[Kpọtụrụ: John M. Miller +1-718-596-7668; + 1-917-690-4391]
N'ememe ncheta nke iri nke ogbugbu e gburu na Chọọchị Katọlik dị na Liquiça, ETAN na-agba ndị mba ụwa ume ka ha mechaa zaghachi arịrịọ maka ikpe ziri ezi nke ndị ihe a metụtara na mpụ ndị ọzọ jọgburu onwe ha mere n'oge ndị Indonesia na-achị East Timor (Timor-Leste).
Ndị kpatara ọtụtụ mpụ megide mmadụ, mpụ agha na mgbukpọ ndị e mere n'oge
Ndị e gburu ogbugbu Liquiça na ezinụlọ ha ekwesịghị ichere afọ iri ọzọ maka ikpe ziri ezi. Oku maka ikpe ziri ezi abụghị oku maka ịbọ ọbọ. Naanị site na nnwale ndị kwesịrị ntụkwasị obi na nkwanye ùgwù maka ọchịchị iwu ka ndị ihe metụtara ga-emechi. Naanị site n'ịza ajụjụ n'ezie ka ezi ọbụbụenyi ga-esi eto n'etiti ndị mmadụ
Mwakpo obi ọjọọ a wara ndị na-achọ ebe mgbaba n’ogige ụlọ ụka Liquiça bụ akụkụ nke mkpọsa a na-aga n’ihu na-amaja ndị East Timorese egwu imegide nnwere onwe na imepụta echiche efu na ime ihe ike ọ bụla malitere ozugbo n’etiti East Timorese.
N'oge ahụ, ogbugbu Liquiça bụ nkwupụta doro anya na
Ihe omume ndị mere na 1999 na afọ ndị bu ụzọ nke ọrụ iwu na-akwadoghị nọgidere na-emetụta ndị East Timorese, bụ́ ndị nọgidere na-ata ahụhụ n’ụzọ dị ukwuu n’ọgba aghara a na-agwọghị nke ukwuu. Nke a bụ otu n'ime ihe kpatara nsogbu 2006 na Dili. Ọdịda a na-aza ajụjụ maka ịhazi na imejuputa ihe ike na Liquica na n'oge ọrụ niile emeela omenala nke enweghị ntaramahụhụ. Ndị na-eme mpụ kwenyere na a gaghị aza ha ajụjụ maka mpụ ha na ndị a tara ahụhụ na-echekarị na ha ga-ewere ikpe ziri ezi n'aka ha. Àgwà ndị a so na mwakpo a wakporo Onye isi ala na onye isi ala ná mmalite afọ gara aga.
In
Mụrụ
N’April 6, 1999, ọtụtụ narị ndị agha East Timorese na Indonesian, ndị agha na ndị uwe ojii wakporo ọtụtụ puku ndị gbara ọsọ ndụ n’ime obodo bụ́ ndị na-agbaba na chọọchị Katọlik dị na Liquica mgbe ha gbusịrị ọtụtụ ndị nkịtị nọ nso n’ụbọchị gara aga. Dị ka a akụkọ nke United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) nyere ikike., mwakpo ahụ gburu ihe ruru mmadụ 60, n'agbanyeghị na amabeghị ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ. Ndị ahụ gbara ọsọ ndụ achọọla ebe mgbaba n'ogige ụlọ ụka ka ha gbanahụrụ mwakpo ndị agha mbụ.
Akụkọ ndị hụrụ anya na nyocha ndị sochirinụ gosiri na ndị otu ndị uwe ojii ama ama BRIMOB rụrụ ọrụ dị mkpa na mwakpo ahụ dịka ndị agha Besi Merah Putih (BMP, Iron Rod for the Red-and-White) mere. Ndị agha, gụnyere ndị otu ndị agha pụrụiche ya, Kopassus, sonyekwara aka. Dị ka akụkọ OHCHR si kwuo, "Ọ bụ ezie na ọ bụ ndị agha BMP mere mwakpo a karịsịa, ndị akaebe hụrụ na ndị agha TNI (gụnyere Kopassus) na ndị agha Brimob kwadoro ndị agha ahụ ma gbaa ngwa agha ha n'oge agha ahụ."
“Ntụfu ozu ndị a na-ahazi… [t] yana nnukwu ihe akaebe nke TNI [ndị agha Indonesia] na ndị uwe ojii na-etinye aka na ogbugbu ahụ n'onwe ya, ọnụnọ nke isi ndị isi n'ebe mpụ ahụ mere, yana ọrụ nke ndị ọrụ ahụ maka imepụta na na-ahazi BMP… na-eme ka ọ bụrụ ihe doro anya na ndị TNI dị elu na ndị ọchịchị obodo mere atụmatụ igbuchapụ ụka Liquiça, "akụkọ ahụ gbakwụnyere.
Mwakpo a na ndị gbara ọsọ ndụ akwụsịghị na Eprel 6. Ihe na-erughị izu abụọ ka e mesịrị, e gburu ihe karịrị mmadụ iri na abụọ lanarịrị na ndị ọzọ n'April 17 n'ụlọ Mario Carrascalão na Dili,
Ndị ọrụ nchekwa niile nwara ịbata
Na Nọvemba 2001, Ngalaba Mpụ dị egwu nke UN na-akwado (SCU) egosi Ndị ọrụ Indonesia itoolu na ndị agha obodo 12 maka ogbugbu ahụ. Ekwurukwa ogbugbu a n'ọtụtụ ebe ebubo ewepụtara na 2003 site na usoro mpụ siri ike nke UN kwadoro. Ọ boro ndị isi ọrụ ebubo, gụnyere General Wiranto, onye bụbu minista nchekwa Indonesia, onye bụzi onye na-azọ ọkwa onye isi ala Indonesia, maka ọrụ mpụ megidere mmadụ na
Na 1999,
Na nso nso a, Timor-Leste NGO Forum gbara ume mba ụwa ka "ugbua mejuputa nkwa UN ugboro ugboro site n'itinye ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ego na iwu dị mkpa iji kwụsị ntaramahụhụ maka mpụ ndị a megidere mmadụ."
Na February, ndị nnọchianya nke òtù 60 banye akwụkwọ ozi e degaara ndị otu UN Security Council na-agba ume ime ihe doro anya iji hụ na ikpe ziri ezi na ịza ajụjụ maka mpụ ndị e mere n'oge ọrụ Indonesian. Ha kagburu "ụkpụrụ ikpe ziri ezi okpukpu abụọ, na-emebi iwu iwu na nkwanye ùgwù maka ikike mmadụ
E hiwere ETAN na 1991. Òtù dị na United States na-akwado ọchịchị onye kwuo uche ya, ikpe ziri ezi na ikike mmadụ maka Timor-Leste na
Maka nkọwa ndị ọzọ gbasara ogbugbu Liquiça hụ webụsaịtị ETAN: http://www.etan.org.
-30-
http://etan.org/news/2009/04liquica.htm
ETAN na-anabata nkwado ego gị. Gaa na http://etan.org/etan/donate.htm inye onyinye. Daalụ.
John M. Miller [email protected]
Onye nhazi mba
East Timor & Indonesia Action Network (ETAN)
Ekwentị: (718)596-7668 Ekwentị mkpanaaka: (917)690-4391
Skype: john.m.miller
Web saịtị: http://www.etan.org <http://www.etan.org/>
Ziga ozi email efu na ya [email protected] ịmụtakwu banyere
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye