Isi mmalite: Labor Hub
I Okwu Mmalite
Iraq alaghachila n'akụkọ ọzọ, otu akụkụ n'ihi mgbasa ozi BBC nwere akụkụ ise. N'otu oge na Iraq etoola ọtụtụ mmadụ maka inye ọtụtụ ndị sonyere na mmemme ndị na-esochi mbuso agha US dugara na 2003, na-eke nghọta na-enweghị isi maka mmepe ndị a.
Ọ bụ ihe na-enye ume ọhụrụ ịnweta ezigbo olu Iraqi ka a na-anụ, n'ọnọdụ ebe a na-emepụta akụkọ kachasị gbasara Iraq na ọdịda anyanwụ. Otu onye nyocha, Nazi Tarzi, kwusiri ike na ọ dị mkpa ha: “Ihe akwụkwọ akụkọ ahụ ghọtara ma tinye n'ime ya bụ ọchịchọ siri ike n'ime ọtụtụ ndị Iraq; mkpa ọ dị ibukwasị onwe ha ibu n'enweghị ụzọ dị nchebe ebe enwere ike ịkọrọ akụkọ ha ma gwa ya ọbụna afọ 17 ka Saddam Hussein kwụsịrị. N'ime mba nwere nkụda mmụọ dị ka Iraq, ọdachi na-adịghị agwụ agwụ na ịrị elu ịda ogbenye ejiriwo ndị nkịtị na-arụ ọrụ, na-elekwasịghị anya na mkpa a ga-anụ, kama ọ dị mkpa ịdị ndụ n'ime ọnọdụ ọjọọ dị otú ahụ. "
Mana ọ gara n'ihu kwuo nkatọ: "Echiche ndị Iraq na-adịghị mma maka ọchịchị ndị na-esote afọ 2003 na mmejọ ha adịghị apụta ìhè. Obi nkoropụ megide ndị isi ọchịchị rụrụ arụ nke kwụsịrị na ọgba aghara Iraq nke Ọktọba n'afọ gara aga, ebe ndị Iraqis n'agbanyeghị otu ndị gbakọtara n'okporo ámá na-achọ mgbanwe mgbanwe nke usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na-elegharakwa anya. "
Nke a bụ nlebanya dị mkpa. Akụkụ ikpeazụ nke akwụkwọ akụkọ BBC, na-ekwu maka ihe nketa nke mbuso agha na ọrụ Iraq, lekwasịrị anya kpamkpam na ịrị elu nke Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL). Ma ọ na-ekwu ntakịrị banyere ọnọdụ ndị nzukọ a nwere ike ịmalite, ma ọ bụ n'ihe gbasara otú ọrụ ahụ si kpachapụrụ anya kwalite ịrọ òtù okpukpe na-abawanye ụba, ma ọ bụ nke ime mpụ nke ọ manyere ndị Iraq. Ọ dịghịkwa N'otu oge na Iraq leba anya na ụlọ ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke Ọrụ ahụ nyere, bụ nke taa na-elekwasị anya na nnukwu ngagharị iwe n'ofe ọha mmadụ.
N'ime afọ iri na ise gara aga ma ọ bụ karịa, edeziela m akwụkwọ akụkọ e-mail maka otu nzukọ kwa izu abụọ, Gbado anya ọrụ Iraq, nke na-arụsi ọrụ ike ozugbo mwakpo nke US dugara, na-egosipụta mmetụta ya. Ọ gara n'ihu na-adị otú ahụ ruo ọtụtụ afọ, n'oge Iraq na-apụ n'anya nke ọtụtụ ndị na-akwado udo. Taa, ụfọdụ nwere ike na-enyo enyo na e nwere Ọrụ, n'echiche ọ bụla bara uru. N'agbanyeghị nke ahụ, ndị agha si ọtụtụ mba ọdịda anyanwụ nọgidere na Iraq. N'ụzọ dị ịrịba ama, ọ ka bụ na ọtụtụ ihe omume ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mba ahụ, ọbụna taa, na-eme ka mbuso agha mbụ na ọrụ Iraq na-eme ka ọ bụrụ ọkwa dị ịrịba ama. Ebumnuche nke edemede a bụ inyocha ụfọdụ njikọ ndị a.
Ihe mere na Iraq chọrọ nkọwa okwu. Nke a pụtara ịjụ ajụjụ a na-eche na ọ bụ ihe dị iche iche nke ihe mere na Iraq n'ime iri afọ ndị na-adịbeghị anya - ọ bụghị nanị kemgbe mbuso agha 2003, ma tupu nke ahụ, afọ iri na atọ nke mmegide na-agwụ ike, kpatara ọnwụ nke ọkara nde ụmụ Iraqi, na mgbe ahụ ugboro abụọ- Mwakpo ogbunigwe nke Britain na US kwa izu site na 1998 gaa n'ihu.
Kama ịbụ ihe pụrụ iche, ọ ga-ekwe omume ịhụ ụkpụrụ ka ndị ọchịchị ọdịda anyanwụ si emeso mba ndị nwere akụ na ụba nwere ikike nchekwa dị obere. Ikekwe ihe bụ kpọmkwem maka Iraq bụ na ọ ghọrọ ụlọ nyocha maka ime ihe ike ndị America na-edu pụrụ iche nke ọtụtụ akụkụ. Otu akụkụ nke ahụ bụ ịga n'ihu nke ndị ọrụ nwere mmegbu mbụ n'ebe ndị ọzọ. Dịka ọmụmaatụ, onye ode akwụkwọ nchekwa nke George W. Bush Donald Rumsfeld, buru ụzọ nọrọ n'ọkwa n'okpuru Nixon ma tinye aka n'ịhazi mgbaghara na Chile megide Gọọmenti Allende nke ọchịchị onye kwuo uche ya. Ndị ọzọ dị ka onye nnọchi anya US na Iraq John Negroponte na-arụbu ọrụ na Central America, boro ebubo na ọ na-enyere aka ịkwado arụrụala ndị na-eyi ọha egwu megide ọchịchị Nicaragua a họpụtara na oge Reagan.
Ụkpụrụ omume a bụ nke US na-eduzi, mana ọ bụghị nanị ndị America. Mba ndị ọzọ, gụnyere Briten, nyere aka na agha ahụ ma mee arụrụ arụ na Iraq n'ọ̀tụ̀tụ̀ dị ịrịba ama. Ihe na-esote abụghị akụkọ ihe mere eme, ma ọ bụ ọbụna akụkọ ọzọ, nke ọrụ Iraq. Ọ bụ mgbalị iji gosipụta ụfọdụ n'ime ihe ndị dị ịrịba ama, ka ha siri metụta ndị Iraqis ma mee ka ọgba aghara na esemokwu nke ka na-akọwa Iraq taa.
II Ebumnobi
Enweela nnukwu mkparịta ụka gbasara ihe kpatara agha a na Iraq. Nzọrọ gọọmentị Blair na Iraq nwere ngwa ọgụ oke mbibi rụrụ ọrụ dị mkpa n'ime ka ndị omeiwu UK kwadoo mbuso agha ahụ. Ekwuru na njikọ dị n'etiti ọchịchị Saddam Hussein na Al Qaeda na mkpa ọ dị ịlụso ụjọ ọgụ na-ekere òkè n'ịkwado agha ahụ n'ihu ọha na United States. Mkpebi ndị ọchịchị Iraq nọgidere na-emebi ikike mmadụ na atụmanya nke iweta ọchịchị onye kwuo uche ya na mpaghara ahụ nyeere aka inweta nkwado sitere n'aka ndị na-akpachapụ anya maka itinye aka na agha. Onye isi ala Bush kwuru mmụọ nsọ Chineke bụ ihe kpatara ya. Iji nyochaa ihe ndị kacha pụta ìhè maka ntinye aka ọdịda anyanwụ pụtara ntakịrị karịa ikpughe mgbasa ozi ya tupu mbuso agha 2003.
'Ezigbo ihe kpatara ya' enwewokwa arụmụka nke ukwuu. N'ime usoro a, mmanụ Iraq nwere ebe a ma ama: na-eduga ọnụ ọgụgụ US n'ihu ọha kwetara dị ukwuu. Afọ iri ka ọrụ malitere, a Akụkọ CNN rụtụrụ aka na tupu 2003, “Emebere ụlọ ọrụ mmanụ ala Iraq nke ọma ma mechie ụlọ ọrụ mmanụ dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ. Afọ iri nke agha gachara, ọ bụ nkeonwe yana ụlọ ọrụ si mba ọzọ na-achịkwa ya kpamkpam. " Akụkọ ahụ ekwughị na a kwadoro iwu iji tinye nke a na nzuzo n'azụ azụ nke ndị omeiwu Iraq, ndị otu ndị ọrụ mmanụ megidere ya, mana a manyere ya site n'ịgbaso iyi egwu US igbochi nkwado ego site na mba ndị agha ya kpofuru n'oge na-adịbeghị anya.
Ejikọtara ya na nke a bụ echiche a na-enwechaghị mkparịta ụka na agha ahụ mere ka atụmatụ Saddam Hussein wepụtaghachi azụmaahịa ya na mmanụ site na dollar US na euro, nke ọ bụrụ na a nakweere ya n'ọtụtụ ebe n'ahịa mmanụ, gaara enwe mmetụta na-adịghị mma na mba ahụ. Akụ na ụba US.
Ọ bụrụ na mmanụ Iraq nyere oke akụ na ụba US, enwere ike ikwu otu ihe ahụ maka ọtụtụ akụ na ụba ndị ọzọ. Edebere ihe karịrị ụlọ ọrụ gọọmentị iri anọ maka nkeonwe n'ime ọnwa nke mbuso agha ahụ yana enwere uru bara uru a ga-enweta site n'ịrụgharị akụrụngwa Iraq na usoro ntinye aka nke amachibidoro ụlọ ọrụ US. N'elu nke a, ndị na-akwụ ụgwọ mba ụwa jiri nnukwu ụgwọ mba Iraq dị ka onye na-ahụ maka njikwa akụ na ụba ya na-emegide ọbụbụeze Iraq.
Ihe ndị agha na geopolitical dịkwa mkpa. Ka ọ na-erule n'ime narị afọ ahụ, enwere nkwenye doro anya na gburugburu neoconservative na US nwere ike ịrụ ọrụ ugbu a yana ihe mgbochi dị nta karịa ka o chere ihu n'oge Agha Nzuzo. Mgbanwe nke ọnọdụ zuru ụwa ọnụ wepụrụ mkpa nke njide, mgbochi ma ọ bụ ọbụna nkwanye ùgwù maka ọchịchị steeti. Site na nke a sochiri mmesi ike ọhụrụ na 'mwakpo eburu ụzọ' megide 'egwu egwu' sitere na 'steeti rogue'. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, US nwere ike ugbu a ime ihe n'efu, na-achụso ikike agha na-arụsi ọrụ ike karịa obodo ọ bụla - o nweelarị ndị agha ya na 140 n'ime ha. A na-ahụ 'mgbanwe ọchịchị' na Iraq na mpaghara ndị a dị ka ohere iji webata ikike ọchịchị nke New World Order n'ọtụtụ mba ndị na-adịghị njikere ido onwe ha n'okpuru ihe ndị US chọrọ.
Ejikọtara ya na nke a bụ mmata, ka 9/11 gasịrị, na ọbụna ndị mmekọ US na mpaghara ahụ kwesịrị inwe nrụgide ka ukwuu. Dị ka ihe atụ, Saudi Arabia bụ ma nnukwu ike akụ na ụba yana ebe a na-amụba maka ndị na-emegide ndị America, mana a pụghị ịma ya nke ọma ma ọ bụrụhaala na Saddam ka nọ n'ọchịchị na Iraq.
General Jay Garner, bụ́ onye e nyere onye na-ahụ maka nrụzigharị na Iraq mgbe 2003 gachara, kwuputara nke a n’oge na-adịghị anya ka mwakpo ahụ gasịrị. O kwuru, "Otu n'ime ihe kachasị mkpa anyị nwere ike ime ugbu a bụ ịmalite ịnweta ikike na [ndị ọchịchị Iraq]," ka o kwuru. Leghachi anya azụ na Philippines n'ihe dị ka narị afọ nke 20: ha bụ ọdụ ụgbọ mmiri maka ndị agha mmiri, nke ahụ mekwara ka anyị nwee nnukwu ọnụnọ na Pacific. Nke ahụ bụ ihe Iraq bụ n'ime iri afọ ole na ole sochirinụ: ọdụ ụgbọ mmiri anyị na-enye anyị nnukwu ọnụnọ na Middle East. "
Ọtụtụ n'ime ihe ndị a nwere ike inye aka kọwa ihe kpatara mbuso agha US dugara. Mana n'ikpeazụ, nhazi nke usoro a na-amachi, na ọ na-anabata usoro akụkọ ọdịda anyanwụ. A sị ka e kwuwe, ọ bụrụ na ihe ndị a na-ekwu maka ịwakpo Iraq emeghị ka agha ahụ bụrụ 'mmejọ'? Mba. Ihe mere 'ọkụ enyi' nwere ike ịbụ ihie ụzọ. Mana atumatu zuru ụwa ọnụ dị mkpa a enweghị ike ịkewa dị ka mmejọ.
Ejikọtara ya na nke a bụ echiche na mbuso agha ahụ ziri ezi, mana e mejọrọ ihe ndị a na-apụghị izere ezere na ọ bụ ihe ndị a na-esetịpụ ọnọdụ obodo maka afọ 17 na-esote. Tony Blair na ọtụtụ ndị ọzọ na-ahụ maka iwu dum ga-emesị debanye aha na ọnọdụ a. The Akụkọ Chilcot, afọ asaa na nyocha na ide ihe, a pụkwara ịgụ ya n'ụzọ dị otú a: ọ bụ mmejọ ịbanye na mbuso agha tupu nhọrọ udo agwụla; e mere mkpebi ịwakpo n'ọnọdụ "dị anya na-eju afọ"; ọgụgụ isi nwere ntụpọ; ndị agha enweghị ngwa ngwa; Gọọmenti enweghi usoro mbuso agha mgbe agha; ọ gbaghị mbọ nke ọma idebe ndekọ nke ndị nkịtị gburu. Niile 'mmejọ'?
Ọ bụ ụzọ na-egosipụtakwa nke ukwuu na BBC N'otu oge na Iraq, echiche na ihe mere Iraq n'ezie ka ọ bụrụ ọdachi abụghị mwakpo ahụ n'onwe ya, kama 'mmejọ' ndị so ya. Echere na, ndị a gụnyere ọdịda nke ndị mwakpo ahụ egbochila ịkwakọrọ ihe onwunwe ọha, site na ihe ochie ruo na akụrụngwa ahụike; Mkpebi nke onye nchịkwa Iraq Paul Bremer mbụ machibido ndị Baathists si ọ bụla agadi ọrụ na nwughari nke Iraq na nke abụọ ka gbarie ndị agha Iraq, na-achụpụ ndị agha 400,000 n'ọrụ, na-arụ ụka na-ewusi mmegide mmalite ike; emechaa, ogbugbu nke ndị nkịtị na mmekpa ahụ nke ndị a dọọrọ n’agha, na ọtụtụ ‘mmejọ’ ndị ọzọ.
Mana nke a bụ isi agha, mbuso agha na ọrụ. Ọ dịghị mgbe ọ ga-adị iche. N'ikpeazụ, njikọ aka nke US mere ihe ọ nwere ike ime. Ọtụtụ nde mmadụ gburugburu ụwa bụ́ ndị mere mkpesa megide agha a ghọtara na nke a bụ mmebi iwu. Ha emeghị mkpesa n'ihi na agha ahụ nwere ike isiri ike na mmejọ nwere ike ime. O kpebisiri ike na ọ bụghị okwu idozi mmejọ.
III Mmetụta ndị agha nke ọkwa mbụ
Obi ọjọọ a na-eme kwa ụbọchị nke ọnwa mbụ nke Ọrụ ahụ dị egwu. Ndị agha jikọrọ aka jụrụ idebe ọnụ ọgụgụ nke ọnwụ ndị nkịtị Iraq, ma otu nnyocha zuru ezu nke ndị ọkà mmụta Iraqi mere mere atụmatụ na e gburu ihe karịrị ndị nkịtị Iraq 37,000 n'etiti March 2003 na October 2003. Ọnụ ọgụgụ ndị a mụbara nke ukwuu site na mbubata n'ebe nile nke ikuku US wakporo ndị nkịtị. mpaghara.
Afọ isii gara aga, ọrụ ahụ abụrụla nnukwu ọdachi nye ndị Iraq. Otu nde mmadụ anwụọla na otu onye n'ime ezinụlọ abụọ na Baghdad naanị otu onye otu ezinụlọ nwụnahụrụ. Otu nde ahapụla nkwarụ. Enwere ọkara nde ụmụ mgbei na nde ndị gbara ọsọ ndụ.
Anthony Arnove kọrọ na 2007: “Nri ndị bụ isi na ihe ndị dị mkpa… na-abawanye ugbu a karịa nke ndị Iraq nkịtị, n'ihi ọnụ ahịa na-arị elu nke mbibi nke ọrụ ahụ mebiri akụ na ụba Iraq na-ama jijiji, wepụrụ ego enyemaka steeti nke International Monetary Fund na Coalition Provisional kwadoro. ikike, na nkwụsị nke ụlọ ọrụ mmanụ… A na-eme atụmatụ enweghị ọrụ mgbe niile na ebe n'etiti 50-70%. Otu n'ime mmetụta nke ihe a niile bụ mmụba dị ukwuu na erighị ihe na-edozi ahụ nke ụmụaka."
Na nke ahụ nwere ike ịgbakwunye: nrụrụ aka zuru ebe niile na nrụrụaka, ụkọ mmiri na-emebi ọrụ ugbo, ụkọ ọkụ na-emebi ụlọ ọrụ, mmebi ihe nketa akụkọ ihe mere eme nke obodo na-adịgide adịgide na ọnọdụ oke ruru mmadụ na ọnọdụ nke enweghị ntaramahụhụ.
Ọbụlagodi n'oge a, akụkọ ọdịda anyanwụ bụ isi bụ na njikọ aka US duziri mehiere, site na ibuga ndị ọrụ na-enweghị ahụmahụ na enweghị atụmatụ ga-aga n'ihu. Naomi Klein, n'akwụkwọ ya The Shock Doctrine, nyere nyocha dị iche iche, na nhụsianya nke ọha na eze bụ isi ihe ịga nke ọma nke amụma. Dịka enwere ike iji usoro eji eji 'mee ka ọ dị nro' ndị mmadụ n'otu n'otu na-eme ka ha nwee ike ịgba ajụjụ ọnụ, otu a ka enwere ike ịmegharị usoro a maka mmadụ niile.
Usoro US nke ogbunigwe ndị agha belatara ndị Amerịka merụrụ ahụ ma mebie nnukwu mmebi. Ịkwakọrọ ihe na ọkụ na-esote sochirinụ bụ ihe atụ nke ihe mere na-esote: mmemme nke nnwere onwe nke onwe, ahia efu na ụtụ isi dị larịị. Iji hụ na atumatu ndị a na-ewere ọnọdụ, a kagburu ntuli aka ime obodo maka ụmụ nkịta ndị a họpụtara n'ọrụ. A kpagburu ndị na-emegide 'nnwere onwe' ndị a dị ka ndị Saddamists ma ọ bụ Al-Qaeda. Ndị agha US tụrụ ihe karịrị 60,000 mkpọrọ n'ime afọ atọ na ọkara mbụ nke ọrụ; a tara ọtụtụ ndị ahụhụ.
Mmalite mmemme nke mmechuihu na mmekpa ahụ na Abu Ghraib Mkpọrọ n'afọ 2004, gụnyere n'ike nke ụmụ nwanyị na ụmụaka, abụghị nke a na-ahụtụbeghị mbụ na amụma US. O nwere ihe ndị gara aga na ọgụ ndị US butere na mbụ, dịka Vietnam. Dị ka ebe ndị ọzọ, ihe na-ekpughe banyere usoro ahụ bụ mkpali. Etinyere mmekpa ahụ n'usoro ọ bụghị n'ụzọ bụ isi iji nweta ozi sitere n'aka ndị iro a na-enyo enyo, kama iji mebie mmụọ mmadụ na ịkụnye echiche nke abaghị uru, iji mepụta netwọkụ na-enye ozi dị irè karị. Karịa ihe ọ bụla ọzọ, usoro ndị a mebiri ihe a na-eme na US nwetara nkwado ọha na Iraq.
Ọnụ ọgụgụ nke mmemme ndị a dịkwa mma ka a kọwapụta ya. Ha abụghị omume mwute n'otu n'otu. E gosipụtara ọkwa n'ime ụlọ mkpọrọ a ma ama na-akọwa usoro ajụjụ ọnụ nke na-emebikarị Mgbakọ Geneva. Ihe akaebe na-esote Ajụjụ Congressional kwadoro amụma nbibi n'usoro na nhazi.
Abu Ghraib nwere ike ọ bụghị ihe pụrụ iche. N'afọ gara aga, ọhụụ ọhụrụ pụtara na ndị agha US na Britain gbara ọsọ dịkarịa ala ụlọ mkpọrọ nzuzo abụọ na Iraq n'ime ọnwa ndị sochiri mbuso agha 2003, nke zoro ndị mkpọrọ n'aka ndị nyocha Red Cross. Nnyocha ndị BBC mere were otu afọ panorama na Sunday Times kwuru na ekpughere ya na-egosi nke igbu ọchụ nke onye agha SAS, yana ọnwụ n'ụlọ mkpọrọ, iti ihe, ịta ahụhụ na mmegbu nke ndị agha Britain ejidere.
E nwekwara mpụ agha ndị ọzọ. Nke kacha mkpa bụ ogbunigwe nke Fallujah na mbido 2004. Ndị agha US etinyela obodo ahụ n'okpuru nnọchibido ma dokwaa ndị bi na ya na ogbunigwe na-aga n'ihu maka mmegwara maka ogbugbu e gburu ndị ọrụ nchekwa US anọ.
Glen Rangwala, onye mmụta Cambridge bụ onye nyere aka ikpughe 'dodgy dossier', atụmanya ụgha nke Tony Blair maka ịga agha na Iraq, dere na Labour Left Briefing, sị: "Ogbugbu e gburu na Falluja bụ n'ọ̀tụ̀tụ̀ kariri omume obi ọjọọ ọ bụla Saddam mara. Ọchịchị Hussein n'ime afọ iri na abụọ ikpeazụ ya. "
Onye na-arụ ọrụ Jo Wilding ya na ndị otu ahụike gara n'ime obodo n'oge nnọchibido ahụ. Ndị agha US gbagburu ụgbọ ihe mberede ya nwere akara. Ọ kọrọ na ha agbaalarị nnukwu ụlọ ọgwụ bọmbụ, bibie ọtụtụ ụlọ, na-agbakwa ndị nkịtị na-ejighị ngwa agha n'ihu.
A na-eme atụmatụ na n'agbata puku mmadụ anọ na puku isii ka e gburu ọtụtụ ndị nkịtị na Falluja. Tụkwasị na nke ahụ, e bibiri 4,000 n'ime ụlọ 6,000 nke obodo ahụ, tinyere ụlọ akwụkwọ 36,000 na ụlọ alakụba 50,000 na ụlọ arụsị. A manyere ihe ruru mmadụ 60 ịgba ọsọ, n'agbanyeghị na ọtụtụ enweghị ụzọ isi mee ya.
Dị ka ọgbaghara ndị ọzọ, ihe mere na Falluja abụghị mmejọ. Ọ bụ amụma. Ọ bụkwa kpachaara anya amụma, nanị kwetara ọnwa mgbe e mesịrị, na US ji bọmbụ ọcha phosphorous na mwakpo ya na Fallujah. Ihe nsure ọkụ na-esi ísì ụtọ nwere mmetụta yiri nke napalm, na-ere ndị ọ merụrụ ahụ n'ọkpụkpụ. Onye nta akụkọ US Dahr Jamail gosikwara na mwụda ogbunigwe na-agba ọkụ bụ nke butere nnukwu ọkụ. O dere, sị: “Mgbe onye ọ bụla metụrụ ọkụ ndị ahụ aka, ahụ́ ha na-ere ọkụ ruo ọtụtụ awa.”
He na-ekwukwa Akụkọ ndị akaebe anya, ụfọdụ sitere n'aka ndị nta akụkọ nwere ikike ejidere n'ọgụ a, nke ndị agha US na-abanye n'ụlọ na-agbapụ ndị mmadụ n'ihi na ha erubeghị isi n'iwu na Bekee, asụsụ ndị obodo na-aghọtaghị. Enwekwara akụkọ banyere ndị agha US gbagburu ndị nkịtị na-efegharị ọkọlọtọ ọcha ka ha na-agbalị ịgbapụ n'obodo ahụ, n'ọnọdụ ụfọdụ site n'ịgbalị igwu mmiri Euphrates, ndị inyom na ụmụaka gụnyere. Ndị akaebe ndị ọzọ hụrụ ka ụgbọ mmiri ndị America na-atụgharị n'elu ozu ndị merụrụ ahụ ka tọgbọrọ n'okporo ụzọ.
Na 2010, a Guardian akụkọ, nke isiokwu ya bụ, “Njikọ nchọpụta ebiliwo na nkwarụ ọmụmụ Falluja na ọrịa cancer na mwakpo US” kwuru, sị: “Nnyocha e nyochara ihe na-akpata mmụba dị ịrịba ama nke ntụpọ ọmụmụ n'obodo Iraq nke Falluja ekpebiwo na nke mbụ ya na ọ pụrụ ịbụwo mmebi mkpụrụ ndụ ihe nketa. ihe kpatara ngwa agha e ji wakpo US nke mere afọ isii gara aga.”
Otu ihe a na-enyo enyo na-ebute ntụpọ nwa bụ mkpọnwụ uranium, nke nwere radieshon ionizing. Nnyocha ọzọ n'obodo ahụ gosipụtara mmụba okpukpu anọ na ọrịa cancer niile yana mmụba okpukpu iri na abụọ na ọrịa kansa nwata na ndị na-erubeghị afọ 14.
Ndị UK jikwa ngwa agha uranium mebiela n'oge mbuso agha ahụ. "Ndị agha UK jiri ihe dị ka metric ton 1.9 nke mgboagha uranium mebiri emebi na agha Iraq na 2003," gọọmenti kwetara afọ iri gachara.
N'afọ 2005, a wara bọmbụ yiri nke ahụ megide obodo Al-Qaim. Akụkọ kwuru maka ụgbọ elu US na-ebibi ụlọ ma gbuo ma merụọ ọtụtụ mmadụ ahụ, na-amanye 40% nke ndị bi n'obodo ahụ ịgbapụ. Na Nọvemba 2005, a gbakwara Haditha bọmbụ maka ụbọchị 18, n'ụlọ ọgwụ ya ma tie ndị dọkịta ya ihe. Onye agha US onye kwetara na-eduga ogbugbu nke ndị nkịtị 24 n'obodo ahụ, a tụrụ mkpọrọ ọnwa atọ n'ụlọ mkpọrọ ihe karịrị afọ isii ka e mesịrị.
N'afọ 2010 ka ebipụtara akwụkwọ ndị agbapụtara na webụsaịtị Wikileaks. Edekọbara ọtụtụ narị ihe omume mmetọ na mmekpa ahụ nke ndị ọrụ nchekwa Iraq, ruo na gụnyere ndina n'ike na igbu ọchụ. E boro ndị agha US jikọrọ aka na mmemme ndị a, yana onwe ha na-aga n'ihu na-emegbu ndị mkpọrọ ogologo oge ka asịrị Abu Ghraib mebiri na 2004. E boro ndị agha US na-arụ ụgbọ mmiri helikopta ebubo na ha gburu ndị nkịtị 14 na-ejighị ngwa n'usoro ihe omume a na-akọbughị na mbụ.
A na-etinyekwa aka na ndị agha Britain. Ọchịchị Britain ugbu a na-ekweta na ọ natara ọtụtụ mkpesa sitere n'aka ndị Iraqis bụ ndị ejidere n'ụzọ iwu na-akwadoghị ma kwuo na ndị agha ya mejọrọ ya na Ministry of Defence enweghị ike ikwu ole nde pound a kwụrụ iji dozie nkwupụta ahụ. Iji belata mmetụta nke omume ọdịnihu nke ndị agha UK, gọọmentị na-ewebata Bill Operation Bill n'ime nzuko omeiwu. Ebumnuche a bụ iwebata mgbaghara akụkụ maka ndị ọrụ ọrụ UK bụ ndị mere mpụ siri ike - gụnyere igbu ọchụ na ịta ahụhụ - mgbe ha na-eje ozi na mpụga obodo ahụ. Ndị nkatọ na-ekwu na ọ ga-akwado nke ọma ajọ mpụ nke ndị agha UK.
Mgbe ndị mmadụ na-atụgharị uche na nhụjuanya nke Iraq, ha kwesịrị ịtụle ọdịnaya nke okwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị "Ọ dịghị ikpe ziri ezi, ọ dịghị udo". Agha na mbibi na-eme ka ọha mmadụ nwee mmetụta miri emi. Mana ọnyà ahụ na-abawanye site na omenala enweghị ntaramahụhụ. Ọ bụghị maka Iraq Eziokwu na Ndozigharị Commission, ma ọ bụ usoro ọ bụla ọzọ nwere ike iweta ntakịrị nghọta na mpụ ndị a yiri enweghị isi.
IV Ihe nketa ndọrọ ndọrọ ọchịchị
Ntinye aka ọdịda anyanwụ na Iraq mere ka mba ahụ kewaa n'ụzọ ndị ọzọ. Ịrọ òtù okpukpe, nke na-adịghị adị tupu ọrụ ahụ, bịara na-arị elu ka 2003 gasịrị. N'akwụkwọ 2005 ha. Iraq na iberibe, Eric Herring na Glen Rangwala na-akọwa otú e si kewaa steeti etiti n'etiti otu ndị sitere n'agbụrụ na okpukperechi, bụ ndị ji ohere ha nwere ree ọrụ ọha na eze nye ndị na-akwado ha. Ọ bụ ezie na ntuli aka nke 2004 chọpụtara na ihe na-erughị 5% nke ndị Iraqis chere na njikọ okpukpe ha kwesịrị ịbụ ihe kacha mkpa mgbe ị na-ahọrọ otu ndị ga-eme ntuli aka, megide ọchịchọ ha, e wughachiri steeti ahụ n'ahịrị ndị otu, yana ndepụta ntuli aka ahaziri na Sunni na Shia. ndabere. Mmeri pụtara ọrụ, ihu ọma na mgbagha maka otu ndị a na-ekwu okwu, na-eme ka ịrọ òtù okpukpe banye n'usoro ọchịchị. Nke a yiri usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị consociational na Lebanọn, nke a katọrọ n'oge na-adịbeghị anya maka nrụrụ aka ya na ngagharị iwe na-esochi mgbawa n'ọdụ ụgbọ mmiri Beirut nke gburu opekata mpe mmadụ 200 ma mebie ọtụtụ obodo ahụ.
N'akwụkwọ ya, The Struggle for Iraq's Future, Zaid Al-Ali , Ọkaiwu ọkachamara n'iwu ntụnyere ụkpụrụ iwu, rụrụ ụka na a kpachaara anya depụta ụkpụrụ iwu mgbe arụchara ọrụ gasịrị iji mepụta nkewa n'etiti nnukwu akụkụ nke ndị mmadụ, kama ịkpọkọta ndị mmadụ ọnụ. Ọ bụ eziokwu n'ezie na nchụpụ nke ndị otu ndị ọkachamara na-ahụ maka nkà na ụzụ na United States na-edu, gbakwunyere enweghị ike na nrụrụ aka nke ndị isi obodo na enweghị ụgwọ ọrụ na ọkwa niile nyere aka na nsogbu na Iraq. Mana ọ bụ n'elu nhazi nke ịrọ òtù niile site na nhazi ala Iraq site na ntuli aka 2005 gawa n'ihu nke kpebiri ọnọdụ obodo ahụ ruo taa.
One nyocha emere kọwara, sị: “Ọ bụ usoro na-adị ndụ site n’imesi ike n’okpukpe okpukperechi ma ọ bụ agbụrụ maka njirimara mba na ịmanye iwu nkwado siri ike na ọchịchị…. Ọ na-edugakwa n’òtù ndọrọ ndọrọ ọchịchị ime onwe ha, na ime mkpọsa, n’ụzọ na-adịghị mma, bụ́ nke na-ewepụrịrị ndị ịtụ vootu bụ́ ndị na-abụghị ndị agbụrụ ma ọ bụ okpukpe ha.”
Esemokwu dị n'etiti òtù na-abawanye na Iraq site n'ịgbawa ụlọ nsọ al-Askari dị na Samarra na February 22nd 2006. Ịkụda ụlọ arụsị nke dị afọ 1200 chọrọ ọkwa nkà na ụzụ karịa ọtụtụ ndị agha Iraq, nke na-egosi na ndị agha bi na ya nwere ike. enweela mgbagwoju anya. Mmụba a na-atụghị anya ya na iro n'etiti obodo dabara na ndị agha US na-eri nri mgbasa ozi ọdịda anyanwụ na ahịrị na ahụghị Al Qaeda dị ka isi iyi egwu udo na nchekwa na Iraq: ihe egwu ka ukwuu, dị ka akụkọ ọhụrụ ahụ si kwuo, bụ esemokwu otu. Ya mere, idobe udo wee bụrụ ihe ezi uche dị na ya maka ọrụ a na-akparị.
Ka ime ihe ike nke otu na-abawanye, mwakpo a wakporo ndị ọrụ US dara na mbụ. Iji chere na ọ ga-edobe udo ahụ, 'ihicha okpukperechi' zuru ebe niile mere n'ofe Iraq na 2006, ọtụtụ n'ime ya bụ ndị agha US kwalitere nke ọma. Na mpempe isiokwu ya bụ "Kewaa na ọchịchị - atụmatụ America maka Baghdad", Robert Fisk dere na Independent, sị: "Ndị agha US nọ na Baghdad na-eme atụmatụ nnukwu ọrụ mgbochi ọgụ na-arụ ụka nke ga-emechi nnukwu mpaghara obodo ahụ, na-emechi agbata obi niile na mgbochi na ikwe ka naanị ndị Iraqis nwere kaadị ID ewepụtara ọhụrụ banye. Mgbasa ozi nke 'obodo ndị gbara agba' - nke usoro ọmụmụ ha dị na Agha Vietnam - ga-agụnye ihe ruru 30 n'ime mpaghara gọọmentị 89 nke obodo ahụ, ọ ga-abụkwa mmemme mbuso agha ọgụ kachasị nke US na Iraq kwadoro."
Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime usoro ndị a nwere mmetụta na-adịgide adịgide n'ibelata nkwụsị nke ọrụ Iraq. Ka ọ na-erule Septemba 2006, ndị ọgba aghara na-awakpo ndị agha US kwa nkeji iri na ise ọ bụla. 'Mgbalite' n'ime ndị agha US malitere dịka nsonaazụ sitere na nchịkwa Bush na 2007 hụrụ otu nde ndị gbara ọsọ ndụ na-agbapụ na obodo ahụ naanị n'afọ ahụ. N'ime izu abụọ, e gburu ihe karịrị mmadụ 500 - 25% n'ime ha bụ ụmụ nwanyị na ụmụaka.
Ọnụ ọgụgụ ndị agha US gburu na Iraq na 2007 karịrị afọ ọ bụla kemgbe ọrụ malitere, n'agbanyeghị na mgbasa ozi mgbasa ozi apụọla n'anya. Banyere ndị Iraqis, n'ime ọnwa isii mbụ nke 2007, ha nwere mmụba okpukpu ise n'ọnụ ọgụgụ bọmbụ ndị a tụrụ na obodo ha, ma e jiri ya tụnyere otu oge ahụ otu afọ gara aga.
V Nrụrụ aka ebubata
Dị nnọọ ka ọrụ ahụ hiwere ịrọ òtù, ọ nyekwara nrụrụ aka n'ahịa. Transparency International na-edobe Iraq otu n'ime obodo kacha arụrụ arụ n'ụwa. Mana ndebiri maka ịkwakọrọ ego nke Iraq abụghị ndị Iraqis mere, kama ọ bụ ọrụ US na-edu n'onwe ya.
Halliburton naanị, onye bụbu onye isi ala, Dick Cheney, bụ onye isi oche site na 2001 ruo 2009, mere ijeri $ 39.5 na nkwekọrịta Iraq. Ụfọdụ n'ime uru ndị azụmahịa na-enweta sitere n'ịkwụ ụgwọ na-enweghị atụ, dị ka onye ọrụ ngo nke nyere gọọmentị US $900 maka mgbanwe nke e ji kpọrọ ihe na $7.05, akara 12,000%.
Enwekwara nhọrọ bara ụba maka azụmahịa Britain - ụlọ ọrụ ndị dị ka De La Rue nke nwetara nkwekọrịta nde $120 iji bipụta ego ọhụrụ Iraq, nke ndị Iraqis kwụrụ n'onwe ha, n'agbanyeghị na ha enweghị ike ịchịkwa usoro ahụ. E bipụtara ya na Basingstoke wee buru ya n'ụgbọ elu 27 nwere ụgwọ pụrụ iche. Sir Jeremy Greenstock, onye nnọchi anya UK pụrụ iche maka Iraq n'afọ mbụ nke ọrụ, nọ na bọọdụ ụlọ ọrụ a. Ihe atụ doro anya nke igwu wayo bụ nkwekọrịta nke Ministri na-ahụ maka ime obodo nwere nde $40 na onye ọchụnta ego Britain ibubata 'ndị na-achọpụta ogbunigwe' nke mechara bụrụ mkpanaka mgbaasị.
Nchekwa ndị agha nkeonwe bụ ma ka bụrụ isi iyi nke uru. Site na mmalite, ọtụtụ n'ime ọrụ nchekwa na Iraq bụ ndị ụlọ ọrụ nke onwe. Mịnịstrị na-ahụ maka nchekwa nke Britain ji £165m were were ụlọ ọrụ nchekwa nkeonwe na Iraq n'ime afọ anọ mbụ nke ọrụ ahụ. A 2013 na-akọ na US Congress kwuru na ndị ọrụ agbachitere onwe, nke nwere ụfọdụ ndị ọrụ 170,000 nọ n'ala, nwetara uru $ 140 ijeri na Iraq. Ọbụna taa, ndị agha Britain na-eji ndị ọrụ nkwekọrịta onwe ha wepụta ma nwetaghachi ya Drones na -ewe ihe ubi, eji arụ ọrụ megide ISIL.
Ndị ọrụ nkwekọrịta agha nkeonwe nọ na mpụga ikike Iraq. N'afọ 2007, ụlọ ọrụ nchekwa onwe Blackwater meghere ọkụ na ndị nkịtị Iraq, gbuo mmadụ 17 ma merụọ mmadụ 20 ahụ n'ihe a bịara mara dị ka ogbugbu Nisour Square. Ka e mesịrị, arụrụala ndị ọzọ pụtara ìhè. Dabere na na Times, Ụlọikpe dị na United States “natakwara nkwupụta aṅụrụ sitere n’aka ndị bụbu ndị ọrụ Blackwater na-ebo Erik Prince, onye hiwere ụlọ ọrụ ahụ, ‘na-ele onwe ya anya dị ka onye agha ntụte Ndị Kraịst e nyere ọrụ ikpochapụ ndị Alakụba na okpukpe Alakụba n’ụwa nile’.” E boro ụlọ ọrụ ahụ ebubo iji ụmụaka akwụna na ogige ya dị na Baghdad's e wusiri ike Green Mpaghara ọzọ na Erik Prince maara nke ọma.
N'agbanyeghị mmesi obi ike na ọrụ Blackwater na Iraq ga-ewepụ, Ngalaba Ọchịchị US nwere, n'ime ọnwa asatọ mbụ nke President Obama, nyere nkwekọrịta maka ihe karịrị nde $ 174 na 'ọrụ nchekwa' na Iraq na Afghanistan na ụlọ ọrụ ahụ, yana iri nde nde ndị ọzọ na 'ọrụ ụgbọ elu'.
Ndị ọrụ nkwekọrịta agha nkeonwe bụ ihe dị mkpa na 'mwepu' na Iraq. N'afọ ikpeazụ ya n'ọkwa ọchịchị, Bush bịanyere aka n'akwụkwọ nkwekọrịta nke steeti ndị agha nke meghere ụzọ maka iwepụ ndị agha US. Ma dị ka Sami Ramdani kọwara na Guardian, "Nkwekọrịta dị mkpa karị, nkwekọrịta usoro atụmatụ (SFA), ka ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke a na-ahụghị ya. Otu n'ime ya adịghị ọbụna maka ọgbakọ omebe iwu US… SFA bụ nkwekọrịta mepere emepe, nke jikọtara Iraq na US agha agha, akụ na ụba, ọdịbendị na ndọrọ ndọrọ ọchịchị.
Ofesi nwaanyị na-elekwasị anya mesiri ọdịiche a dị n'etiti ọdịdị na eziokwu pụta ìhè: "United States na-achọ ịpụ na Iraq n'aha naanị, dịka ọ dị ka ihe ruru ndị agha 50,000 ga-anọgide na-adị mgbe oge njedebe ... Nnukwu oghere dị na nkwekọrịta bụ ọgwụgwọ nke ndị ọrụ nkwekọrịta agha. Enweela obere okwu banyere ndị ọrụ nkwekọrịta agha 132,610 na Iraq. "
N'ezie, mgbe e mere ntuli aka ọhụrụ nke ndị omeiwu na 2010, a ka nwere ihe karịrị 100,000 ndị agha US na mba ahụ, gụnyere ndị ọrụ nkwekọrịta onwe. N'agbanyeghị na o kwere nkwa ịdọpụ ndị agha niile site n'August nke afọ ahụ, nchịkwa Obama mere mgbanwe, na-ekwenye na nrụgide sitere n'aka ndị agha. A kpọgharịrị ngalaba ndị agha aha ngalaba ndụmọdụ, ebe ha na-aga n'ihu n'otu ọrụ dị n'ihu.
Maka ọtụtụ ndị Iraqis, ntuli aka ndị a, dị ka ndị mbụ na ndị sochirinụ emere n'okpuru Ochie, bụ ihe na-enweghị isi, mmega ahụ nke a na-agba ndị na-eme ntuli aka ume ka ha laghachi azụ na ntinye aka nke ọdịda anyanwụ nye ndị na-ege ntị mba ụwa, ma na-agbanwe ntakịrị na ala. Na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ahọpụtara na ụdị charades dị otú ahụ? "Ọ bara uru ịtụle ụdị onye ga-anabata ka ya na ndị agha na-arụ ọrụ na Iraq na-arụkọ ọrụ," ka Zaid al-Ali, onye ọka iwu Iraqi nke Britain nke ya na UN na-arụkọ ọrụ ma soro ọtụtụ ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-eduga na Iraq na-akpakọrịta. "Ọ bụrụ na Iraq abụrụla mba kachasị arụrụ arụ na Middle East, ọ bụ n'ihi na ndị isi gọọmentị so na ndị kacha arụrụ arụ na mba ahụ. Ọ bụrụ na ime ihe ike na-abawanye, ọ bụ n'ihi na gọọmentị na-etinye aka n'ịkwalite ya. Ọ bụrụ na Iraq jupụtara na ịrọ òtù, ọ bụ n'ihi na ọ bụ naanị usoro nke otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-enye na-adabere na ịrọ òtù dị mkpa. Ọ bụrụ na usoro nkwekọrịta ahụ na-ada, ọ bụ n'ihi na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ndị isi na-ahọrọ ikpochapụ ndị na-emegide ha karịa imebi. Ọ bụrụ na ọrụ ọha na-aga n'ihu na-akawanye njọ, ọ bụ n'ihi na ọ dịghị emetụta ndị isi ọrụ n'ụzọ ọ bụla, yabụ na ha achọghị ịma."
Mgbe ntuli aka nke 2010 gasịrị, ọ were ọtụtụ ọnwa na ọtụtụ nleta sitere n'aka onye osote onye isi ala US na ndị ọrụ ngalaba steeti ijikọkọta gọọmentị ọnụ. Mgbe e mechaziri chịkọta ọchịchị, otu onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị kwuru na a zụtala oche ndị ọchịchị ná nzukọ nzuzo n’ụlọ otu onye ọchụnta ego Iraq.
Ọmụmaatụ nke minista ọkụ eletrik, gbanwere n'etiti mmadụ ise dị iche iche site na 2006 ruo 2013, ọ nweghị onye n'ime ha jisiri ike nye ike zuru oke iji mee ka ikuku ikuku na-agafe n'oge okpomọkụ a ma ama na Iraq. "Ma nke a egbochighị ndị otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị ịsọ mpi inweta ọkwa a," kọwara otu akụkọ, n’ihi na ozi ọma bara ụba nke ukwuu. "N'ajụjụ ọnụ TV, Khalaf al-Ileyan, onye e nyere ndị otu ya 'nwoke' nke ozi a dịka nkwekọrịta ikekọrịta ike nke 2006, kwuru na a na-enye ya $ 2 nde 'ụgwọ ego' na otu $ 1 nde kwa ọnwa ma ọ bụrụ na ọ nakwere nhọpụta. maka ọnọdụ a. Nkwuputa a nwere ike na-awụ akpata oyi n'ahụ, mana n'ezie ọ na-egosipụta mmekọrịta ọdịnala n'etiti ndị isi Iraq. 'Ịzụta' ozi abụghị ihe ọhụrụ na Iraq. Emume nke ikenye ike abụrụla ihe niile gbasara ịchọta ụzọ isi kesaa ego mmanụ na-eto eto n'etiti ndị otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ime ka ụlọ ọrụ steeti ghọọ ndị otu na-asọmpi."
Ọnụ ọgụgụ nke nrụrụ aka na-adọrọ adọrọ. N'afọ 2013, ndị Ụlọ ọrụ mmanụ na ike nke ndị omeiwu Iraq mere atụmatụ na ego siri ike a na-emefu na ngalaba ọkụ eletrik "ha nhata okpukpu iri nke mmefu ego kwa afọ nke Bahrain."
VI ịrị elu na ọdịda nke ISIL
Mmegide a na-ezu ohi akụ obodo na-enweghị mmechuihu nwere ọtụtụ ụdị. N'afọ 2014, mpaghara Anbar na obodo Fallujah nọkwa n'etiti ihe omume, afọ iri ka US bibiri ya nke ukwuu. Akụkọ nke Gọọmenti Iraq gbara ma wepụta na mgbasa ozi bụ isi bụ na Al-Qaeda ewegharala obodo ahụ ugbu a. N'ezie, ọgba aghara amalitela otu afọ tupu mgbe ahụ, ebe ndị ngagharị iwe na-achọ ka a tọhapụ ọtụtụ iri puku ndị ejidere n'enweghị ebubo nke ndị ọrụ nchekwa Iraq ji. Ndị na-eme ngagharị iwe kpalitere iwe ndị ahụ ojiji zuru ebe niile idina n'ike na mmekpa ahụ n'ụlọ mkpọrọ Iraq dịka ụzọ isi wepụta nkwupụta ụgha.
Onye isi ala Iraq n'oge a, Nouri al-Maliki, bụ onye dị ndụ nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọhụrụ, otu ndị otu Shia, bụ ndị ji ndị agha Shia mee ka ike ya sie ike ma kpagbuo ndị Sunni nke Iraq. Ngosipụta mgbochi gọọmentị na Fallujah kpasuru mmeghachi omume obi ọjọọ, na gọọmentị Iraq wepụtara a bọmbụ dị egwu megide obodo ahụ. Human Rights Watch boro ndị ọchịchị ebubo "mgba ogbunigwe na-enweghị isi na mpaghara ndị nkịtị" na "na-egbu ụmụ amaala ya n'ụzọ iwu na-akwadoghị". Onye nta akụkọ Truth Out Dahr Jamal chọpụtara na ndị mmadụ nọ na Fallujah na-ebo gọọmentị Iraq ebubo mpụ agha, ebe ogbunigwe ahụ gburu ọtụtụ narị ndị nkịtị, gụnyere ụmụaka. A wakporo ụlọ ọgwụ ahụ n'onwe ya ọtụtụ oge ma gọọmentị jụrụ ikwe ka ngwa ọgwụ bata n'obodo ahụ. Ihe dị ka mmadụ 400,000 gbapụrụ n'ógbè Anbar n'ime ọnwa atọ mbụ nke 2014.
Ụdị ọzọ nke mmegide megide ọdịda arụrụ arụ nke ala Iraq bụ mpụta nke ndị a na-akpọ Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL) na ugwu Iraq site na 2014 gaa n'ihu. Na mbido ọ bụghị ọnụọgụgụ, ike a nwetara ala n'ihi amụma otu nke gọọmentị Iraq. Ọtụtụ ndị Sunnis Iraqi lere ndị agha Iraq anya, na-arụkọ ọrụ n'akụkụ ndị agha Shia na-egbu egbu, dị ka ndị iro na ndị agha. Yabụ na ọ bụrụ na anabatara ISIL n'ụfọdụ mpaghara ọ na-achị, ọ na-abụkarị n'ihi na nhọrọ ọzọ pụtara njọ.
Ọ̀tụ̀tụ̀ arụrụala ndị ISIL mere bụ nke a na-akọghị na mbụ. Taa, ndị Camp Speicher mgbuchapụ nke 2014, bụ nke gburu ihe ruru 1,700 ndị agha Iraq na-enweghị ngwa ngwa n'ọbara oyi, bụ nke a họọrọ dị ka otu n'ime omume iyi ọha egwu kachasị njọ na akụkọ ntolite. Ọ bụ n'aka nke N'otu oge na Iraq na a na-enyocha ihe omume a n'ụzọ zuru ezu.
ISIL ritere nnukwu uru site na oke ibu agha nke njikọ aka ọdịda anyanwụ webatara na Iraq. Mgbe ndị agha Iraq gbapụrụ na Mosul n’agbaghị mgbọ ọ bụla, ọ hapụrụ nnukwu ngwa agha US wetara. Nke a gụnyere ụgbọ ala agha 2,300 - ihe ka ọtụtụ n'ime ụgbọ ala niile US bugara Iraq - nke mere ka agha na-esote megide ISIL na-adịte aka karịa.
Mwakpo ndị agha Iraq na Mosul bụkwa ihe sitere na nrụrụ aka na-adịghị ala ala nke e ji mara ngalaba ọha Iraq. Omenala ndị agha na-emebi emebi nke ukwuu nke na ọtụtụ ndị agha na-enye ndị ọrụ ha ihe iri ngo ka ha nọrọ ebe dị anya n'ihu agha dị ka o kwere mee. Dabere na akụkọ mpaghara, “Nke a pụtara na mgbe ụfọdụ mgbe ọchịagha ezipụ ndị agha agha, ọ bụ nanị ọkara ndị agha nọ ebe ahụ.”
naanị otu n'ime ndị agha atọ A na-eche na n'ime mmadụ 30,000 kwesịrị ịnọ na Mosul nọ mgbe obodo ahụ dara. Ndị isi ndị ọrụ na-azọrọ ụgwọ ọnwa na akụrụngwa maka ndị agha niile a na-atụ egwu, uru ha na-ere ere nke ha kesara n'etiti onwe ha. Ndị ikom a bụ obere ndị agha na ọtụtụ ndị na-etinye ego na ndị na-azụ ahịa: na nkezi, onye agha Iraq ga-akwụ $ 200,000 maka ọnọdụ ahụ. Ihe nkwata ahụ buru ibu. US enyela ndị agha Iraq ezigbo ọzụzụ na akụrụngwa bara uru ijeri $25 n'ime afọ iri gara aga.
Ebee ka òtù nzuzo ọjọọ nke ISIL siri bịa? Ọ bụ ezie na ụfọdụ ndị na-ekwu okwu nwere ike mesie isi ihe Islamist dị n'otu ahụ ike, ndị ọzọ na-arụ ụka na nkwenkwe okpukpe ya bụ naanị ihe dị mma maka ịmepụta nkwado ntanetị. N'ezie, ihe àmà na-egosi na ọ malitere ndụ n'ụlọ mkpọrọ ndị a na-egbu ndị mmadụ, dị ka Abu Ghraib, nke a tụlere n'elu, ebe a na-ata ndị a na-enyo enyo ahụhụ, mgbe ụfọdụ ruo ọnwụ.
Tony Blair n'onwe ya ekwetala na ISIL agaraghị adị adị ma ọbụghị maka agha Iraq. Enwere ike ịhụ ISIL mmepe jọgburu onwe ya na mba nke na-adịbeghị anya ugbu a n'omume obi ọjọọ. Edekọwo mpụ agha ha nke ọma: nchikota ogbugbu, gụnyere ụmụaka na ndị mmadụ n'ihi mmekọahụ ha; tọọrọ ọtụtụ narị ụmụ nwanyị sitere n'òtù Yazidi, ndị a na-akpagbu anụ ahụ na mmekọahụ, ịgba ohu na alụmdi na nwunye mmanye; mbibi nke ọtụtụ puku ihe odide ndị a na-adịghị ahụkebe n’ọ́bá akwụkwọ Mosul tinyere ihe ochie ndị dị oké ọnụ ahịa n’ụlọ ihe ngosi nka, mgbidi Ninive nke akụkọ ihe mere eme, ebe Nimrud nke Asiria oge ochie na mkpọmkpọ ebe dị afọ 2,000 na Hatra.
Ndị a bụ ụdị mgbukpọ, nke e mere iji kpochapụ njirimara mkpokọta nke ndị Iraq. N'ụzọ dị mwute, ọ na-egosipụta amụma nke ndị agha US, bụ́ ndị nyere ikike ịkwakọrọ ihe dị oké ọnụ ahịa n'oge mmalite nke ọrụ ahụ. Ngụkọta of 15,000 ihe arịa ndị Mesopotamia bara uru gbapụrụ na ụlọ ngosi ihe mgbe ochie nke mba na US jiri saịtị ihe ochie mere ochie dị ka ebe ndị agha, dị ka Ua, isi obodo mmepeanya Sumerian 3,000 ochie, na Babịlọn ebe 300,000 square mita nke saịtị ahụ gbawara agbawa - gụnyere okwute 2,600 afọ gara aga, nke US. tankị.
Nzaghachi ọdịda anyanwụ nyere ịrị elu nke ISIL bụ n'atụmatụ mweghachi nke ogbunigwe ikuku, na-enwekwa ọnwụ ndị nkịtị. N'elu ala, na ndị agha Iraq na-enweghị ọnọdụ kwesịrị ekwesị ịlụ ọgụ maka ihe ndị a kpọtụrụ aha n'elu, Ndị agha Shia, ọtụtụ n'ime ha jikọtara na Iran, nyere ikike ịlụ ọgụ - ma kwụọ ụgwọ ọtụtụ nde dollar maka ime otú ahụ.
Site na 2014 na 2015. UN kọrọ ọkwa nke ime ihe ike megide ndị nkịtị Iraq. Ọ bụ ISIL mere ọtụtụ n'ime ihe a. Mwakpo ikuku nke ndị otu US na-edu na mpaghara ISIL gbakwara ọtụtụ narị ọnwụ, ọnụ ọgụgụ ga-ebili nke ukwuu n'oge na-adịghị anya. N'ebe ndị a tọhapụrụ na njikwa ISIL, e nwekwara ebubo zuru ebe niile maka ya mmegbu, na-abụkarị ndị agha ndị Shia na-edu.
Na December 2015, Reuters kọrọ, sị: “Nnyocha abụọ a na-ebipụtabeghị na-egosi na United States anọgidewo na-eleghara ogbugbu na mmekpa ahụ nke ndị agha Shi’a nke gọọmenti Iraq na-akwado anya anya.” Akụkọ ahụ dekọtara ka otu ndị agha Shia nọ n'okpuru ọchịchị ndị ọrụ ime obodo Iraq si agba n'ụlọ mkpọrọ nzuzo wee mee ntọọrọ na igbu ọchụ n'usoro. Ma gọọmentị US na Iraq kpuchiri nke a. O kwubiri, sị: "N'ikwe ka ndị agha Shi'ite na-agba ọsọ megide ndị iro ha Sunni, Washington akwalitewo nkewa nke otu Shia-Sunni nke na-ekewa Iraq."
Ndị agha Kurdi mekwara mmetọ n'ọtụtụ mpaghara Sunni, dịka ndị otu na-ahụ maka ikike mmadụ siri kwuo. "Ndị agha Kurdish gbawara, gbawaa ma gbaa ọtụtụ puku ụlọ n'ime obodo Arab iji megwara ha nkwado maka Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL) otu mgbe ha weghaara mpaghara ahụ," Amnesty International kọrọ. Watch Rights Watch kọwapụtakwara mwakpo ndị agha na-eme ndị nkịtị: “Ndị otu Kurdish na Shia Turkmen emerụla ma tinye ndị nkịtị n'ihe ize ndụ ugboro ugboro na ọgụ na mpaghara Iraq nke Tuz Khurmatu, na mpaghara Salah al-Din, kemgbe Ọktoba 2015. Ndị otu agha egbuola, merụọ ahụ, ma tinye ha n'ihe egwu. tọọrọ ndị nkịtị ma bibie ọtụtụ, ma ọ bụrụ na ọ bụghị ọtụtụ narị ụlọ na ụlọ ahịa.”
Ebubo bilitere na US kpachaara anya gbagbuo ndị nkịtị na mbọ ya na-anapụta Mosul n'aka ISIL. Mosul, obodo nke ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nde mmadụ abụọ, bụ isi ebe ISIL siri ike na agha iweghachite ya bụ ọbara nke ukwuu, na-amalite site na bọmbụ ikuku site na mbido 2 gaa n'ihu.
US na-atụkarị bọmbụ n'obodo ahụ n'abalị, mana mwakpo a na-awakpo mpaghara mahadum n'ehihie, n'oge ogige ụlọ akwụkwọ ahụ juru, kpatara. ihe fọrọ nke nta ka 100 ọnwụ, gụnyere ụmụ nwanyị na ụmụaka. Eziokwu ahụ bụ na e mere ogbunigwe ahụ n'ememe ncheta afọ 13 nke US wakporo Iraq mere ka ụfọdụ hụ ya dị ka ihe ncheta atụ nke ike ọkụ US.
Ka ọ na-erule mbido 2017, n'agbanyeghị arụrụ arụ nke ISIL, ka ọ dị ugbu a, ihe kacha akpata ọnwụ ndị nkịtị bụ. njikọ ikuku etiwapụ, gụnyere ndị UK. N'otu iku naanị, a na-eche na ihe karịrị ndị agha 200 na-abụghị ndị agha ga-ala n'iyi, nsonaazụ sitere n'okike nke amụma chọrọ ibelata ndị ọdịda ọdịda anyanwụ, ebe ọ na-edobe enweghị nchekasị ọzọ n'okpuru Onye isi ala Trump na ọnwụ Iraq.
Ka ọ na-erule oge a napụtara Mosul n'ikpeazụ wee kpochapụ ISIL na ala Iraq, e mere atụmatụ na ndị Iraqis 10,000 ọzọ anwụọla. Nke UN kwuru na ogbunigwe a na-agbawabeghị nwere ike ịwụsa Mosul ihe karịrị afọ iri na afọ abụọ ka a tọhapụsịrị obodo ahụ. Ndị bi n'obodo 300,000 ka bi n'ụlọ a rụpụtara arụ ọrụ.
Na mbido 2018 ogbako inye onyinye zuru ụwa ọnụ kwere nkwa ijeri £21 iji nyere Iraq aka iwughachi mgbe agha megide ISIL gasịrị. Turkey bụ otu n'ime ndị na-enye onyinye kacha ukwuu: ọ dị mma ịmara na ndị agha ya ka nọ n'ala Iraq, nke ma ọ dịkarịa ala otu onye isi ọchịchị Iraq gosipụtara dị ka "mwakpo", na ụgbọ elu ya na-atụ bọmbụ mgbe niile na mpaghara Kurdish, na-egbukarị ndị nkịtị. US anọghị na ogbako ahụ, o kweghịkwa otu cent. Nke a bụ n'agbanyeghị na ọ garala mbibi a na-enwetụbeghị ụdị ya na Iraq n'afọ ndị na-adịbeghị anya. Taa ọdịda anyanwụ agha na-anọgide na mba, n'agbanyeghị mmegide nke Iraq si nzuko omeiwu, otu mmegide nke ike mgbe Israel tụrụ bọmbụ Iraq n'afọ gara aga.
N'oge edere, ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ego ọ bụla e kwere na ogbako a enyebeghị ya. Ọtụtụ n'ime Mosul na-anọgide na mkpọmkpọ ebe na ọtụtụ n'ime mwughachi nke e meworo bụ ọrụ nke ụlọ ọrụ mba ụwa.
Site na mmeri nke ISIL, Iraq yiri ka ọ na-alaghachi na 'nkịtị'. Mba ahụ maliteghachiri ịkwụ ụgwọ Kuwaiti maka mbibi nke ala Kuwaiti mmanụ na akụrụngwa n'oge Agha Ọwara 1990-91, n'agbanyeghị na a kwatuola ọchịchị nke nyere iwu mbuso agha ahụ ogologo oge. Mana maka Iraq, n'onwe ya - enweghị ụgwọ, enweghị nkwụghachi.
Mgbe ahụ ngagharị iwe ọhụrụ malitere wee rute n'ọkwa a na-enwetụbeghị ụdị ya ngwa ngwa.
VII Mkpesa na-ewu ewu
Mgbaghara nke ugbu a na Iraq malitere afọ abụọ gara aga. Ngagharị iwe were ọnwa ole na ole na ndịda n'afọ 2018 hụrụ ọkụ n'ụlọ gọọmentị ime obodo na Basra. Mpaghara a na-emepụta ihe dị ka 90% nke akụ mmanụ obodo mana ọtụtụ ndị bi na ya enweghị uru ọ bụla.
Haifa Zangana na-akọwa, sị: “Mme ngagharị iwe a na-eme n’obodo ndị dị n’ebe ndịda, bụ́ nke ọtụtụ ndị kọwara dị ka nnupụisi, esiri nnọọ ndị òtù na-achị achị na ndị agha ike ịkwụsị. Ihe ndị bụ isi a na-achọsi lekwasịrị anya na enweghị mmiri dị ọcha, mgbe afọ 15 nke ọchịchị rụrụ arụ gasịrị, ma jiri nwayọọ nwayọọ gbasaa n'ọchịchọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọ nweghị onye ozi nwere ike ịgọnarị eziokwu gbasara enweghị mmiri, ọkụ eletrik, ọrụ, ahụike na ọrụ ụlọ akwụkwọ. Ndịda dịkwapụrụ adịpụ site n'akụkụ etiti na ugwu nke mba ahụ, bụ ebe a na-eji ihe ndị na-eyi ọha egwu eme ihe dị ka ihe mgbakwasị ụkwụ iji mebie mkpesa yiri nke ahụ n'ebe ahụ afọ ole na ole gara aga. Ma, nzaghachi mbụ gọọmenti mere bụ ịgba ndị na-eme ngagharị iwe ọkụ, gbuo mmadụ iri na abụọ ma merụọ ọtụtụ mmadụ ahụ.”
Mkpesa maliteghachiri na Basra n'oge okpomọkụ nke 2019. Mgbe ahụ na Baghdad, ndị na-eme ihe ngosi nke gụsịrị akwụkwọ haziri ngagharị iwe n'ihu ụlọ ọrụ praịm minista, na-achọ ọrụ. E nwetara mmegbu kpụ ọkụ n'ọnụ, na-akpalite ọnụma mba nile n'iji ụzọ obi ọjọọ dị otú ahụ eme ihe megide ndị ọgụgụ isi udo. Mkpesa gbasapụrụ n'obodo ndị Iraq megide nrụrụ aka gọọmentị na enweghị ọrụ ndị bụ isi na obodo nwere nnukwu ego mmanụ. Otu isi iyi nke esemokwu bụ ike nke ndị agha Iran na-akwadoghị na gọọmentị steeti ahụ nwere: n'ezie, enwere ihe akaebe doro anya na elu ụlọ. snipers na ogbugbu squad site n'ìgwè dị otú ahụ e gbasara megide ndị na-egosi, na-egbu egbu.
Na Baghdad, ndị ngagharị iwe weghaara ogige Tahrir n'ihe akpọrọ Mgbanwe Ọktoba. N'agbanyeghị na gọọmentị webatara ndị agha ji mgbọ ndụ lụso ha ọgụ, ọtụtụ ndị mmadụ sonyeere na ngagharị iwe a. Iwe ahụ siri ike, karịsịa n'etiti ndị na-eto eto Iraq bụ ndị na-ahụghị ọdịnihu na obodo ha. Ọtụtụ ụmụ nwanyị sokwa na ya. Ụfọdụ n'ime ihe ngosi kachasị ukwuu na akụkọ ihe mere eme nke Iraq chọrọ ọ bụghị naanị mgbanwe na gọọmentị, kama ka e megharịa usoro iwu nke otu ndị ọchịchị Bush ji mee ka mba ahụ dị ike, nke mere ka ndị agha ahụ dị ike.
The New York Times kọwara n'ime nnukwu nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya, sị: “Nye ndị na-ekere òkè na mgbakọ ahụ, otu dị ka Kataib Hezbollah abụghị nanị ndị nnọchiteanya Iran; ha bụ ihu kachasị ọhụrụ nke kleptocracy nke meworo onwe ya ọgaranya na-efu ndị ntorobịa Iraq, bụ ndị a hapụrụ n'enweghị ọrụ na ndị na-enweghị ọrụ na ọnụ ọgụgụ na-arịwanye elu. Ụfọdụ ndị isi ndị agha abanyela n'ọkwa nke ndị ọgaranya Iraq, bụrụ ndị a ma ama maka ịzụrụ ụlọ oriri na ọṅụṅụ ndị dị elu, ụlọ oriri na ọṅụṅụ abalị na ugbo ndị na-egbuke egbuke na Tigris. "
Otu ọnụ ọgụgụ ndị a agbakwunyere na gọọmentị n'onwe ya, ruo ọkwa nke Cabinet. "Ndị Sadrist nwere Ministri ahụike, Badr Organisation enweelarị Ministri ime ime na ndị ọrụ mmanụ bụ nke Al-Hikma." Onye isi ala ọhụrụ, Mustafa Al-Kadhimi, enweghị ike ịlụso ndị agha ọgụ, n'agbanyeghị otu n'ime ha - Kataib Hezbollah - ịbụ chere na ọ bụ ya kpatara ya maka igbu onye isi ndụmọdụ praịm minista. N'ọnọdụ ọ bụla, ọtụtụ ndị ọchịchị ya na ndị isi ndị ọzọ nwere mba abuo, n'agbanyeghị iwu megide nke a. Otú ọ dị ihe ọjọọ na-enweta na Iraq, ha nwere ike na-ezere ihe kachasị njọ mgbe niile wee pụta ngwa ngwa.
Ọtụtụ n'ime ndị na-achị isi n'ịkwapụ ego Iraq bụ ndị US jikọrọ aka siri ike. Nke New York Times kwubiri na "United States nwere mmetụta miri emi n'ihe a nile, ọ bụghịkwa nanị n'ihi na mbuso agha ya n'usoro mebiri obodo ahụ ma nyere aka imebi akụ na ụba ahụ." Ọtụtụ n'ime ego mmanụ Iraq na-enweta na-alaghachi na Iraq site na akaụntụ US na-elekọta, nke na-enye Washington nnukwu ikike na gọọmentị Iraq na akụnụba. A na-akwanye nnukwu ego a n'aka ndị agha na ndị wayo. Otu nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya mere atụmatụ na ihe dị ka ijeri $125 na ijeri $150 bụ ndị Iraqis nọ ná mba ofesi, ọtụtụ n'ime ha nwetara n'ụzọ iwu na-akwadoghị.
N'etiti 2006 na 2014, e mere atụmatụ $500 ijeri ire mmanụ akwụkwọ nnata na enyemaka ndị mba ọzọ kwụsịrị site n'ụfọdụ nrụrụ aka kacha njọ n'akụkọ ihe mere eme. Iraq, anyị kwesịrị ichetara onwe anyị, nwere mmanụ nke anọ kachasị n'ụwa, mana ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ụzọ atọ n'ụzọ ise nke nde mmadụ 40 ya na-ebi ihe na-erughị $6 kwa ụbọchị. Ọtụtụ nde mmadụ ka na-enwetaghị nlekọta ahụike zuru oke, ụlọ akwụkwọ, mmiri ma ọ bụ ọkụ ọkụ yana ọtụtụ akụrụngwa obodo ahụ ka bụ mkpọmkpọ ebe. Otu atọ nke ndị Iraq bi na ịda ogbenye na enweghị ọrụ n'etiti ndị na-eto eto karịrị 40%. Taa nsogbu coronavirus na ọdịda nke ego mmanụ na-eme ka nrụrụ aka bụrụ okwu ndụ na ọnwụ, na-ahapụ gọọmentị obere ohere maka ịmegharị ihe.
Mkpesa ndị ahụ egosighi akara ọ bụla nke ịdalata, n'agbanyeghị mmegbu - banyere 500 e gburu na ụfọdụ akụkọ atụmatụ 700 - na ọtụtụ puku merụrụ ahụ. Ogbugbu ezubere iche maka ndị na-ahazi ngagharị iwe site n'aka otu ndị agha ka bụ ihe egwu na-adị ugbu a. Ọbụna ndị dọkịta na-agbalị ime ihe ndị e merụrụ ahụ ezubere iche. Otu kwuru, sị: “Mgbe a lụchara Isis agha, echeghị m na m ga-ahụ agha ndị a siri ike ọzọ. "Ma okporo ụzọ na n'ámá Baghdad aghọwo njọ ... Ọbụna Isis agaghị agbapụ ndị ọrụ ahụike n'oge ọgụ kacha njọ."
Obi ike nke ndị ngagharị iwe na-atụ egwu. A afọ iri na isii onye kwadoro ọkpụkpụ azụ gbajiri agbaji, ụkwụ kpọnwụrụ akpọnwụ na oghere dị n'azụ gwara ndị nta akụkọ, sị: “Nke a bụ àjà m chụrụ maka Iraq. Ọ bụrụ na m nwere ike ịga ije, m ga-alọghachi na ngagharị iwe ugbu a.” Onye ọzọ kwuru: "Anyị chọrọ ka e kpee ndị nọ n'ọchịchị ikpe, anyị chọkwara ịhọrọ n'ime ọdọ mmiri ọhụrụ ndị na-enweghị ihe jikọrọ ya na nnọkọ ọdịnala ndị nwere ọbara n'aka."
Oke oke nsonye nke ndị ntorobịa na ụmụ nwanyị na ngagharị iwe ahụ, n'adabereghị na ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọ bụla, gosipụtara n'anya ụfọdụ ndị nkọwa ihe dị mkpa. mgbanwe omenala na Iraq. Mkpesa a agafeela afọ ndụ, inwe mmekọahụ na nkewa mpaghara. Ndị ọrụ agburu, dị ka enwere ụmụ akwụkwọ. Ọtụtụ nde mmadụ esonyela. Na Tahrir Square, Baghdad, ndị na-eme achịcha, ndị na-eri nri, ndị dọkịta na ndị nọọsụ na ndị na-edozi isi ha niile enyela ọrụ ha n'efu. N'ime usoro a, otu na-ewu ewu n'ezie, nke ụwa na-alụ ọgụ megide usoro ọchịchị arụrụ arụ nke otu ndị ọrụ US nyere Iraq.
N'ọnwa Disemba gara aga, ndị omeiwu Iraq mere iwu ntuli aka ọhụrụ nke na-atụgharị ntuli aka na usoro nke mbụ gara aga, nke nyere ndị ntuli aka ịhọrọ ndị mmadụ n'otu n'otu kama iji ndepụta pati, bụ ndị ghọworo ihe okike nke agbụrụ na okpukperechi. Onye isi ala mgbe ahụ gbara arụkwaghịm ma onye isi ala nyefere arụkwaghịm ya, kama ịhọpụta onye ọhụrụ ahọpụtara onye isi ala site n'aka otu ndị Iran na-akwado na nzuko omeiwu Iran, bụ ndị na-agaghị anabata ndị ngagharị iwe. Amụma nke nkwekọrịta pụtara ìhè bụ 'nhazi' site na nke ezubere iche nke ndị na-eme ihe ike, site na mmanye na-apụ n'anya, njide aka ike na igbu mmadụ site n'aka ndị ọrụ nchekwa.
nke Asatọ Ọnọdụ dị ugbu a
Na 29th Disemba 2019, US butere mwakpo ikuku megide ọnọdụ Kataib Hezbollah na Iraq na Syria, kọrọ na-egbu opekata mpe 25 ma merụọ 55 ọzọ. Kataib Hezbollah bụ otu n'ime ndị na-ewu ewu na-akpọkọta ndị a na-eweghachi iji lụso ISIL agha mgbe ndị agha Iraq dara na 2014. Ejikọtara ya na Iran mana ọ bụkwa akụkụ jikọtara ọnụ nke ọrụ nchekwa Iraq. Nkwenye Onye isi ala Trump na ndị agha US ka nọ na Iraq akụkụ ụfọdụ ka "Chekwaa Iran" emewo ka ụjọ Iraqi sikwuo ike na obodo ha nwere ike bụrụ ụlọ ihe nkiri maka agha agha n'etiti ike abụọ ahụ. Nke a akwalitela ihe a na-achọsi ike njedebe nke ma US na Iranian na Iraq. Iwe gbasiri ike mgbe a n'ihu US iku kụọ otu ìgwè ndị dọkịta, gbuo ma ọ dịkarịa ala isii.
Ndị omeiwu Iraq mere ntuli aka ịchụpụ ndị agha US niile na mba ahụ, ka izu abụọ gachara nkwonkwo agha ọrụ maliteghachiri. Nke Ọchịchị Trump adọọla aka na ntị na Iraq nwere ike tufuo ịnweta isi akaụntụ akụ US na-ebute ụzọ na-enweta ego mmanụ azụ na ndị isi Iraq. N'ime ihe iyi egwu a, gọọmentị Iraq na-eme ihe US chọrọ n'atụghị egwu. Mkparịta ụka nke mwepu ndị agha esighị na tebụl, ihe karịrị afọ 17 ka US batara na mbụ. Obodo ọdịda anyanwụ ndị ọzọ ewerela otu ahịrị ahụ.
N'agbanyeghị mkparị a na-aga n'ihu, ngagharị iwe gara n'ihu ruo n'afọ 2020. Ọbụna ka e hiwere ọchịchị ọhụrụ. Ụlọ ikpe Iraq nọ na-enyocha ebubo ire ụlọ ọrụ. Ma ọ bụ ndị ngagharị iwe egbochighị mmalite nke COVID-19, onye mmetụta n'onwe ya ka njọ site na afọ nke ọdịda ọdịda anyanwụ na agha - 70% nke akụrụngwa ahụike Iraq ebibiri kemgbe afọ 2003. "Ezigbo nje bụ ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Iraq," Fatima, onye ngagharị iwe dị afọ 18 na nwa akwụkwọ ahụike si Baghdad kwuru.
Otu ụzọ kọrọ, sị: "Ndị na-eme ngagharị iwe na Baghdad emejuputala usoro ntụgharị iji mee ka ogige ngagharị iwe dị ndụ n'etiti ọrịa ọrịa coronavirus na-esochi usoro iwu." Ọ dịghị ka-elu na steeti ada, Otú ọ dị, na otu akwụkwọ akụkọ na-akọ akụkọ mgbe e mesịrị: "Ndị ngagharị iwe gọọmentị echewokwa nnukwu mgbọ na ọnwụ ihu ọzọ ka ha na-amaliteghachi ọrụ ha na-esochi mbelata nke mkpọchi na usoro mgbochi metụtara ọrịa ọrịa coronavirus na-aga n'ihu."
Ihe ndị a na-arịọsi ike gụnyere gụnyere ikpe ndị eboro ebubo ogbugbu ndị iwu na-akwadoghị na mwepu nke ọtụtụ narị ndị ngagharị iwe. E nwekwara mmegide na-arị elu n'usoro mkpakọ nke gọọmentị ọhụrụ, nke nsogbu akụ na ụba kpatara ọdịda nke ọnụ ahịa mmanụ na ọrịa COVID na-ebute. Ma ọ bụ nhọpụta praịm minista ọhụrụ a na-echere ogologo oge agbanwebeghị ojiji ndị ọrụ nchekwa na-eji ike na-egbu egbu megide ndị ngagharị iwe.
Otu onye a ma ama na-akwado ngagharị iwe ahụ bụ onye nta akụkọ Iraq bụ Muntadhar Al-Zaidi, bụ́ onye a ma ama mgbe ọ tụsịrị akpụkpọ ụkwụ abụọ na President Bush n'oge nnọkọ akụkọ na Baghdad na 2008. "Nke a bụ nsusu ọnụ nke ọma sitere n'aka ndị Iraqi, nkịta gị!" o tiri mkpu ka ọ na-atụpụ akpụkpọ ụkwụ mbụ. "Nke a sitere n'aka ndị inyom di ha nwụrụ, ụmụ mgbei, na ndị e gburu na Iraq," ka o tiri mkpu na nke abụọ.
Ihe a hụrụ dị ka mgbawa nke iwe ọkụ na mbuso agha nke ọchịchị Bush na mbuso agha na ọrụ Iraq, bụ n'ezie ọtụtụ afọ na atụmatụ ahụ, eziokwu nke na-emebi obi ike nke omume Al-Zaidi. "Ekwesịrị m ịkwadebe ihe niile n'ihi na m na-atụ anya na a ga-egbu m," o kwuru. "Edere m akwụkwọ ikike maka nkwadebe oge a." Ọ bụ ezie na ọ naghị anwụ anwụ, e jidere ya, tie ya ihe, taa ya ahụhụ ma hapụ ya ka ọ nọrọ n'ihe mgbu. "Ha gbajiri ezé m na imi m n'oge ahụ, ha kpọpụkwara m naanị iji ọkpọkọ tie m. Ha gbajiri ụkwụ m.” Igwe ọkụ eletrik na ụgbọ mmiri sochiri.
A na-eto Al-Zaidi dị ka dike na ntọhapụ ya, ọnwa itoolu ka e mesịrị, n'etiti onyinye nke ụlọ ọhụrụ, ụgbọ ala ọkụ na ọtụtụ ihe ndị ọzọ. Ọ zara, sị: “Abụghị m dike. Kama, abụ m nwoke a na-emegbu emegbu nke na-agba akaebe na a na-egbu ndị ya, mbuso agha obodo ya na ndị agha US na-akpagbu ndị ukwu anyị kwa ụbọchị."
O kwuru, sị: “Anaghị m akwa ụta na m tụrụ akpụkpọ ụkwụ ahụ. "Ihe m na-akwa ụta bụ na naanị ihe m mere bụ ịtụba otu akpụkpọ ụkwụ ma enweghị m ụkwụ ka m nwee ike ịtụ atọ, anọ ma ọ bụ ise."
Al-Zaidi nwere chi ọma ịlanarị. Otu ụbọchị ka a tọhapụrụ ya, otu nwoke tụpụrụ slippers ya n'ụgbọ agha ndị agha na Falluja nọ gbagburu nke ndị agha US. "Mgbe m hụrụ ka ndị America na-eche nche n'okporo ụzọ Falluja, iwe were m," ọ gwara ndị nta akụkọ tupu ya anwụọ. "Ndị agha apụọla n'obodo ukwu, gịnị kpatara ha ka ji na-eche nche ebe a na Falluja?"
Al-Zaidi guzobere òtù ọrụ enyemaka iji nyere ndị agha ahụ metụtara aka na 2018, ọ gbara ọsọ maka nzuko omeiwu ka ọ "wepụ ndị rụrụ arụ, na ịchụpụ ha n'obodo anyị," ọ kọwara. Taa ọ bụ onye nkwado siri ike maka ngagharị iwe gọọmentị.
"Ọ bụ ebumnuche anyị na nrọ anyị na-ewepụ aka ndị mba ọzọ na ihe omume Iraq," Al-Zaidi kwuru. "Nke a ga-esi ike, mana ọ gaghị ekwe omume. Anyị ga-anọ n'okporo ụzọ ruo mgbe anyị nwetara ihe anyị chọrọ. N'ezie, ihe kacha anyị mkpa bụ Iraq nweere onwe ya na-enweghị enyemaka mba ọzọ, yana gọọmentị ziri ezi nke na-elekọta ndị ya, na-enweghị nnukwu nrụrụ aka. "
IX mmechi
Ihe karịrị afọ iri na asaa ka ndị Amerịka wakporo, a ka na-emebi ọbụbụeze Iraq mgbe niile. Ụgbọ elu Turkish na-awakpo mgbe niile na ugwu Iraq, obere akụkọ na ọdịda anyanwụ, mụbara n'ime "a isi nkwonkwo ikuku na ala ọrụ" a June. Ogbugbu ndị nkịtị emetụtala, ebe ndị obodo nọ n'ahịrị egbe na-agbapụ n'ụlọ hanwere ogige ndị gbara ọsọ ndụ wakporo na ndị ọrụ ugbo na-ekwu nke ha orchards e bibiela.
Mmetụta Iran ka ka gbanyere mkpọrọgwụ, n'agbanyeghị mbọ ọ bụla onye isi ala Iraq ọhụrụ, Mustafa Al-Kadhimi, nwere ike ime iji belata ya. Ndị agha a chịkọtara ibuso ndị agha ISIL ọgụ ka ndị agha Iraq dara ada ka dị ike.
US na-emebi ọbụbụeze Iraq mgbe niile n'enwetaghị ntaramahụhụ, dịka mwakpo nke ọnwa Disemba gara aga na Kataib Hezbollah gosipụtara, na o yighị ka ọ ga-ewepụ ndị agha ya n'ọdịnihu dị nso. Ụda Isi nwere ike ikwu, n'agbanyeghị na ọ nwere ike belata ha. Ihe kacha onye isi ala Iraq nwere ike ime n'ọnọdụ ndị a bụ ịrịọ US na Iran arịrịọ, n'etiti esemokwu na-abawanye n'etiti abụọ ahụ, ọ bụghị ime ka obodo ya bụrụ ebe agha.
Iji gbochie nke a, Al-Kadhimi n'onwe ya nyere iwu ka a wakpoo isi ụlọ ọrụ Kataib Hezbollah na June, jide ndị otu 14. Mgbe ndị agha ahụ wakporo ogige gọọmentị gbasiri ike na Baghdad nke a maara dị ka mpaghara Green, praịm minista kwadoro ma tọhapụ ndị ahụ ejidere. N'ịbụ ndị na-enweghị mmasị, US kpebiri ịnwale roketi Counter ọhụrụ ya, ngwa agha, na ngwa ngwa n'elu Mpaghara Green na Julaị na-emebiwanye ikike Iraq.
Mgbe ole Al-Kadhimi gara Washington n'ọnwa a, kwuru otu onye na-akọwa, kwuru, "Trump rụgidere Kadhimi ngwa ngwa kwụsị Iraq ịdabere na ọkụ eletrik Iran site n'iji dochie ya na Saudi isi mmalite na ịbanye nkwekọrịta na ise US ike ụlọ ọrụ - nke ruru $ 8 ijeri - aiming ime ka Iraq's ike ngalaba ka ọ bụrụ akụkụ dị mkpa nke mba US. nchekwa, ya mere na-akwado ọnụnọ ndị agha na-adịgide adịgide. " Na nkenke, ngụkọta nyefere n'aka US chọrọ nke na-eyi egwu ịbawanye esemokwu US-Iran, ebe Iraq jidere n'etiti.
A na-akpachapụ ọbụbụeze Iraq site n'akụkụ ndị ọzọ. N'agbanyeghị na ọ siri ike ịkọ ebe a, ndị UK n'ezie amụbawo ọnụ ọgụgụ nke ikuku etiwapụ na Iraq, na ọnụ ọgụgụ nke April na June 2020 dị ukwuu karịa n'oge ọ bụla kemgbe agha Mosul na 2017. Na nọgidere na-achịkwa US na-achịkwa ego mmanụ Iraq na nsogbu akụ na ụba na-eto eto nwere ike ịkpali. Iraq n'imezu ihe diktat nke IMF na ndị na-agbazinye ego nke mba ụwa, na-eduga n'ihu ịda ogbenye na ihe isi ike maka ndị Iraq. N'ụzọ doro anya, ihe mgbochi maka iweghachi ọbụbụeze Iraq abụghị naanị iwepụ ndị agha mba ọzọ niile, kamakwa ịkagbu ụgwọ mba ahụ, nke mere n'oge ndị si mba ọzọ na-ahụ maka ya ma nyekwa ya nkwekọrịta nke ukwuu n'ụdị nke ha, yana ụgwọ ọrụ. maka mbibi e mere.
N'azụ ọbụbụeze gbajiri agbaji, Iraq, dị ka anyị hụrụ na mmalite, ka na-enwe nkụda mmụọ nke ukwuu. Mmebi nke ọha na eze, omenala na nke uche e mesoro mba dum bụ ihe a ga-emeri ma ọ bụrụ na e nweghị eziokwu gbanyere mkpọrọgwụ na usoro ime n'otu, na-elekwasị anya na ọgwụgwọ anụ ahụ na nke uche, ahụike na ọdịmma, mmụgharị agbata obi, ụlọ akwụkwọ, nlọghachi omenala na ọtụtụ ihe. Ọzọ.
Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime usoro ndị a dị oke mkpa nke yiri ka n'ọdịnihu dị nso. “Ezi udo abụghị nanị enweghị esemokwu: ọ bụ ikpe ziri ezi,” ka Martin Luther King kwuru. Ọ bụrụ na a ga-enweta udo na-adịgide adịgide, ọgụ maka ikpe ziri ezi maka Iraq ga-aga n'ihu.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye