Ihe karịrị nde mmadụ 30 bupụrụ n'ime obodo ọhụrụ na 2016 site na esemokwu na ọdachi, dịka akụkọ ọhụrụ si kwuo.
Na-enyocha ọnọdụ gburugburu ụwa maka kwa afọ ya Akụkọ zuru ụwa ọnụ maka Mpụga n'ime, Internal Displacement Monitoring Center (IDMC) na Norwegian Refugee Council (NRC) hụrụ "egwu" na nnukwu ọkwa nke mbugharị ọhụrụ.
"Kemgbe anyị malitere mkparịta ụka a, ọtụtụ narị ezinụlọ anọwo ma ọ bụ na-aga n'ebe obibi taa," ka odeakwụkwọ ukwu nke NRC na onye bụbu osote odeakwụkwọ ukwu maka ihe gbasara ọdịmma mmadụ na enyemaka mberede Jan Egeland kwuru n'oge mkparịta ụka.
Na mba 125, e dekọrọ ngụkọta nke nde 31.1 mbugharị ọhụrụ, na-anọchi anya mmụba nke ihe karịrị nde 3 site na 2015 ma na-asụgharị otu onye a chụpụrụ n'otu nkeji kwa nkeji.
"Mgbe a na-achụpụ ezinụlọ n'ụlọ ha, ọtụtụ mgbe ruo ọtụtụ afọ, ọ bụ ihe ịrịba ama na ihe dị egwu na-ezighị ezi na mba, na mpaghara, nakwa na mmekọrịta mba ụwa," Egeland kwukwara.
N'ime mkpokọta ahụ, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nde 7 bụ ndị agha chụpụrụ ọhụrụ site na esemokwu naanị na 2016. Ọ tụrụ onye ọ bụla n'anya na Democratic Republic of Congo (DRC) karịrị Syria na Iraq n'inwe ndị ọhụrụ a chụpụrụ n'ime obodo (IDP) n'ụwa.
"Anya anyị na anya anyị lekwasịrị anya na Middle East," onye isi IDMC Alexandra Bilak gwara IPS.
Ọ gara n'ihu ikwu, "Sub-Saharan Africa na-enwe mmetụta nke nchụpụ n'ime ime kemgbe ọtụtụ afọ, mana anyị anaghị atụ anya mmụba ahụ na DRC ma anyị anaghị atụ anya ọnụ ọgụgụ dị elu ebe ahụ karịa na Syria," ka ọ gara n'ihu.
DRC enweela nsogbu na-enweghị nchebe kemgbe afọ 1990 mgbe mgbukpọ agbụrụ Rwandan na nbata nke ndị gbara ọsọ ndụ tinyere mba ahụ n'ọgụ kacha egbu egbu n'akụkọ ihe mere eme nke Africa, na-egbu ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nde mmadụ ise.
Ọ bụ ezie na mba ahụ kwupụtara udo na 2003, enwelarị mweghachi nke ime ihe ike n'etiti otu ndị ji egbe bụ nke butere ihe karịrị 900,000 mgbapụ ọhụrụ n'ime afọ 2016.
Egeland chetara ahụmahụ ya na-arụ ọrụ na DRC dị ka onye na-ahụ maka odeakwụkwọ ukwu n'etiti 2003 na 2006, na-ekwu, "Anyị kwesịrị ịkwụsị [esemokwu] ahụ afọ iri gara aga."
O kwuru na DRC hụrụ ka ọrụ enyemaka mmadụ na-ebelata n'ime afọ ma na-akụda uche.
Egeland gara n'ihu ikwu, "Ọ dara n'elu nke atụmatụ ahụ na nke ahụ dị ize ndụ - nke ahụ bụ nnukwu mmejọ."
Bilak gwara IPS na ọnụ ọgụgụ nchụpụ ndị a chọtara maka DRC na akụkọ ahụ bụ “ihe a na-eledaghị anya nke ọma” n'ihi na ihe karịrị nde 1 agbapụla ọhụrụ na mba Central Africa kemgbe mmalite 2017.
Òtù dị iche iche ahụ chọpụtakwara na ọdachi chụpụrụ ndị mmadụ ji okpukpu atọ karịa esemokwu, na-edekọ ihe karịrị nde 24 ọhụrụ a gbapụrụ na mba 118.
Ihe karịrị pasentị 68 nke mgbapụ ọhụrụ metụtara ọdachi mere na East Asia na Pacific, gụnyere China na Philippines, bụ ndị hụrụ ọnụ ọgụgụ kasị elu nke nchụpụ n'ihi oke idei mmiri na typhoons. Mmetụta nke mgbanwe ihu igwe na ugboro na ike nke oke ihu igwe ga-eme ka mmụba dị otú ahụ dịkwuo elu, ka akụkọ ahụ kwuru.
Ma ọ bụ obere obere agwaetiti na-adịghị ike ga-aga n'ihu na-ata ahụhụ n'ụzọ na-enweghị isi, Bilak kwuru.
Haiti, nke ka na-ata ahụhụ site na mmetụta nke ala ọmajiji nke 2010 na ajọ ifufe Matthew kacha nso nso a, so na mba ndị kacha nwee nnukwu nchụpụ ọdachi n'otu n'otu. Mba Caribbean na-eche ihu ọ bụghị nanị na ọ nwere nnukwu ihe ize ndụ nke ọdachi, kamakwa ikike dị ala iji zaghachi na ịnagide ya.
Bilak kwuru, "Nke a bụ ngosipụta ọzọ dị mwute nke ihe na-awụ akpata oyi n'ahụ na usoro nke ụdị ihe omume ndị a na-anọchi anya ya na etu o siri sie ike maka mba ụfọdụ ịgbake na ha," Bilak kwuru.
Otú ọ dị, n'agbanyeghị na ndị IDP karịrị ndị niile gbara ọsọ ndụ site na abụọ ruo otu, ọtụtụ nlebara anya na nchegbu ụwa lekwasịrị anya na ndị gbara ọsọ ndụ na ndị na-akwaga mba ọzọ karịa okwu nke mgbapụ n'ime obodo. Dị ka ihe atụ, e mefuru ego ka ukwuu iji dozie ndị gbara ọsọ ndụ ná mba ndị na-enye onyinye karịa n’ọgba aghara e nwere ná mba ndị mere ka ndị mmadụ gbapụ ná mmalite.
"Site na ilele ndị gbara ọsọ ndụ na ndị na-akwaga mba ọzọ, ị na-ele anya n'ezie na njedebe nke nsogbu - ị na-ele anya n'ọnụ ọnụ ice," Bilak gwara IPS.
Ọ gara n'ihu ikwu, "Ọ bụ nnukwu echiche dị mkpụmkpụ na enweghị atụmatụ itinye uche na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke ego niile na mgbaàmà nke nsogbu ahụ karịa na ihe kpatara ya," ka ọ gara n'ihu.
Egeland kwughachiri echiche yiri nke ahụ, na-ekwu na ọ bụ ezie na e nwere ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị gbara ọsọ ndụ n'ụwa taa, ọ bụ "akụkọ ifo zuru ezu" na ndị mmadụ "na-ejupụta" Europe.
Enwere ụfọdụ njikọ dị n'etiti ndị IDP na ndị gbara ọsọ ndụ n'ihi na nchụpụ n'ime ime na-edozighị nwere ike iduga na mmegharị nke oke ala. Mba ndị na-enwekarị ọnụ ọgụgụ ndị IDP dị elu na-emepụtakwa ọtụtụ ndị gbara ọsọ ndụ n'ụwa dịka South Sudan na Syria.
Otú ọ dị, ọ dị mkpa ileba anya n'ụzọ zuru ezu na-akwagharị na foto mbugharị na ịnakwere na nchụpụ n'ime ime bụ akụkụ dị mkpa nke foto ahụ, Bilak kwuru.
Ịghọta ụkpụrụ nke nchụpụ na mmegharị ahụ na-enye ohere maka ịrụ ọrụ nke ọma na nke dị irè na mgbochi, njikere, na mgbalị nzaghachi.
Ma Bilak na Egeland kpọkuru oku maka itinye ego na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke ego ka emegharia na ntụgharị n'okwu a na-ekpuchikarị.
"Akụkọ a bụ ngwá ọrụ maka ndị na-eme iwu iji nyere ha aka ibute ụzọ ebe ha kwesịrị itinye ego ha, ma akụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ego ha," Bilak gwara IPS.
Nke a gụnyere mmụba nke enyemaka mmepe iji belata adịghị ike dị adị na ihe ize ndụ n'ọdịnihu, na-enyere aka belata mmetụta ogologo oge nke nchụpụ n'ime ime na igbochi ọgba aghara cyclical ịga n'ihu n'ọdịnihu.
"Ruo mgbe a ga-edozi usoro nhazi nke ịda ogbenye, ahaghị nhata, na enweghị mmepe, esemokwu na mmebi ikike mmadụ ga-anọgide na-akpata nchụpụ na igbochi ngwọta," ka akụkọ ahụ kwubiri.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye