United States ebusola ọchịchị onye kwuo uche ya na Central America ruo ọtụtụ iri afọ.
Taa, ụlọ ọrụ mgbasa ozi mba ụwa na-egosipụta n'oge na-adịbeghị anya nke mgbochi nrụrụ aka, ngagharị iwe ọchịchị onye kwuo uche ya na Guatemala na Honduras dị ka akụkụ nke mmiri Central America. Nke a nke a na-akpọ mmiri na-alụ ọgụ megide nrụrụ aka arụrụ arụ, ime ihe ike na enweghị ntaramahụhụ bụ n'ihi ntinye US na mba ndị a. Ọ bụ ihe nkuzi ileghachi anya azụ ka Washington si meghachi omume na mmegharị ọchịchị onye kwuo uche ya n'oge gara aga yana ka nke ahụ siri kpụzie ọgba aghara ọchịchị onye kwuo uche ya ugbu a na mpaghara na-eche ihu.
Ihe a maara dị ka mmiri mbụ nke Guatemala mere mgbe ọgba aghara na-ewu ewu manyere onye ọchịchị aka ike nke United States bụ Jorge Ubico n'ọchịchị July 1, 1944. Ihe sochirinụ bụ afọ iri nke mba ahụ na ọchịchị onye kwuo uche ya nọ n'etiti 1944-1954. N'ime afọ iri a, ndị isi oche Juan Jose Arevalo na Jacobo Arbenz Guzman malitere mgbanwe mgbanwe ọchịchị onye kwuo uche ya, nke gụnyere ịnakwere iwu ọhụrụ na ịgafe ọrụ na-aga n'ihu na mgbanwe ala, nke na-ewe iwe nke ndị isi obodo na mmasị ndị isi obodo mba ọzọ, dị ka United States nke dabeere na United Fruit. Ụlọ ọrụ.
Ndozigharị ọchịchị onye kwuo uche ya bụ ihe na-adịghị mma maka Washington. N'ụzọ dị ukwuu na arịrịọ nke United Fruit Company, nke na-ele anya na ọ ga-enweta nnukwu uru mfu n'ihi ya, na 1954 CIA zubere ma gbuo agha megide President Arbenz. Ihe sochirinụ bụ usoro ọchịchị ndị agha obi tara mmiri na ọgụ ime afọ 36 malitere na 1960 wee hapụ ihe karịrị 200,000, ndị ka ukwuu n'ime ụmụ amaala Guatemalan gburu, na iri puku kwuru iri puku mmadụ tara ahụhụ ma pụọ n'anya.
Na Honduras gbara agbata obi, Washington nyere aka na ịrị elu nke ndị agha ọnwụ Battalion 316. A 1995 Baltimore Sun kpughere na CIA zụrụ ya, yana ndị ọkachamara na-emegide ndị Argentine. N'oge ahụ, ndị agha United States na-achị Argentina malitere "agha ruru unyi" megide ndị bi na ya, bụ ndị ji ndị agha ọnwụ nke ya gbuo, ịta ahụhụ ma na-apụ n'anya ọtụtụ iri puku ndị nkịtị ya. Ndị agha Honduras na-akwado Washington, nyere aka ma kwado ya n'oge ahụ site n'aka onye nnọchi anya US John Negroponte, tọọrọ, gbuo ma mekpaa ụmụ akwụkwọ, ndị otu azụmahịa, ndị nta akụkọ, ndị ọkachamara mahadum na ndị na-eme ihe nkiri mmekọrịta ọha na eze ndị ọzọ bụ ndị e weere dị ka ndị na-emebi iwu. Mpụ ha? Ha haziri maka ikike ọrụ, agụmakwụkwọ dị ọnụ ala, na nnwere onwe maka ndị mkpọrọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị.
Honduras rụkwara ọrụ dị ka ebe ndị agha United States n'oge Agha Nzuzo. N'oge mgbaghara ahụ a kpọtụrụ aha na Guatemala, Honduras bụ ebe ọzụzụ maka ndị mercenaries na-akwado US bụ ndị ebubo ịkwatu ọchịchị onye kwuo uche ya. Ọtụtụ afọ ka e mesịrị, na 1980s, otu ndị Argentine na-enye ọzụzụ nke Battalion 316 zụkwara ndị na-egbu ọchụ, ndị na-azụ ahịa ọgwụ ọjọọ nke Nicaragua a maara dị ka Contras, bụ ndị Onye isi ala US Ronald Reagan ji tụnyere "ndị agha nnwere onwe" na "omume ha nhata nke ndị nna nna anyị malitere." Ndị Contras bụ ndị nnọchi anya Washington proxy paramilitaries kere iji tụọ Nicaragua ụjọ wee kwatuo ọchịchị Sandinista na-aga n'ihu, bụ nke wepụrụ onye ọchịchị aka ike nke United States na-akwado Anastasio Somoza na 1979 wee chịkwaa mgbe e mesịrị iji nyere ọtụtụ ndị ogbenye obodo aka na ịkwalite ikpe ziri ezi nke ọha mmadụ. Na 1986, Ụlọikpe Ikpe Mba Nile kpebiri na nkwado Washington na Contras, yana ọrụ ndị agha ndị ọzọ megide Nicaragua, bụ "iji ike eme ihe n'ụzọ iwu na-akwadoghị," ma ọ bụ ihe iyi ọha egwu.
Ọzọkwa n'ime 1980s, US nyere ihe karịrị $ US4 ijeri enyemaka gọọmentị aka nri obi ọjọọ na ndị agha nke El Salvador. N'agbata afọ 1979-1992, mba ahụ nọ n'ime agha obodo obi tara mmiri ebe ndị ọchịchị ndị agha na-edu na ndị agha na-egbu ndị mmadụ na-atụ ndị nkịtị egwu ma lụso ndị agha aka ekpe nke Farabundo Martí National Liberation Front (FMLN) na-edu nke chọrọ iweta. ochichi onye kwuo uche ya laghachi na obodo.
N'oge na-adịbeghị anya, ndị agha United States na-akwado 2009 agha Honduras nke wepụrụ onye isi oche Manuel Zelaya na-agbanwe agbanwe ma dochie ya na ọchịchị nke eziokwu, si otú a na-egosi ọganihu nke ọchịchị alaeze ukwu US na mpaghara site n'aka President Dwight D. Eisenhower na Reagan, ka Onye isi ala US Barack Obama ugbu a.
A na-ahụta ọchịchị onye kwuo uche ya na mpaghara ahụ dịka ihe iyi egwu nke igbu ọchụ, ịta ahụhụ, igbu mmadụ, igbuchapụ mmadụ, mpụ na omume egwu steeti ndị ọzọ nke ndị mmekọ Washington na-akwadoghị ka a na-anakwere iji kwụsị ụdị ọgba aghara ọchịchị onye kwuo uche ya ma ọ bụ nkwenye. Eziokwu ahụ Reagan gara Rios Montt wee kwuo na ya "bụ nwoke nwere oke iguzosi ike n'ezi ihe" ma kpebisie ike "ịkwalite [ịkwalite] ikpe ziri ezi nke ọha mmadụ," bụ otu ihe atụ nke nkwado ndọrọ ndọrọ ọchịchị Washington nyere ndị ọchịchị aka ike na ndị omempụ agha.
Ihe ngosi nke ihe ịga nke ọma nke ozizi ndị agha US na Central America bụ ime ihe ike na ịda ogbenye na-aga n'ihu na enweghị ntaramahụhụ bụ ndị wepụrụ mba ndị dị ka Guatemala na Honduras dị ka mba banana iji nye ọrụ dị ọnụ ala na akụ sitere n'okike na US na isi obodo. Na Guatemala na-achị ugbu a onye isi oche, Otto Perez Molina, onye bụbu onye gụsịrị akwụkwọ na ụlọ akwụkwọ America na onye izugbe kwenyere na ọ na-etinye aka na mgbuchapụ nke ụmụ amaala na Guatemala n'oge ọgụ ime obodo, ebe o mechara jee ozi n'okpuru onye ọchịchị aka ike Efrain Rios. Montt. Perez Molina na-eche ihu ụbọchị ụlọikpe nwere ike na-eche ihu, ọ bụghị maka mpụ agha gara aga ma ọ bụ mmebi ikike mmadụ, kama maka ebubo ebubo itinye aka na atụmatụ nrụrụ aka.
Honduras, enwere ike ịrụ ụka, enwebeghị ntuli aka ziri ezi kemgbe ntuli aka 2009 nke mere ka ọnwa ole na ole gachara. Emere nhoputa ndi ochichi mgbe obodo na-achị obodo nke kpalitere mmegide ime ihe ike megide ndị bi na mba ahụ megidere ọchịchị onye kwuo uche ya. A họpụtara Porfirio "Pepe" Lobo Sosa nke aka nri, tupu onye isi ala ugbu a Juan Orlando Hernandez chịkọta ya, bụ onye etinyere na nrụrụ aka nrụrụ aka ebe National Party ya zuru ọtụtụ nde dollar site na ụlọ ọrụ nchekwa ọha nke mba ahụ iji kwado ntuli aka 2013 ya. mkpọsa. Hernandez, onye na-eche oku sitere n'aka ndị ntuli aka ka ọ gbaa arụkwaghịm (dị ka onye ọrụ ibe ya Perez Molina), chere ebubo ebubo nke onye na-ahụ maka ntuli aka EU ozugbo ntuli aka ahụ mechara na agbanwere nsonaazụ ya.
Ọ bụrụ na mba abụọ a bụ n'ezie na njedebe nke "oge mgbanwe," dị ka Guatemala feminist na onye na-akwado Sandra Moran tụrụ aro teleSUR, nke a na-ajụ ajụjụ a: Gịnị ga-abụ nzaghachi Washington?
Ọ bụ ezie na United States enweghị nnwere onwe iji were omume rụrụ arụ gba ọtọ nke ọ na-eji na inye aka n'oge gara aga, iyi egwu nke mgbanwe ọchịchị onye kwuo uche ya ka nwere ike bụrụ ihe iyi egwu ka ukwuu nye ndị mmadụ na-akwagide ha, ma ọ bụrụ na akụkọ ihe mere eme bụ ihe ngosi ọ bụla.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye