Bush kwupụtara n'okwu nnabata ya na mgbakọ Republican na ọ na-alụ ọgụ iyi ọha egwu na mba ọzọ "ọ bụghị maka mpako, ọ bụghị maka ike," kama iji chebe ndụ ndị America. Ọ dịghị ihe nwere ike ịdị anya n'eziokwu. Agha Bush na Afghanistan na Iraq bụ agha nke alaeze ukwu.
Mgbasa ozi Kerry na-agbagharị n'otu akụkụ n'ihi na ọ na-azụta n'echiche Bush maka esemokwu mba ofesi. Kama ịghọta na United States na-etinye aka na mkparị na-abawanye na Gulf n'ihi na ọ na-eme dị ka ike ọchịchị ọhụrụ, Kerry na-ekwusi ike na Bush ejirila agha ahụ n'ihi enweghị ike, njikwa na mpako. Enwere ike imezi ọnọdụ ahụ ma ọ bụrụ naanị United States na-etinye aka na United Nations na ndị mmekọ ya na Europe na ngwa agha ka mma.
Ihe a na-ekwughị ma ọ bụ ghọta bụ na ọrụ Iraq gbanyere mkpọrọgwụ n'ime ogologo akụkọ ihe mere eme nke ịkpagbu na arụrụala ndị ọchịchị US. Ntọala nke alaeze ukwu America nke oge a malitere site na iwu Open Door nke e depụtara na njedebe nke Agha nke 1898. Ezubere iji kwalite ọdịmma azụmahịa na ụlọ ọrụ US na mba ọzọ, a na-ejikarị ike agha meghee ahịa mepere emepe nke guzogidere nrụgide ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke akụ na ụba. Iji weghara Philippines n'ime afọ iri mbụ nke narị afọ nke iri abụọ, United States busoro ọgụ obi ọjọọ megide ngagharị nnwere onwe Filipino, na-ebibi obodo niile ma gbuo ndị ọgba aghara ejidere. Opekempe, ọkara nde mmadụ nwụrụ ebe American Sugar Trust na-edu ụlọ ọrụ site n'iwepụta nnukwu ihe ọkụkụ.
Ojiji nke ike ikuku na-enweghị isi na ntinye nke "mmebi nkwekọrịta" dị arọ nwere ogologo akụkọ ihe mere eme na akụkọ ihe mere eme nke Alaeze Ukwu US. N'ọgwụgwụ 1920s na Nicaragua, otu ndị nnupụisi nke Augusto Cesar Sandino na-edu, busoro ndị agha okpuru ọchịchị agha agha megide ndị agha US bụ ndị weghaara obodo ahụ. N’ịbụ ndị nwere nkụda mmụọ ná mgbalị ha ịchụso ndị nnupụisi ahụ nọ n’ime ime obodo, United States malitere iji ụgbọ elu na-atụ bọmbụ n’obodo nta ndị a na-enyo enyo na ha bu ndị na-akwado Sandino. Onye ọchịchị US na-akwado, Anastasio Somoza, mgbe ya na Sandino kpakọrịtara nkwekọrịta udo, gburu ya, na-ewepụta ọchịchị aka ike ezinụlọ nke were ihe karịrị afọ iri anọ. Onye isi ụgbọ mmiri Smedley Butler bụ onye duuru ọtụtụ mwakpo ndị America na afọ ndị a kwetara n'ihu ọha na ọ bụ "racketeer" maka Wall Street.
Afọ 1960 na 1970 bụ iri afọ obi ọjọọ na Latin America n'ihi ntinye aka US iji kwụsị mgbasa nke mmegharị nnwere onwe mba nke na-eyi ọdịmma US egwu na mpaghara ahụ dum. Ọchịchị ọchịchị aka ike nke United States na-akwado gburu iri puku kwuru iri puku ndị nkịtị na Guatemala, Nicaragua, El Salvador, Haiti, Chile, Argentina, Uruguay, Paraguay na Brazil. A na-atụ anya egwu egwu nke ụlọ mkpọrọ Abu Ghraib dị na Iraq n'ọtụtụ mba ndị a ka e hiwere ụlọ ịta ahụhụ, mgbe mgbe n'okpuru nlekọta nke CIA.
Mgbe ahụ na 1980s United States kwadoro ndị agha nọchiri anya iji mebie ọchịchị mba na Asia, Africa na Latin America. N'okwu okwu yiri nke Bush's na-ekwu na ọ na-eweta "nnwere onwe" na "ọchịchị onye kwuo uche" na Iraq, Ronald Reagan kpọrọ ndị CIA kwadoro contras bụ ndị gburu ọtụtụ puku ndị ọrụ ugbo Nicaragua "ndị agha nnwere onwe," ebe e ji ndị agha na Afghanistan tụnyere " ndị nna ntọala anyị.”
Mkpebi mbụ nke obi ike iji chekwaa alaeze ukwu US na Middle East na Gulf States mere na 1953 mgbe CIA mere mwakpo megide ọchịchị onye kwuo uche ya nke Mohammed Mossadegh mgbe ọ kwagara ime ka ala mmanụ ala Iran. Onye isi ala Eisenhower debere Shah nke Iran n'ọchịchị. N'ime narị afọ nke anọ na-esote, ọchịchị Republican na Democratic lere Shah dị ka otu n'ime ndị isi a pụrụ ịdabere na ya na mpaghara ahụ.
N'afọ 1978, Shah dara na ọgba aghara ọha nke Ayatollah Khomeini duziri. Na-emegide ndị America nke ukwuu, gọọmentị Alakụba ọhụrụ weghaara mmasị mmanụ si mba ofesi wee jide ndị ọrụ nnọchi anya US. N’okwu ya na State of the Union na January 1980, Carter kpọsara, sị: “A ga-ewere mgbalị nke ndị agha si n’ebe ọzọ iji nweta ógbè Gulf Persian dị ka mbuso agha megide ọdịmma ndị dị mkpa nke United States of America, na mwakpo dị otú ahụ. a ga-esi n'ụzọ ọ bụla dị mkpa, gụnyere ndị agha agha. " The Carter Doctrine, dị ka ọ bịara mara, mere ka o doo anya na United States ga-eji ike agha na Gulf iji chekwaa na idobe mmanụ mmanụ dị mkpa iji tụgharịa wiil nke alaeze ukwu.
Iwu a na-akọwa ire US nke ngwa ọgụ dị arọ nye Saddam Hussein na mmalite 1980s mgbe agha dara n'etiti Iraq na Iran. Donald Rumsfeld, onye nnọchi anya Reagan n'oge ahụ, mere ọtụtụ nleta na Baghdad iji mezie mmekọrịta mba ụwa. N'agbanyeghị na Saddam ji ngwa agha kemịkal megide Iran na ndị Kurdish na ugwu Iraq, United States gara n'ihu na-akwado Iraq. N'ịbụ onye ihe ịrịba ama ndị a na-akwado ọchịchị ya siri ike, Saddam wakporo Kuwait na 1990. Ọchịchị Bush nke mbụ bịara ngwa ngwa na-ele mbuso agha ahụ anya dị ka ihe iyi egwu nke ọchịchị US na mpaghara ahụ wee malite Agha Gulf nke mbụ.
Bill Clinton gbasoro usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị yiri nke ahụ megide Iraq, na-amanye mmachi akụ na ụba na-emebi emebi, na-eme mkpọsa bọmbụ na-adịgide adịgide kemgbe agha Vietnam, na ime “mgbanwe ọchịchị” na Iraq gọọmentị US amụma. Madeline Albright, onye nnọchi anya United States na United Nations na 1996, mgbe a jụrụ ya ma ọ chere na mmachibido iwu a ziri ezi n'ihi akụkọ UN nke na-eme atụmatụ na ihe karịrị ụmụaka 500,000 anwụwo n'ihi enweghị nri zuru oke na nlekọta ahụike, ọ zara, sị: “ Echere m na nke a bụ nhọrọ siri ike, mana ọnụahịa - anyị chere na ọnụahịa ahụ bara uru. "
Iji webata fiats nke alaeze ukwu ya na ụwa United States nwere ihe karịrị 730 ntọala ndị agha na mba 132. Ndị agha na-ebuga ihe karịrị ọkara nde ndị agha, ndị nledo, ndị ọrụ nka, ndị nkuzi, ndị dabere na ndị ọrụ nkwekọrịta nkịtị na mba ofesi. Ndị ọrụ ụgbọ mmiri iri na atọ na-agbagharị n'oké osimiri, mebere ntọala ndị agha na-ese n'elu mmiri. N'ime ego ejiri mee ihe na mba ọzọ, pasent 93 na-aga site na Pentagon mgbe Ngalaba Ọchịchị na-emefu ihe fọdụrụnụ.
Mana ogige ndị agha a karịrị akarị. N'ịbụ onye dara na Iraq, alaeze ukwu America na-eche nsogbu ya ihu kacha njọ kemgbe Agha Vietnam. Ọ nweghị ike ịme mgbanwe ọchịchị ọ chọrọ na Iran, North Korea na Syria. N'azụ ụlọ akụkọ ihe mere eme ya, Latin America, gọọmentị populist Hugo Chavez gbochiri ọchịchị US na 2002 ma merie ntuli aka ncheta nke ga-eme ka ọ pụta ìhè n'ihu Chavez' ndọrọ ndọrọ ọchịchị mba ofesi nọọrọ onwe ya na nkesa obodo. s ego mmanụ n'ihi ndị ogbenye. Na Argentina, Onye isi ala Nestor Kirchner na-emegide International Monetary Fund, na-ajụ ịkwụghachi ndị na-akwụ ụgwọ n'ụzọ zuru ezu bụ ndị jiri obodo ahụ mee ihe na 1990's n'oge halcyon nke "ahịa efu." Na n'okpuru Luis Inacio "Lula" da Siliva, Brazil na-agbagha ikike akụ na ụba US na mpaghara ahụ ebe ọ na-akatọ mbuso agha US na njigide Iraq.
Nke a bụ oge maka mgbochi agha na United States na-agbagha ntọala nke iwu alaeze ukwu US. Ndị na-akwado alaeze ukwu bụ ezi “ndị nwụrụ anwụ.” Ime ihe ike, extremism na iyi ọha egwu ga-abawanye ma ọ bụrụhaala na ọrụ Iraq na-aga n'ihu. Ngwa ngwa a manyere United States ibelata ebumnobi nke alaeze ukwu ya, ka ọ ga-abụ na ma ndị Iraqi na ndị America ga-enwe ike ibi n'ụwa na-emekọ ihe na udo.
* Roger Burbach na Jim Tarbell bụ ndị dere "Imperial Overstretch: George W. Bush na Hubris nke Alaeze Ukwu." Iji tụọ akwụkwọ, lee: www.globalalternatives.org
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye