T
he
lekwasịrị anya nke UN Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) 2006,
emere na Nairobi, Kenya bụ CDM—Kyoto Protocol
Usoro mmepe dị ọcha. Emebere CDM iji mee ka ọgaranya nwee ike
mba iji zere mbelata ihe ọkụkụ nke onwe ha site na ego a na-akpọ
“mmepe dị ọcha,” ma ọ bụ mbelata ikuku, na ogbenye
mba.
Otu ndị na-anabata ndị ọbịa n'Africa, nke Climate Africa na-achị, katọrọ arụghị ọrụ a
nke mba ndị mepere emepe na-ekwu, "Anyị nwere nchegbu na nke ahụ
mba ndị mepere emepe enweghị mmasị ime ihe siri ike iji belata
ikuku griin ha na-epupụta…. Kama ha bụ otu na mkpokọta
na-abawanye ikuku ikuku griin ha."
N'oge mmemme n'akụkụ maka ịzere igbutu osisi nke ndị Europe kwadoro
Ndị otu, ndị ozi na ndị nnọchi anya UN kwuru ogologo oge gbasara nke a
mkpa ọ dị ịkwụsị igbu osisi n'ime ọhịa dị ka ụzọ iji kpachi
mmetụta nke okpomoku zuru ụwa ọnụ. Ha kwubiri na ihe ngwọta ya bụ
imepụta nnukwu ego iji nye mba ndị na-emepe emepe ihe mkpali
chebe oke ọhịa ha, nke a ga-eme ka ọ dị mfe site n'ikenye guzo
na-akụ oke ọhịa otu dollar maka ihe a na-akpọ "ọrụ gburugburu ebe obibi."
Ọ bụ ezie na ozi ahụ gosipụtara mkpa ọ dị n'oké ọhịa guzoro ọtọ
n'ihi na ihu igwe na ihe dị iche iche dị ndụ dị ukwuu, enweghị ozi
na ndị agha na-anya igbukpọ osisi nọ na-egbuke egbuke. Ndị ngosi
leghaara nrụgide ego anya na-amanye mba ịbanye n'oké ọhịa ha.
na-ahapụ echiche na mba ndị dara ogbenye na-egbutu osisi ha n'ihi na
ha enweghị ihe ka mma ime.
Enweghị aha maka ọnọdụ ndozi nhazi etinyere
nke World Bank na IMF na-amanye mba ndị dara ogbenye ire ere
Akụ ndị sitere n'okike na ọnụ ahịa nkume iji kwụghachi mmepe
mgbazinye ego. N'otu aka ahụ, ọ dịghị ihe e kwuru banyere na-aga n'ihu na-arị elu
ọchịchọ maka ngwaahịa osisi sitere na mba Northern, ọtụtụ n'ime ha
na-efegharị n'ime ebe a na-ekpofu ahịhịa dị ka nkwakọ ngwaahịa, ozi junk, ma ọ bụ mgbasa ozi.
Ihe omume n'akụkụ a bụ ihe nnọchianya nke UNFCCC zuru oke, nke kwusiri ike
idozi nsogbu site n'ikekete ego - ya bụ ịmepụta ego,
na mmepe nke ahịa usoro dị ka carbon trading na
kwere nkwa ọtụtụ ijeri na uru mgbe ị na-eme ihe ọ bụla iji lebara n'ezie
nsogbu nke okpomoku zuru ụwa ọnụ. Echiche nke mbelata oriri
na mgbanwe ndụ adịghị kpamkpam, ma e wezụga mgbe a zụlitere ya
site na NGO ma ọ bụ mba ndịda. Atụnyere Grace Akumu nke Climate Africa
nke North-centric mesiri ike na mkparịta ụka a na-eme ngagharị iwe
mkparita uka nke World Trade Organisation (WTO), "Dị ka
WTO, mba ndị bara ọgaranya na-eme mkparịta ụka maka ọdịmma ha. "
Ọdachi ike ọchịchị ike
I
n
na mgbakwunye na imesi ike ọrụ ahịa na atụmatụ ihu igwe,
ndị isi ụlọ ọrụ na-ejide nchegbu na-eto eto banyere ihu igwe
gbanwee ire ọrụ ndị na-arụrịta ụka na mbụ dị ka "ihe ngwọta"
na okpomoku zuru ụwa ọnụ. N'ụzọ dị otú a, nnukwu osisi monoculture.
nnukwu mmepụta nke biofuels, osisi ndị ejiri mkpụrụ ndụ ihe nketa rụọ ọrụ
na ihe ubi, nnukwu oru ngo ọkụ eletrik, na ike nuklia nwere ike
a ga-eresị ndị na-ege ntị Northern ka ụzọ isi nọgide na-enwe nnukwu ihe
ibi ndụ na-eribiga ihe ókè ebe a na-eche na ọ na-enye aka dị mma
n'ọgụ megide okpomoku zuru ụwa ọnụ.
Eziokwu na-adịghị mma banyere ọrụ ndị a, Otú ọ dị, bụ na ha
emela obere ihe iji belata mgbanwe ihu igwe ma na-ebute oke gburugburu ebe obibi
na mmetụta ọha mmadụ. Eziokwu a mere ka Global Forest Coalition gaa
hazie ogbako izu ụka a kpọrọ Life as Commerce: Indigenous
Ndị mmadụ Seminar na Carbon Trading, nke emere na Namanga, Kenya na
Oke Tanzania n'oge ezumike izu ụka nke UNFCCC. Nzukọ ọmụmụ ihe
gụnyere ndị nnọchi anya ụmụ amaala si gburugburu ụwa. Ụfọdụ
Ndị sonyere nyere ihe ngosi gbasara mmetụta obodo ha nwere
enwetala n'ihi atụmatụ ịzụ ahịa carbon na mbọ iji mara
ndị nnọchi anya ụmụ amaala ndị ọzọ gbasara ihe egwu zoro ezo nke carbon
imezi atụmatụ, ọtụtụ n'ime ha bụ maka ala ụmụ amaala
ndị dị iche iche.
Na-esote nzukọ ọmụmụ ihe ahụ, nchịkọta nke otu gburugburu ebe obibi mere
ogbako ogbako na Nairobi katọrọ nkwalite nke
ngwọta ụgha dị otú ahụ maka okpomoku zuru ụwa ọnụ. Ntugharị oke ọhịa nke ụwa,
Global Justice Ecology Project, Gaia Foundation, Kwụsị Genetically
Mgbasa Ozi Osisi Injinia, Njikọ Ọhịa zuru ụwa ọnụ, na nnukwu ọnụ ọgụgụ
Biofuels Action Network gbakọtara iji rịọ ka eme ihe megide ya
mgbanwe ihu igwe na njedebe nke usoro ndị na-ebuga naanị ọnụ ahịa
nke usoro oriri na-adịghị adịgide adịgide nke North na ogbenye
Mba ndịda ebe ndị obodo na-akwụ ụgwọ karịsịa
ọnụ ahịa dị elu. “Ugbo soya na Latin America na mmanụ nkwụ
Ugbo ndị dị na Indonesia, nke emepụtara maka mmanụ mmanụ, na-anya ụgbọ ala
igbukpọ osisi na ịkwagide ọtụtụ narị puku ndị ọrụ ugbo na ụmụ amaala
ndị si n’ala ha pụọ. Mba ndị na-emepe emepe ọzọ
A na-arịọ ndị South ka ha kwụọ ụgwọ maka enweghị ike
ụzọ ndụ ndị Ugwu,” ka Miguel Lovera nke Global Forest kwuru
Mmekọrịta.
Ana Filippini, onye sitere na World Rainforest Movement, siri ọnwụ na
site na ọdịdị ha, nchekwa carbon nwa oge nke monoculture
enweghị ike ile osisi osisi anya dị ka ihe ngwọta na-adịgide adịgide. Ha
Otú ọ dị, na-akpata mmetụta dị egwu, gụnyere ike ọgwụgwụ nke ala
na mmiri ala na nchụpụ nke ụmụ amaala na ime obodo
onye a ga-achụpụ n'ala ahụ iji chebe nchekwa carbon
nke osisi. "UNFCCC kwesịrị ịpụ na mgbagwoju anya ndị a
na atụmatụ ire ere carbon aghụghọ. O kwesịrị ịmalite ikwu okwu
ihe gbasara otu esi ewepụ mmanụ ọkụ na otu esi eme ya
kwụsị igbukpọ osisi,” ka o kwuru.
Osisi na ihe ubi emebere n'usoro mkpụrụ ndụ ihe nketa na-akwalite dị ka isi iyi maka
A na-emegidekwa ihe ọkụkụ biofuels ma ọ bụ akụkụ nke ahịhịa ikuku carbon.
Arụmụka megide osisi na osisi sitere na mkpụrụ ndụ ihe nketa dị ọtụtụ,
ma gụnye mmetọ nke oke ọhịa na ọrụ ugbo
ihe ọkụkụ nwere àgwà ndị nwere ike imebi ihe. Osisi GE nwere
enwere ike ibibi ihe dị ndụ n'ọhịa site na imetọ obodo
osisi ndị nwere pollen ma ọ bụ mkpụrụ ndị a na-emepụta iji gbuo ụmụ ahụhụ, na-eguzogide nsị
herbicides, ma ọ bụ na-eto ngwa ngwa. “Mgbapụ nke pollen ma ọ bụ mkpụrụ
site n'osisi GE banye n'ime oke ohia nke obodo ga-ebute oke na kpam kpam
mmetụta gburugburu ebe obibi na-enweghị atụ nke nwere ike imetụta ikike nke
ọhịa iji chekwaa carbon, na-akawanye njọ okpomọkụ zuru ụwa ọnụ. Ha ga-abụrịrị
amachibidoro iwu," Orin Langelle siri ọnwụ na Mgbasa Ozi STOP GE Trees.
The
eziokwu ahụ bụ na osisi ndị a na-emepụta mkpụrụ ndụ ihe nketa na-etinye oke ọhịa nke ụwa
n'ihe ize ndụ ka e mere ka ọ pụta ìhè n'akwụkwọ ozi nbanye nke Global dere
Justice Ecology Project na World Rainforest Movement. Akwụkwọ ozi ahụ
e kesara ndị nnọchiteanya na mgbasa ozi ma na-achọ ka a gbanwee
Mkpebi UNFCCC nke 2003 kwadoro iji osisi GE na carbon
sinks n'okpuru Kyoto Protocol. Akwụkwọ ozi ahụ chọrọ ka UNFCCC
kagbuo mkpebi ya n'ụzọ iwu kwadoro iji osisi GE tinye
amụma ya kwekọrọ na mkpebi nke March 2006 nke UN Convention
on Biological Diversity, nke dọrọ aka ná ntị banyere ihe egwu dị na mkpụrụ ndụ ihe nketa
osisi arụpụtara ma gbaa mba dị iche iche ume ka ha jiri ụzọ akpachapụ anya
n'ihe gbasara teknụzụ.
Banyere okwu biofuel, Dr. Andrew Boswell nke UK dabeere
Large Scale Biofuels Action Network, kwuru na ọ bụrụgodị na biofuels
a na-emepụta ya naanị site na akụrụngwa anaghị arụ ọrụ nke mkpụrụ ndụ ihe nketa,
ọ bụrụ na emepụtara ya n'ọtụtụ buru ibu, ha agaghị abụ ihe ọzọ na-enye aka
ka mmanụ ọkụ. Na 2005 asọmpi maka ọka butere pasent 60
mmụba nke ọnụ ahịa ọka, na-akwado iji ọka maka biofuels
na ịbawanye ọnụ ọgụgụ ndị na-enweghị ike inweta nri zuru oke.
“Ọtụtụ ọka dị mkpa iji mepụta mmanụ biofuel ga-ejuju
otu tankị SUV nwere ike inye mmadụ nri otu afọ,” ka o kwuru.
Ọchịchọ na-eto eto maka biofuels na-ebukwa osisi osisi na
ọkụ nke oke ọhịa dị n'ebe dị ka Indonesia ebe ala dị
a na-ekpochapụ ka ọ nwee ohere maka ubi osisi nkwụ nwere mmanụ.
Na mgbakwunye na ịchụpụ obodo na ịkwọ ụgbọ ala na ikpochapụ,
igbutu osisi a na-eme ka mgbanwe ihu igwe na-eme ngwa ngwa. "Ọkụ na-abanye
Oke ohia Indonesian na 1995 weputara uka carbon karia nke
European Union dum n'afọ ahụ. Nnukwu mmepụta nke biofuels
o doro anya na ọ bụghị atụmatụ nke ga-aba uru n'ọgụ a na-alụ
okpomoku zuru ụwa ọnụ,” Teresa Anderson nke Gaia Foundation kwuru.
Ma eleghị anya, atụmatụ mbelata mgbanwe ihu igwe na-esekarị okwu
bụ carbon trading. Modebere ka mmetọ-ịzụ ahịa kwere site
Iwu US Clean Air na Al Gore kwadoro ya n'oge osote ya
Onye isi ala, ịzụ ahịa carbon na-enyere ụlọ ọrụ na gọọmentị aka
iji zere ibelata ikuku ikuku ikuku site na ịzụrụ carbon
kredit. Ihe kredit carbon ndị a nwere ike ịpụta site na nkwụghachi carbon
oru dị ka osisi n'ugbo, nke na-guzobere n'okpuru
ọdịdị "mmepe" na mba ndị dara ogbenye, ma ọ bụ site na mba
dị ka Russia nwere oke kredit carbon. N'ihi na carbon
nnabata nnabata sitere na ọkwa 1990 emission, mba
dị ka Russia-nke hụrụ ka emechiri ọtụtụ ụlọ ọrụ ya
1990 - nwere nnukwu kredit carbon na-ebufe ikuku, nke
ha nwere ike ịre ahịa nye onye kacha elu. The tiori bụ na
Nnweta obere kredit carbon a na-ere ga-amalite n'iwu
nke ọkọnọ na ọchịchọ na ahịa ga-eweghara ma dozie ihe
nsogbu. (Maka nkatọ mara mma, gụọ
Ịzụ ahịa Carbon: Ihe dị mkpa
Mkparịta ụka na mgbanwe ihu igwe, nkeonwe na ike
, site
Larry Lohmann nke Corner House.)
Na-eleghara anya nwa oge ebumnobi mbelata ikuku ikuku ezughi oke
nke Kyoto Protocol-nke na-akpọ naanị maka mbelata 5.2
Pasent n'okpuru ọkwa 1990 mgbe ndị ọkà mmụta sayensị ihu igwe kwenyere na ozugbo
Mbelata dịkarịa ala 60 pasent dị mkpa iji zere ọdachi ihu igwe;
ma na-eleghara ọtụtụ na nnukwu uru mbelata carbon nkwenye
nsogbu na atụmatụ a dabere na ahịa-enwere ihe a na-apụghị ịgbanahụ
nsogbu na United States, nke bụ ndị kasị ibu emitter nke
ikuku griin haus (na pasent 6 nke ndị bi n'ụwa na-emepụta
Pasent 25 nke ikuku ikuku zuru ụwa ọnụ) agaghị akwado ụwa ọ bụla
usoro ikpo ọkụ.
Anyị enweghị ike ịga n'ihu na-etinye okwukwe anyị n'ahụ ndị dị ka UN
dozie nsogbu a maka anyị. Dị nnọọ ka ndị mmadụ gburugburu ụwa nwere
bilie megide WTO, a ga-ahazi nnukwu ngagharị iwe megide
ndị ndu na-ajụ ime ezi ihe, ihe bara uru iji kwụsị
ọdachi ihu igwe. Ma ọ bụghị ya, anyị na-eche ọdịnihu na-ejighị n'aka ihu.
Anne
Petermann bụ onye isi ngalaba nke Global Justice Ecology dabere na US
Project, nke bụ onye guzobere Durban Group for Climate
Ikpe Ziri Ezi.