Na Oslo n'izu gara aga, Onye isi ala Barack Obama jiri nke ya mee ihe n'atụghị egwu Okwu nnabata maka Nrite Nobel Peace Prize iji wepụta ogologo agbachitere echiche nke "ezigbo agha" ma wepụ echiche ahụ na ime ihe ike nwere ike idozi nsogbu kachasị njọ n'ụwa.
Mgbe o kwusịrị Martin Luther King Jr. na nkwanye ùgwù ya nye Gandhi - ọnụ ọgụgụ abụọ nke Obama na-akpọkarị ndị dike nke onwe - onye ọhụụ udo na-arụ ụka na ọ "enweghị ike iji ihe atụ ha na-eduzi naanị ya" na ọrụ ya dị ka onye isi obodo.
"Ana m eche ụwa ihu ka ọ dị, enweghịkwa m ike iguzo n'enweghị ọrụ n'agbanyeghị iyi egwu ndị America," ka ọ gara n'ihu. "N'ihi na emehieghị: Ihe ọjọọ dị n'ụwa. Otu òtù na-adịghị eme ihe ike apụghị ịkwụsị ndị agha Hitler. Mkparịta ụka enweghị ike ime ka ndị isi Al-Qaeda kwenye ịtọgbọ ogwe aka ha. Ikwu na ike ahụ nwere ike ịdị mkpa mgbe ụfọdụ abụghị oku na-aga n'ihu ọha. - ọ bụ nnabata nke akụkọ ihe mere eme; ezughị okè nke mmadụ na oke echiche."
N'ụzọ dị mwute, akụkụ a bụ isi nke okwu Obama, bụ nke ndị mgbasa ozi na-ehota n'ọtụtụ ebe na mkpuchi ya nke ememe nturu ugo ahụ, nwere ọtụtụ ihe na-ekwekọghị ekwekọ na akụkọ ihe mere eme nke na-egosi n'ụzọ dị mwute na Obama amaghị ihe na-adịghị mma ọzọ maka iji ike agha eme ihe.
Ike nke enweghị ike ime ihe ike
Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ozugbo ọ kwetara na ọ dịghị "ọ dịghị ihe na-adịghị ike - ọ dịghị ihe na-adịghị ike - ọ dịghị ihe na-adịghị mma - na nkwenkwe na ndụ nke Gandhi na Eze," Obama kwuru na ime ihe ike na-emeghị ihe ọ bụla.
Otú ọ dị, ibi ndụ na ime ihe ike n'emeghị ihe ike, ọ dịghị mgbe ọ gụnyere iguzo "na-abaghị uru n'ihu egwu." Dorothy Day, Cesar Chavez, Dave Dellinger, Daniel na Philip Berrigan, na ọtụtụ ndị ọzọ ezi ndị na-eme udo etinyela ndụ ha n'ahịrị n'ọgụ iji nweta ụwa ziri ezi. Ndị na-akwado ime ihe ike, dị ka Gandhi, kwenyere nnọọ na pụtara na njedebe enweghị ikewapụ - na ịzaghachi onye na-eme ihe ike n'ụdị ga-aga n'ihu na-eme ihe ike.
Martin Luther King na-akọwa n'akwụkwọ ya, "Ụzọ mbibi enweghị ike iweta njedebe na-ewuli elu, n'ihi na ụzọ ahụ na-anọchi anya ihe dị mma na-eme ihe na njedebe na-aga n'ihu." Ike n'Ịhụnanya. "Ụzọ rụrụ arụ enweghị ike iweta njedebe omume, n'ihi na njedebe dị adị na ụzọ."
Ya mere, n’ikwu ya n’ezoghị ọnụ, ọ gaghị ekwe omume ịmepụta ụwa nke na-eji ọkpọ, égbè, na bọmbụ kwanyere ndụ ùgwù n’ezie. Dị ka A.J. Muste, onye ndu ogologo oge nke ọrụ, ikike obodo, na mmegharị mgbochi, kwuru nke ọma, sị: "Ọ nweghị ụzọ udo - udo bụ ụzọ."
N'iji ụzọ dị iche iche eme ihe - gụnyere iku, boycotts, nọdụ ọdụ, na ngagharị iwe - mmegharị na-adịghị eme ihe ọ bụghị nanị na-enweta ikike dị mkpa maka ọtụtụ nde ndị a na-emegbu emegbu gburugburu ụwa, ha echewo ihu ma weda ya nke ọma, ụfọdụ n'ime ndị obi tara mmiri. ọchịchị nke otu narị afọ gara aga.
Ụmụ amaala nwere obi ike, ndị kwa ụbọchị, bụ́ ndị kwusara okwu ma gaa n'okporo ámá iji kwụsị ọchịchị igbu ọchụ nke Ọchịagha Augusto Pinochet na Chile, Ferdinand Marcos na Philippines, na Slobodan Milosevic na Serbia, n'ịkpọ nanị ihe atụ ole na ole site n'iri afọ ndị na-adịbeghị anya. ngafe n'ihu ihe ọjọọ.
Ọzọkwa, mmeri ndị a na-enweghị atụ maka enweghị ike ime ihe ike abụghị ihe efu. Mgbe nyochachara mkpọsa nguzogide 323 na narị afọ gara aga, otu dị mkpa ọmụmụ bipụtara n'afọ gara aga na akwụkwọ akụkọ Nchebe Mba, chọpụtara na "nnukwu mkpọsa ndị na-adịghị eme ihe ike enwetawo ihe ịga nke ọma pasent 53 nke oge ahụ, ma e jiri ya tụnyere 26 pasent maka mkpọsa mmegide ime ihe ike."
Mmeri megide Hitler
N'adịghị ka okwu Obama na akụkọ kachasị mkpa banyere Agha Ụwa nke Abụọ, mmegharị ndị na-adịghị eme ihe ike n'ọtụtụ mba Europe nwekwara ihe ịga nke ọma n'ụzọ dị ịrịba ama n'imebi ndị Nazi.
Dị ka ihe atụ, na 1943, mgbe e mesịrị nweta iwu n’ịchịkọta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị Juu 8,000 nọ na Denmark, ndị Denmark zoro ha ozugbo n’ụlọ ha, n’ụlọ ọgwụ, na n’ụlọ ọrụ ọha na eze ndị ọzọ n’ime otu abalị. Mgbe ahụ, n'ihe ize ndụ dị ukwuu nye ndị metụtara ya, netwọk nzuzo nke ụgbọ mmiri mere ka ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị Juu nile kpọbatara Sweden n'ụzọ gara nke ọma. Ndị Nazi weghaara naanị ndị Juu 481, na ekele maka nrụgide Danish na-aga n'ihu, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 90% nke ndị a chụpụrụ n'ogige ịta ahụhụ Theresienstadt lanarịrị agha ahụ.
Na Bulgaria, ndị ndú dị mkpa nke Chọọchị Ọtọdọks, tinyere ndị ọrụ ugbo nọ n'ebe ugwu nke mba ahụ, yiri egwu ịgha ụgha n'okporo ụzọ ụgbọ okporo ígwè iji gbochie ndị Juu ịchụpụ. Nrụgide a na-ewu ewu mere ka ndị omeiwu Bulgaria nwee obi ike iguzogide ndị Nazi, bụ́ ndị mesịrị kagbuo iwu ịchụpụ, na-azọpụta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị Juu 48,000 nke mba ahụ nile.
Ọbụna na Norway, ebe Obama nakweere ihe nrite udo, e nwere nnukwu nguzogide na-enweghị isi n'oge Agha Ụwa nke Abụọ. Mgbe Praịm Minista Nazi họpụtara Vidkun Quisling nyere ndị nkụzi iwu ka ha kuzie ndị fasizim, ihe dị ka puku mmadụ iri n’ime ndị nkụzi 10,000 nke mba ahụ jụrụ. Mgbasa ozi iyi egwu - nke gụnyere iziga ndị nkuzi ihe karịrị 12,000 n'ụlọ mkpọrọ, ogige ịta ahụhụ, na ogige ndị ọrụ mmanye n'ebe ugwu nke Arctic Circle - emebighị uche nke ndị nkuzi wee kpalite iwe na-abawanye ụba na mba ahụ dum. Mgbe ọnwa asatọ gachara, Quisling laghachiri azụ na ndị nkuzi wee lata na mmeri.
Nhọrọ maka Agha na ụjọ
Ọjụjụ Obama jụrụ mkparita ụka dị ka ihe ngwọta nwere ike ime maka iyi ọha egwu adịghịkwa etinye aka na ihe akaebe ahụ. Mgbe nyochachara ọtụtụ narị otu ndị na-eyi ọha egwu arụrụla ọrụ n'ime afọ 40 gara aga, ụlọ ọrụ RAND ọmụmụ bipụtara afọ gara aga kwubiri na agha ike fọrọ nke nta mgbe ịga nke ọma na-akwụsị iyi ọha egwu. Ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ndị na-eyi ọha egwu kwụsịrị n'oge ahụ "ndị uwe ojii na ndị ọrụ ọgụgụ isi obodo (40%) batara ma kpochapụ ya, ma ọ bụ ha na gọọmentị ha rutere n'ebe obibi ndọrọ ndọrọ ọchịchị udo (43%)." N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, mkparita ụka ga-ekwe omume.
Maka akwụkwọ ya, Ọnwụ na-emeri: Ụdị Ebumnuche nke Mgbasa Igbu Onwe Onye, Prọfesọ nke Mahadum Chicago Robert Pape kere nchekwa data na ogbunigwe igbu onwe ọ bụla site na 1980 ruo 2004. Pape chọpụtara na, kama ịbụ ndị okpukpe na-achị, ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ndị na-atụ bọmbụ igbu onwe ha - na-akpata ihe karịrị 95% nke ihe niile e dekọrọ - bụ isi. kpaliri site n'ọchịchọ ịmanye ọchịchị onye kwuo uche ya ka ọ wepụ ndị agha ya n'ala ha hụrụ dị ka ala nna ha.
"Ebe ọ bụ na iyi ọha egwu igbu onwe bụ nzaghachi nye ọrụ ndị mba ọzọ ọ bụghị Islam fundamentalism," Pape kwuru na akwụkwọ akụkọ. Ajụjụ ọnụ na The American Conservative, "Ojiji nke oké agha ike ịgbanwe Muslim ọha mmadụ n'ebe ahụ, ma ọ bụrụ na ị ga-, bụ nanị na-eme ka ọnụ ọgụgụ nke igbu onwe-eyi ọha egwu na-abịakwute anyị."
Ewezuga ịdọpụ ndị agha US na Middle East, na-ewepụ mgbasa ozi na-egbu egbu nke mwakpo drone, na-akwụsị agha, akụ na ụba, na nkwado diplomatic maka ọchịchị mmegide na mpaghara ahụ, olee otu a ga-esi belata egwu iyi ọha egwu kacha mma? Ihe na-adịbeghị anya isiokwu na Independent nke Johann Hari nwere ike inye azịza.
Site n'ajụjụ ọnụ a gbara ndị 17 radical islam ex-jihadis n'ime otu afọ, Hari chọpụtara na ha niile kọrọ akụkọ ndị yiri ya nke dọtara ha na extremism, na ihe mechara wepụta ha. Ha niile nwere mmetụta nkewapụrụ na-etolite na Britain, ma jikọta ahụmahụ nke onwe ha na mkpagbu nke ndị Alakụba na gburugburu ụwa. Otú ọ dị, n'ọtụtụ ọnọdụ, ịbịakwute ndị Western bụ ndị ji ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya na ikike mmadụ kpọrọ ihe, megidere agha megide mba ndị Alakụba, na itinye aka n'omume obiọma nkịtị na-ebu ụzọ jụọ ma hà nọ n'ụzọ ziri ezi.
Ka m na-eji nwayọọ buru igbe igbe igbe si n’isi ụlọ ọrụ UN dị na New York gaa n’ebe ndị agha na-ewe ndị agha na Times Square n’oge ngagharị iwe n’ụbọchị Obama na-ekwu okwu, enweghị m ike ịzọpụta m iche n’echiche onye isi ala na-akwado ibuga ndị agha 30,000 ọzọ. ndị agha na "ili nke alaeze ukwu." Nhọrọ ọ bụla na-adịghị eme ihe ike agwụbeghị. N'ezie, a ka nwalere ha.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye