okwu ya, "Ndị nchọpụta kwenyere na echiche nke mwakpo Sept. 11 na World Trade Center na Pentagon sitere na ndị isi Al Qaeda na Afghanistan," ọ bụ ezie na atụmatụ na ego na-egosi na ọ bụ Germany na United Arab Emirates. "Anyị chere na ndị isi ya nọ na Afghanistan, dị elu na ndị isi Al Qaeda."
Ihe a na-eche naanị na June 2002 enweghị ike ịmara ọnwa asatọ tupu mgbe US wakporo. Okwu mkparị Mujahid kwuru ziri ezi. Ihe ọchị ahụ bụ ihe atụ ọzọ nke amnesia dị mma.
N'iburu n'uche nke ziri ezi nke Mujahid, yana nkwenye Mueller maka ya, anyị nwere ike ịga n'ihu n'ịghọta ozizi Bush.
Ka anyị na-eme otu a, anyị nwere ike ige ntị olu ndị Afghanistan. Otu n'ime ndị a na-akwanyere ùgwù bụ Abdul Haq, onye isi na mgbochi Taliban Afghanistan na onye bụbu onye ndu nke US na-akwado Mujahideen iguzogide mbuso agha Russia. A izu ole na ole ka US mbuso agha, o nwere N'ajụjụ ọnụ onye ọkà mmụta Asia bụ Anatol Lieven.
Haq ji obi ilu katọọ mbuso agha US. nke, ọ ghọtara na ọ ga-egbu ọtụtụ ndị Afghanistan ma mebie mgbalị iji kwatuo ndị Taliban n'ime. O kwuru na "US na-anwa igosi akwara ya, nweta mmeri ma tụọ onye ọ bụla nọ n'ụwa ụjọ. Ha achọghị ịma maka nhụjuanya nke ndị Afghanistan ma ọ bụ mmadụ ole anyị ga-efunahụ. "
Haq anọghị naanị ya n'echiche a. Nzukọ ndị okenye 1,000 nwere n’October 2001 ji otu olu rịọ ka a kwụsị ịtụ bọmbụ ahụ, bụ́ nke ha kwuru na a na-agbawa “ndị aka ha dị ọcha” n’obi. Ha gbara ume na ọ pụtara na-abụghị igbummadu na mbibi ka a were kwatuo ọchịchị Taliban kpọrọ asị.
Ndị isi na-ahụ maka ikike ụmụ nwanyị Afghanistan, Revolutionary Association of the Women of Afghanistan (RAWA), wepụtara nkwupụta na October 11, 2001, na-emegide “oke mmegide na mba anyị” nke US, nke ga-akwafu ọbara nke ndị nkịtị aka ha dị ọcha. Nkwupụta ahụ kpọrọ oku maka "iwepụ ihe otiti nke ndị Taliban na al-Qaeda" site na "mkpasu iwe nke mba Afghanistan," ọ bụghị site na mwakpo igbu ọchụ nke ndị omempụ mba ọzọ.
Ọhaneze niile n'oge ahụ, niile leghaara anya dị ka ndị na-adịghị mkpa, ha niile echefuru. Echiche nke ndị Afghanistan abụghị nchegbu anyị mgbe anyị wakporo ma weghara obodo ha.
Echiche nke mgbochi ndị Taliban na-emegide Taliban adịghị anya site na ọnọdụ nke President Bush na odeakwụkwọ nchekwa ya Donald Rumsfeld. Ha abụọ wepụrụ atụmatụ Taliban iziga bin Laden maka ikpe mba ofesi n'agbanyeghị Washington jụrụ inye ihe akaebe (nke na-enweghị). N'ikpeazụ, ha jụrụ inye ndị Taliban ịchịli aka elu. Dị ka onyeisi oche si kwuo ya, "Mgbe m kwuru na enweghị mkparita ụka, m pụtara na ọ dịghị mkparita uka." Rumsfeld kwukwara, "Anyị anaghị akparịta ụka maka ịtọhapụ." Dịka ọmụmaatụ, anyị ga-egosi uru ahụ anyị ma tụọ onye ọ bụla nọ n'ụwa ụjọ.
Mkpesa nke ndị eze ukwu n'oge ahụ bụ na ndị na-eyi ndị na-eyi ọha egwu na-ama ikpe dị ka ndị na-eyi ọha egwu n'onwe ha. Obi ike na-awụ akpata oyi n'ahụ́ nke mkpọsa ahụ gafere ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke a na-ahụghị. Esoghị ya na oku ịtụ bọmbụ Washington, dịka o doro anya na ọ pụtara. Ọbụna na-etinye n'akụkụ ụwa-klas-eyi ọha egwu na elu ebe, US ọdụ ụgbọ mmiri na abets ndị na-eyi ọha egwu na-ere ahịa ndị na-eme ihe ndị dị ka ịfụ ụgbọ elu azụmahịa Cuban, na-egbu ọtụtụ mmadụ, akụkụ nke ogologo agha ndị na-eyi ọha egwu US megide Cuba.
Ewezuga asịrị ahụ, ọ bara uru ikwupụta ihe a na-apụghị ikwu: US enweghị ebubo megide ndị Taliban. Enweghị ụgwọ, tupu 9/11 ma ọ bụ mgbe ọ bụla. Tupu 9/11, Washington na ndị Taliban nwere mmekọrịta dị mma. Mgbe 9/11 gachara, ọ chọrọ ka ewepu ya (na-enweghị ọbụna ihe ngosi nke inye ihe akaebe achọrọ), na mgbe ndị Taliban kwetara, Washington jụrụ onyinye ndị a: "Anyị anaghị akparịta ụka maka ịtọhapụ." Mwakpo ahụ abụghị naanị mmebi nke iwu mba ụwa, dị ka obere nchegbu na Washington dị ka mgbochi Taliban na-emegide Afghanistan, mana enweghịkwa ihe ezi uche dị na ya na mgbakwasị ụkwụ ọ bụla.
Mpụ dị ọcha.
Ọzọkwa, ọtụtụ ihe akaebe dị ugbu a na-egosi na Afghanistan na al-Qaeda enweghị mmasị na mmeri Bush-Cheney-Rumsfeld. Ha nwere anya ha na egwuregwu buru ibu karịa Afghanistan. Iraq ga-abụ nzọụkwụ mbụ, wee bụrụ mpaghara dum. Agaghị m elele ndekọ ebe a. Edere ya nke ọma n'akwụkwọ Scott Horton, Errand onye nzuzu.
Nke ahụ bụ Bush Doctrine. Na-achị mpaghara, na-achị ụwa, gosi ahụ ike anyị ka ụwa mara na "Ihe anyị na-ekwu na-aga," ka Bush I [George HW Bush] si kwuo ya.
Ọ bụchaghị ozizi US ọhụrụ. Ọ dịkwa mfe ịchọta ihe mmalite na akụkọ ihe mere eme nke alaeze ukwu. Naanị tụlee onye bu ya ụzọ na njikwa ụwa, Britain, onye ukwu nke mpụ agha, onye akụ na ụba ya na ike ya sitere na ndị ohi, ịgba ohu na ụlọ ọrụ ịzụ ahịa ọgwụ ọjọọ kasị ukwuu n'ụwa.
Na nyocha ikpeazụ, "Ihe ọ bụla mere, anyị nwere, The Maxim egbe, ma ha enweghị." Nsụgharị Hilaire Belloc nke mmepeanya ọdịda anyanwụ. Ma mara mma nke ukwuu nghọta Abdul Haq n'ime echiche nke alaeze ukwu.
Ọ dịghị ihe na-ekpughe ụkpụrụ ọchịchị n'ụzọ doro anya karịa ụdị ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Onu ogugu ndi Afghanistan enweghi ihe nleba anya. Ndị eze ukwu "ndị na-ekpebi" adịghị enwe nsogbu ịjụ ihe ndị mmadụ nwere ike ịchọrọ n'ime ime obodo nke obodo ime obodo a nke ndị Taliban bi ma chọta nkwado ha, ikekwe na-akwado nkwado dị ka ihe kacha mma nke ụzọ ọjọọ. N'ịbụ onye bụbu ngagharị Pashtun, “Ndị Taliban ọhụrụ” nwere ntọala sara mbara karị. Nke ahụ gosipụtara n'ụzọ dị egwu ngwa ngwa ndakpọ nke ndị iro mbụ ha, ajọ onye agha Abdul Rashid Dostum, tinyere Ismail Khan, na-ebute agbụrụ ndị ọzọ n'ime netwọk Taliban. Enwekwara ndị agha udo nke Afghanistan nke a na-ekwesịghị ịchụpụ. Kedu ihe ndị Afghanistan ga-achọ ma ọ bụrụ na ha nwere nhọrọ? Ha, ikekwe, hà nwere ike iru ebe obibi ma ọ bụrụ na e nye ha oge tupu e wepụ ya ngwa ngwa? N'agbanyeghị ihe ndị nwere ike ịbụ, ọ dị ka ha echeghị echiche.
Omimi nke nlelị nke ndị Afghanistan bụ, dịka amụma, ruru Donald Trump. N'ime nkwekọrịta ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya na ndị Taliban na February 2020, ọ naghị enye nsogbu ịgakwuru gọọmentị Afghanistan. Nke ka njọ, Ọkachamara amụma mba ofesi nchịkwa Bush Kori Schake na-akọ, Trump manyere gọọmentị Afghanistan ka ha hapụ ndị agha Taliban 5,000 wee kwụsịtụ mmachi akụ na ụba. O kwetara na ndị Taliban nwere ike ịga n'ihu na-eme ihe ike megide gọọmentị anyị nọ ebe ahụ iji kwado, megide ndị aka ha dị ọcha yana megide ndị nyere aka na mbọ anyị iji chebe ndị America. Ihe niile ndị Taliban ga-eme bụ ịsị na ha ga-akwụsị ịche ndị agha US ma ọ bụ ndị mmekọ ọnụ, ghara ikwe ka al-Qaeda na ndị otu ndị ọzọ na-eyi ọha egwu jiri mpaghara Afghanistan iyi egwu nchekwa US wee soro gọọmentị Afghanistan nwee mkparịta ụka.
Dị ka ọ dị na mbụ, ihe dị mkpa bụ us, oge a gbasiri ike site na obi ọjọọ mbinye aka Trump. Ọdịmma nke ndị Afghanistan enweghị nchegbu efu.
trump ewepụtala oge nkwụsị maka mmalite nke oge ọgụ n'oge okpomọkụ, na-ebelata olileanya maka ụdị nkwadebe. Onye isi ala Joe Biden kwalitere usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị ntakịrị, mana ezughị iji gbochie nke ahụ echere mgbaghara. Mgbe ahụ, mmeghachi omume nke ndị ọchịchị Republican na-enwewanye ihere bịara. Ha enweghị ike iwepụ ụtụ ha na-asọ oyi maka Trump's "nkwekọrịta udo akụkọ ihe mere eme"Site na ibe weebụ ha n'oge ịkatọ Biden ma kpọọ oku maka ịchụso ụdị nraranye Trump jọgburu onwe ya.
Ka ọ dị ugbu a, a na-ekpochapụ ndị Afghan ọzọ ka ha kpọọ nkụ.
N’ịlaghachi na ajụjụ mbụ ahụ, o nwere ike ịbụ na a chepụtara ozizi Bush nke ọma karịa omume a na-emebu, mana ọ bụghị ihe ọhụrụ. Mwakpo ahụ mebiri iwu mba ụwa (na Nkeji edemede VI nke iwu US), mana otu ndị ọka iwu Bush ekpebiela na echiche dị otú ahụ bụ “ihe na-adịghị mma” na “ihe adịkwaghị adị,” na-emebikwa ntakịrị ala ọhụrụ ma e wezụga n'ihi enweghị isi. Banyere “iwu obodo,” otu ụzọ isi tụọ ntinye aka na ihe mgbaru ọsọ a bụ ịjụ kedu akụkụ nke trillions nke dollar achụpụrụ gara ndị Afghanistan, na kedu òkè nke gara U.S. usoro agha na ndị mercenaries ya ("ndị ọrụ nkwekọrịta") yana nrụrụ aka nke nrụrụ aka na Kabul na ndị agha U..S. guzosie ike na ike.
Ná mmalite, m zoro aka na 9/11/2001, ọ bụghị naanị 9/11. Enwere ezi ihe kpatara ya. Ihe anyị na-akpọ 9/11 bụ 9/11 nke abụọ. Nke mbụ 9/11 bụ nnọọ mbibi na obi ọjọọ site n'ụkpụrụ ezi uche ọ bụla: 9/11/73. Iji hụ ihe kpatara ya, tụlee ihe nhata nke onye ọ bụla, nha ziri ezi. Ka e were ya na na 9/11/2001, e gbuola mmadụ 30,000, mekpaa mmadụ 500,000 ahụhụ, kwatuo ọchịchị ma tinyekwa ọchịchị aka ike obi tara mmiri. Nke ahụ gaara adị njọ karịa ihe anyị na-akpọ 9/11.
O mere. Ọ bụghị gọọmentị US, ma ọ bụ isi obodo nkeonwe, ma ọ bụ ụlọ ọrụ ego mba ụwa nke US na-achịkwa nke ukwuu, ma ọ bụ ndị isi nke “libertarianism” kagburu ya. Kama nke ahụ, a jara ya mma ma nyekwa ya nkwado dị ukwuu. Ndị na-eme mpụ, dị ka Henry Kissinger, bụ ndị a na-asọpụrụ nke ukwuu. Echere m na a na-eto bin Laden n'etiti ndị jihadi.
Mmadụ niile kwesịrị ịma na m na-ekwu maka Chile, 9/11/1973.
Isiokwu ọzọ nwere ike ịkpali ntụgharị uche bụ echiche nke "agha ebighị ebi," n'ikpeazụ na-ezu ike na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Afghanistan. Site n'echiche nke ndị a tara ahụhụ, olee mgbe agha ebighi ebi malitere? Maka United States, ha malitere na 1783. Mgbe e wepụrụ yoke Britain, mba ọhụrụ ahụ nweere onwe ya ịwakpo "mba India," iji mkpọsa nke igbummadu, ụjọ, mkpochapụ agbụrụ, imebi nkwekọrịta - ha niile nwere oke ibu agha. ọnụ ọgụgụ, ka ọ na-eburu ọkara Mexico, wee banye n'ọtụtụ ụwa. Echiche dị ogologo na-egosi agha anyị ruo mgbe ebighị ebi laa azụ na 1492, dị ka ọkọ akụkọ ihe mere eme Walter Hixson na-arụ ụka.
Ndị otu iwu Bush kpebiri na UN Charter, nke na-egbochi agha mgbochi/mgbochi n'ụzọ doro anya, na-enye ha ikike n'ezie - na-ahazi ihe bụbu ozizi na-arụ ọrụ ogologo oge.
Site n'echiche nke ndị ahụ metụtara, akụkọ ihe mere eme dị iche na ọnọdụ nke ndị nwere egbe maxim na ụmụ ha.
Na March 2003, US butere agha megide Iraq dị ka akụkụ nke neoconservative ọhụụ nke remaking Middle East na wepụ ndị ndú nke na-etinye ihe iyi egwu maka ọdịmma na "iguzosi ike n'ezi ihe" nke United States. N'ịmara na ọchịchị Saddam Hussein enweghị ihe jikọrọ ya na mwakpo ndị na-eyi ọha egwu nke 9/11, enweghị ngwá agha nke mbibi ma emesịa ọ dịghị ihe iyi egwu nye US, gịnị kpatara Bush ji wakpo Iraq, nke gburu ọtụtụ narị puku ndị Iraq ma nwee ike riri ihe karịrị ijeri $3 trillion?
9/11 nyere oge maka mbuso agha nke Iraq, nke, n'adịghị ka Afghanistan, bụ ezigbo ihe nrite: isi obodo petro dị n'etiti mpaghara mpaghara na-emepụta mmanụ n'ụwa. Ka ụlọ elu ejima ahụ ka na-ere ọkụ, Rumsfeld na-agwa ndị ọrụ ya na oge eruola ka "ịga nnukwu - kpochapụ ya niile, ihe metụtara na ọ bụghị," gụnyere Iraq. Ebumnobi ghọrọ ngwa ngwa karịa. Bush na ndị otu ya mere ka o doo anya na bin Laden bụ obere poteto, enweghị mmasị (lee Horton maka ọtụtụ nkọwa).
Ndị otu iwu Bush kpebiri na UN Charter, nke na-egbochi agha mgbochi/mgbochi n'ụzọ doro anya, na-enye ha ikike n'ezie - na-ahazi ihe bụbu ozizi na-arụ ọrụ ogologo oge. Ihe kpatara agha bụ "otu ajụjụ": ngwa agha nke mbibi nke Hussein. Mgbe ajụjụ ahụ nwetara azịza na-ezighi ezi, ihe kpatara iwe iwe gbanwere ozugbo gaa na "nkwalite ọchịchị onye kwuo uche ya," akụkọ ifo doro anya nke ndị gụrụ akwụkwọ jiri jiri ịnụ ọkụ n'obi loro - n'agbanyeghị na ụfọdụ dara ada, gụnyere 99 pasent nke Iraqis, dị ka ntuli aka si kwuo.
A na-eto ụfọdụ ugbu a maka ha megidere agha ahụ site na mmalite, karịsịa Barack Obama, bụ onye katọrọ ya dị ka atụmatụ aghụghọ. Ikekwe ihe m na-echeta ezighị ezi, ma anaghị m echeta otuto e nyere ndị ọchịagha Nazi bụ́ ndị lere ọrụ Hitler ji Barbarossa anya dị ka aghụghọ: Ha gaara ebu ụzọ chụpụ Britain. Ụlọ ikpe Nuremberg mere mkpebi dị iche. Mana US anaghị eme mpụ, site na nkọwa; naanị blunders.
Usoro mgbanwe mgbanwe nke ọchịchị nke kọwapụtara amụma mba ofesi US n'okpuru ọchịchị Bush bụ ihe doro anya na mkpebi NATO wepụrụ Muammar Qaddafi n'ike na Libya n'ihi mgbanwe mgbanwe nke "Arab Spring" na njedebe 2010 na mmalite 2011. Ma dịka ọ dị na ikpe ahụ. nke Iraq, kedu ihe bụ ezigbo ihe kpatara ya na onye ndu nke ebubo ebubo "steeti" nke kwụsịrị ịbụ otu?
France butere ihe enyemaka Libya, akụkụ na mmeghachi omume nke mwepu nke ụfọdụ ndị France nwere ọgụgụ isi, akụkụ m chere (anyị enweghị ọtụtụ ihe akaebe) dịka akụkụ nke mbọ France iji kwado ọrụ eze ukwu na Francophone Africa. Britain sonyeere. Mgbe ahụ Obama-Clinton sonyeere, "na-esi n'azụ na-edu" dị ka ụfọdụ onye ọrụ White House kwesịrị ikwu. Ka ndị agha Qaddafi nọ na-agbakọta na Benghazi, e nwere nnukwu iti mkpu nke mgbukpọ na-abịanụ, na-eduga na mkpebi UN Security Council na-amanye mpaghara anaghị efe efe na ịkpọ oku maka mkparita uka. Nke ahụ bụ ihe ezi uche dị na ya n'uche m; enwere nchegbu ziri ezi. Ndị otu mba Afrịka tụrụ aro ka a kwụsị ọgbaghara na mkparịta ụka ha na ndị nnupụisi Benghazi gbasara mgbanwe. Qaddafi nara ya; ndị nnupụisi jụrụ.
N'oge ahụ, njikọ aka France na Briten na US kpebiri imebi mkpebi Kansụl Nchebe ha webatara na ịghọ, dị ka a pụrụ isi kwuo ya, ndị agha ikuku nke ndị nnupụisi ahụ. Nke ahụ mere ka ndị agha nnupụisi ahụ nwee ike ịga n'ihu n'ala, n'ikpeazụ weghara ma gbuo Qaddafi n'ụzọ obi mwute. Hillary Clinton chọpụtara na nke ahụ na-atọ ọchị, wee soro ndị nta akụkọ chịa ọchị na, "Anyị bịara, anyị hụrụ, ọ nwụrụ."
Mba ahụ wee daa n'ọgbaaghara zuru oke, na-abawanye ụba nke igbu mmadụ na arụrụala ndị ọzọ. O mekwara ka ndị jihadi na ngwa agha na-aga n'akụkụ ndị ọzọ nke Africa, kpalitere nnukwu ọdachi n'ebe ahụ. Ntinye aka ruru Russia na Turkey, na ndị ọchịchị aka ike Arab, na-akwado ndị otu na-alụ ọgụ. Ihe omume niile abụrụla nnukwu ọdachi nye Libya na ọtụtụ mpaghara ọdịda anyanwụ Afrịka. Clinton anọghị na ndekọ, dịka m maara, maka ma nke a dịkwa ụtọ.
Libya bụ isi na-emepụta mmanụ. O siri ike inwe obi abụọ na nke ahụ bụ ihe kpatara ntinye aka dị iche iche, mana enweghị ndekọ dị n'ime, ntakịrị ihe enwere ike iji obi ike kwuo.
Mkparịta ụka na Afghanistan egosila n'enweghị obi abụọ ọ bụla ọdịda nke atụmatụ US na agha na ụjọ na nke mgbanwe mgbanwe ọchịchị. Otú ọ dị, e nwere ihe na-enye nsogbu karịa eziokwu ndị a, nke bụ na, mgbe ọ bụla ntinye aka, United States na-ahapụ "oghere ojii" na ọbụna na-arara ndị na-alụ ọgụ n'akụkụ ya megide iyi ọha egwu. Ajụjụ abụọ jikọrọ ọnụ: Nke mbụ, ị chere na agha na ụjọ dara ada ga-ewepụta nkuzi ọhụrụ ọ bụla maka ndị na-eme amụma mba ofesi US n'ọdịnihu? Na nke abụọ, ọdịda a ọ̀ na-ekpughe ihe ọ bụla gbasara ikike US n'ihe omume ụwa?
Ọdịda dị n'anya onye na-ahụ ya. Ka anyị buru ụzọ cheta nke ahụ Bush II ekwuputaghị agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ. O kwuputara ya ọzọ. Ọ bụ Reagan na odeakwụkwọ nke Ọchịchị George Shultz batara n'ọfịs na-ekwupụta agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ, mkpọsa ibibi "ihe otiti ọjọọ nke iyi ọha egwu," karịsịa iyi ọha egwu mba ụwa kwadoro, bụ "ihe otiti nke ndị mmegide rụrụ arụ nke mmepeanya na-agbasa. n'onwe ya [n'ịlaghachi n'omume ọjọọ n'oge a."
Agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ ngwa ngwa ghọrọ nnukwu agha ndị na-eyi ọha egwu nke Washington na-eduzi ma ọ bụ kwadoro, na-etinye uche na Central America mana gbatịa na Middle East, Africa na Asia. Agha zuru ụwa ọnụ a na-alụ na ụjọ ọbụna dugara na ikpe Ụlọikpe Ụwa katọrọ ọchịchị Reagan maka "iji ike eme ihe n'ụzọ iwu na-akwadoghị" - aka, iyi ọha egwu nke mba ụwa - na ịtụ U.S. iji kwụọ nnukwu ụgwọ maka ya mpụ ya.
U.S. n'ezie kagburu ihe ndị a niile wee kwalite "iji ike eme ihe n'ụzọ iwu na-akwadoghị." Nke ahụ ziri ezi, ndị editọ nke The New York Times kọwara. Ụlọ ikpe ụwa bụ "nzukọ ndị iro," dị ka egosipụtara n'eziokwu na ọ katọrọ ndị U.S. Afọ ole na ole tupu mgbe ahụ ọ bụụrụ ihe nlereanya nke probity mgbe ọ kwadoro U.S. n'ikpe megide Iran.
U.S. wee veto mkpebi mkpebi Council Security na-akpọ steeti niile ka ha debe iwu mba ụwa, na-ekwughị onye ọ bụla, ọ bụ ezie na o doro anya ihe e zubere. Adịghị m n'aka ma a kọrọ ya.
Mana anyị na-ekwupụta nke ọma na ndị na-eyi ọha egwu ọdụ ụgbọ mmiri bụ ndị ikpe mara dị ka ndị na-eyi ọha egwu n'onwe ha. Ya mere mbuso agha nke Afghanistan bụ "nri" na "naanị," ọ bụ ezie na a tụghị ime nke ọma na oke ọnụ. Maka anyị.
Bush II ekwuputaghị agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ. O kwuputara ya ọzọ.
Ọ bụ ọdịda? Maka U.S. ihe mgbaru ọsọ nke alaeze ukwu? N'ọnọdụ ụfọdụ, ee. Reagan bụ onye ikpeazụ na-akwado ọchịchị Apartheid na South Africa, mana enweghị ike ịkwado ya. Otú ọ dị, n'ozuzu, ọ gbatịpụrụ ikike nke alaeze ukwu Washington.
Mweghachi Bush nke agha zuru ụwa ọnụ na ụjọ enwebeghị ihe ịga nke ọma yiri nke ahụ. Mgbe US wakporo Afghanistan, ntọala nke iyi ọha egwu Islam na-akpachi anya bụ nke ukwuu na akụkụ Afghanistan. Ugbu a ọ bụ n'ụwa niile. Mbibi nke ọtụtụ n'ime Central Asia na Middle East akwalitebeghị ike US.
Enwere m obi abụọ na ọ nwere mmetụta dị ukwuu na ọchịchị US zuru ụwa ọnụ, nke na-anọgide na-enweghị atụ. N'akụkụ ndị agha, US guzo naanị ya. Mmefu agha ya na-ekpuchi ndị na-asọmpi - na 2020, ijeri $ 778 ma e jiri ya tụnyere ijeri $ 252 nke China na ijeri $ 62 nke Russia. Ndị agha US nwekwara ọganihu karịa na teknụzụ. Nchekwa US enweghị atụ. Ihe iyi egwu ndị a na-enyo enyo dị n'ókè nke ndị iro, bụ ndị ejiri ngwá agha nuklia na-agbanye na ụfọdụ n'ime ndị agha US 800 gburugburu ụwa (China nwere otu: Djibouti).
Ike nwekwara akụkụ akụ na ụba. Na ọnụ ọgụgụ kasị elu nke ike US mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị, US nwere ikekwe pasent 40 nke akụ na ụba zuru ụwa ọnụ, ihe na-akpata nke na-apụghị izere ezere. Mana dị ka onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-ahụ maka akụ na ụba Sean Starrs kwuru, na ụwa nke neoliberal ijikọ ụwa ọnụ, ndekọ ego mba abụghị naanị ihe e ji amata ike akụ na ụba. Nnyocha ya na-egosi na ọtụtụ mba ndị dabeere na United States na-achịkwa pasent 50 nke akụ na ụba ụwa ma bụrụ nke mbụ (mgbe ụfọdụ nke abụọ) n'ihe dị ka mpaghara ọ bụla..
Akụkụ ọzọ bụ "ike dị nro." Ebe a, America adaala nke ukwuu, tupu Trump etigbuo aha obodo ahụ. Ọbụna n'okpuru Clinton, ndị ọkà mmụta sayensị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-eduga ghọtara na ọtụtụ n'ime ụwa na-ewere America dị ka "isi obodo rogue" n'ụwa na "otu ihe iyi egwu dị na mpụga obodo ha" (nke Samuel Huntington na Robert Jervis n'otu n'otu). N'ime afọ Obama, ntuli aka mba ụwa chọpụtara na a na-ewere US dị ka ihe iyi egwu kachasị egwu maka udo ụwa, na-enweghị onye na-ese okwu ọbụna nso.
Ndị isi US nwere ike ịga n'ihu na-emebi obodo ahụ, ma ọ bụrụ na ha ahọrọ, mana nnukwu ike ya na uru na-enweghị atụ na-eme nke ahụ ọrụ siri ike, ọbụlagodi maka bọọlụ na-emebi Trump.
Ileghachi anya azụ na mwakpo 9/11 na-ekpughekwa na agha na ụjọ nwere ọtụtụ nsonaazụ na ọha mmadụ na US Ị nwere ike ikwu maka mmetụta nke agha na ụjọ na ọchịchị onye kwuo uche America na ikike mmadụ?
N'akụkụ a, a kpuchiri isiokwu ahụ nke ọma ka ọ ghara ịza ajụjụ dị ukwuu. Ihe atụ ọzọ pụtara na ya The New York Times Nyochaa nke izu, na-agba akaebe site n'aka onye ọrụ FBI nwere obi ike bụ onye nwere nkụda mmụọ maka ọrụ ya nke "ibibi ndị mmadụ" (ndị Alakụba) na agha na ụjọ nke na o kpebiri ịwepụ akwụkwọ na-ekpughe mpụ na ịga mkpọrọ. Edebere akara ahụ maka ndị na-ekpughe mpụ obodo, ọ bụghị ndị na-eme ihe ike, bụ ndị a na-asọpụrụ, dị ka nna nna goofy, George W. Bush.
N'ezie enweela mwakpo siri ike na nnwere onwe obodo na ikike mmadụ, n'ọnọdụ ụfọdụ a na-apụghị ịkọwapụta ya, dị ka Guantánamo, ebe ndị mkpọrọ a na-ata ahụhụ ka na-ata ahụhụ mgbe ọtụtụ afọ na-enweghị ebubo ma ọ bụ n'ihi na mmekpa ahụ ahụ dị egwu nke na ndị ikpe jụrụ ikwe ka a kpọta ha. ikpe ikpe. A na-ekwenye ugbu a na "ndị kacha njọ nke kachasị njọ" (dịka a na-akpọ ha) bụ ndị aka ha dị ọcha.
N'ụlọ, e guzobewo ụkpụrụ nke steeti onyunyo nwere ikike na-akwadoghị kpamkpam. Ndị ọ metụtara dị ka ọ dị na mbụ bụ ndị kachasị emetụta, mana ndị ọzọ nwere ike ịchọ ịtụgharị uche na ya Onye ọzụzụ atụrụ Arịrịọ Niemöller a ma ama n’okpuru ọchịchị ndị Nazi.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye
1 Comment
Ị nwere ike ịkwado ezigbo akụkọ ihe mere eme nke 9/11/73?